MOLLA MEHMET DEMİRBAŞ DİVANI'NDA ANASIR-I ERBAA
Molla Mehmet Demirbaş, 1935 yılında Diyarbakır’ın Hani ilçesinin Neribê Ağan (Kuyular) beldesinde doğmuş, 2017 yılında vefat etmiştir. Demirbaş, el yazması divanından ötürü Zaza edebiyatının önemli şahsiyetlerinden biridir. Molla Mehmet Demirbaş Divanı; tarih, edebiyat, tasavvuf, insan yaşantısı, hayvanlar âlemi, günlük hayat ve benzeri birçok konuya dair duygu ve düşünceler ihtiva etmektedir. Bu bilgilerden biri de anasır-ı erbaa diye bilinen toprak, su, ateş ve hava olmak üzere dört unsurdur. Bu çalışmada şairin divanında dört unsura dair beyit ve bentler tahlil edilmiştir. Önce anasır-ı erbaa hakkında genel bilgiler verilmiş, daha sonra anasır-ı erbaa ile ilgili beyitler yorumlarıyla birlikte verilmiştir. Yorumları verilen beyitlerin Türkçe çevirileri de verilmiştir. Divanın içinde bir bölümü ilgilendiren söz konusu mevzu ile Molla Mehmet Demirbaş’ın duygu ve düşünce dünyası anlaşılmaya çalışılmış; okurun ilgisine sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Molla Mehmet Demirbaş, Divan, Anasır-ı Erbaa Tahlil, Zaza Edebiyatı
THE FOUR ELEMENT IN THE DIVAN OF MULLAH MEHMET DEMİRBAŞ
Mullah Mehmet Demirbaş was born in 1935 in the town of Neribê Ağan (Kuyular) in Diyarbakır's Hani district and died in 2017. Demirbaş is one of the crucial figures of Zaza literature as a writer of a (manuscript) divan. Mullah Mehmet Demirbaş’s Divan includes knowledge about history, literature, mysticism, human life, animal world, daily life and many similar subjects. One of the categories included is the four elements known as anasır-ı erbaa: earth, water, fire and air. In this study, the primary and related elements included in the divan are analyzed. First, general information about anasır-ı erbaa is given, then the related lines are analyzed. Turkish translations of the divan's with comments are also provided. In the light of this section in the Divan, the thoughts and world view of Mullah Mehmet Demirbaş has been tried to be understood.
Keywords:
Mullah Mehmet Demirbaş Divan, Four Element, Analysis, Zaza literature,
___
- ASLANOĞLU, Osman, (2014), Pervîn-i İ’tîsâmî Divanı’nın Tahlili, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
- AKTAŞ, Hasan, (2008), Çağdaş Türk Şiirinde Kozmik Alem, Edirne, Yort Savul Yayınları.
- BARS, Mehmet Emin ve Irmak, Yılmaz, Tasavvuf ve Halk İnancı Işığında Yunus Emre’de Toprak İmgesi, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, Sy. 18, ss. 1199-1211.
- ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, (2017), Necati Bey Divanı’nın Tahlili, 3. Baskı, Kitapevi Yayınları.
- ÇELİK, Aysun, (2019), Âlemin ve Âdem’in Dört Ana Unsuru: Garipname’de “Anasır-ı Erbaa”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 2, Sy. 1, ss. 312-339.
- GİDER, Mahmut, (2013), “Şeyhülislam Yahya Divanında Su”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sy. 203, ss. 191-210.
- İPEKTEN, Haluk, (2013), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul, Dergâh Yayınları.
- KABLANDER, Nesibe (2016), “Üç Halvetî Şairin Divanlarında Anasır-ı Erbaa (Ateş, Hava, Su ve Toprak) Unsurlarının Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies –International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. 11, Sy. 5, s.s. 351-382.
- KANTER, M. Fatih, (2018), “Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirlerinde Anasır-ı Erbaa", Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, C. 20, Sy. 20, ss. 110-126.
- KARLIĞA, H. Bekir (1991). “Anasır-ı Erbaa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 3, ss. 149-151, İstanbul, TDV Yayınları.
- KURNAZ, Cemal, (2012), Hayali Bey Divanı’nın Tahlili, Ankara, Kurgan Edebiyat Yayınları.
- PALA, İskender, (2004), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul, Kapı Yayınları.
- ÜSTÜNER, Kaplan, (2007), Divan Şiirinde Tasavvuf, Ankara, Birleşik Yayınevi.
- YILDIRIM, Nimet, (2008), Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
- https://sozluk.gov.tr/yağmur. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
- ISSN: 1309-6672
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Yusuf Aydoğdu