İSLÂM HUKUKUNUN TEDVİNİYLE İLGİLİ TARTIŞMALAR BAĞLAMINDA MÜSLÜMAN İLİM ADAMLARININ TESPİTLERİ

Müsteşriklerin İslâmi ilimlere yöneldiği ve bu alanda çalışmalar yaptığı son dönemlerde İslâm hukukunun tedvini meselesi ilim muhitlerinde tartışılmaya başlanmıştır. İslâm hukukunun ilk tedvin edilmeye başlandığı dönem hakkında Müslüman ilim adamları ile müsteşrikler arasında farklı görüşlerin olduğu görülmektedir. Müsteşriklerden bazıları İslâm hukukunun tedvin edilmeye başlandığı dönemi hicri ikinci asır olarak kabul ederler. Bu gayretin altında yatan temel sebep, İslâm hukukunun diğer hukuk sistemlerinden etkilendiğine yönelik iddialarını temellendirme çabasıdır. Müsteşriklerin bu iddiaları son yıllarda çalışmalar yapan kimi Müslüman araştırmacılar tarafından çürütülmeye çalışılmıştır. Zira İslâm hukukunun tedvini, Hz. Peygamber devrine kadar uzanmaktadır. Buna karşın bugünkü anlamda fıkhî risâlelerin yazımı sahâbe devrinin sonlarında başlamış olup Emevîler döneminde gelişmiştir. Bu konuda Mustafa A‛zami ve Fuat Sezgin başta olmak üzere birçok Müslüman araştırmacının söz konusu tezi ortaya koyan önemli tespitleri bulunmaktadır. A‛zami ve Sezgin, İslâm’ın ilk dönemlerinde yazılan birçok eserin bulunduğunu ve bunların kitap, mektup ve sahife tarzında olduğunu ileri sürerler. Onlara göre bu eserler sonraki dönemde telif edilen kitapların içinde nakledilmiştir.

DETERMINATION OF MUSLIM SCIENTISTS IN THE CONTEXT OF DISCUSSIONS ON THE PREVENTION OF ISLÂMIC LAW

The issue of the treatment of Islamic law has started to be discussed in the scientific circles recently, where the Undersecretariat turned to Islamic sciences and worked in this field. It is seen that there are different opinions between the Muslim scholars and the analysts about the period when Islamic law was started to be treated. Some of the Undersecretaries accept the period in which Islamic law began to be promoted as the second century. The main reason for this endeavor is to base the claims of Islamic law on foreign cultures. These claims of the Undersecretaries have been tried to be refuted by some Muslim researchers in recent years. Accordingly, the treatment of Islamic law dates back to the time of the Prophet. On the other hand, the writing of jurisprudence in the present sense started at the end of the period of devotion, and developed in the period of Umayyads. Many Muslim researchers, especially Mustafa al-A'zami and Fuat Sezgin, have important findings on this subject. A‛zami and Sezgin argue that there are many works written in the early period of Islam and they are in the form of books, letters and pages. According to them, these works were transferred in the works that were copyrighted in the following period.

PDF

___

AHMED B. HANBEL, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (1422/2011), el-Câmi‛ fi’l-ilel ve ma‛rifetü’r-ricâl, Thk. Vasiyullah b. Muhammed Abbâs, Riyad, Dâru’l-Hânî.

ASKALÂNÎ, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer (1326), Tehzîbü'tTehzîb, Hind, Matba‛atü’d-Dâireti’l-Ma‛arifi’n-Nizâmiyye.

A‛ZAMİ, Muhammed Mustafa (2015), İslâm Fıkhı ve Sünnet (Oryantalist Schacht’a Reddiye), Çev. Mustafa Ertürk, İstanbul, İz Yayıncılık.

BEYHAKî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (1424/2003), es-Sünenü’lkübrâ, Thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.

BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (1412/1991), Ma‛rifetü’ssünen ve’l-âsâr, Thk. Abdülmu‛tî Emin Kal‛acî, Karaçi, Câmi‛atü’dDirâsâti’l-İslâmiyye.

DESÛKÎ, Muhammed Seyyid (Erişim: 15 Nisan 2020), “Tedvînu’l-fıkhi’lHanefî ve Eseruhu fî tedvini fıkhi’l-mezâhib”, k-tb, https://ktb.com/book/Figh01183.

GOLDZİHER, Ignaz (Ts.), “Fıkıh”, İA, Ankara, Milli Eğitim Basım Evi, 4, ss. 601-608.

GÖRGÜN, Tahsin (1996), “Ignaz Goldziher”, Türkiye Diyanet Vakfı İlâm Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları, 14, ss. 105-111.

HASAN, Ahmet (1999), İlk Dönem İslâm Hukuk Bilimin Gelişimi, Çev. Haluk Songur. İstanbul, Rağbet Yayınları.

İBN ABDÜLBER, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed elKurtûbî en-Nemerî (1421/2000), el-İstizkâr, Thk. Sâlim Muhammed Atâ, Muhammed Ali Mu‛avviz, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

İBN ABDÜLBER, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed elKurtûbî en-Nemerî (1387), et-Temhîd lima fi'l-Muvatta’ mine'l-me‛ânî ve’l-esânîd, Thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Muhammed Abdülkebîr elBekrî, Mağrib, Vizâretü'l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye.

İBNÜ’N-NEDÎM, Ebü’l-Ferec Muhammed b. İshak (1417/1997), el-Fihrist, Beyrut, Dâru’l-Ma‛rife.

İBN KAYYİM EL-CEVZİYYE, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed (1411/1991), İ’lâmü’l-muvakki‛în an rabbi’l-‛âlemîn, thk. Muhammed Abdusselam, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

İBN SA‛D, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‛d b. Menî‛ (1410/1990), etTabakâtü’l-kübrâ, Thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye.

KAHRAMAN, Hüseyin (2006), “Oryantalistlerin Fıkhî Hadislerin Menşei İle İlgili Görüşleri Ve Tenkidi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/2, ss. 45-76.

KARAMAN, Hayrettin (2007), İslâm Hukuk Tarihi, İstanbul, İz Yayıncılık.

MALİK B. ENES, Ebû Abdullah el-Asbahî el-Himyerî (ts.), Muvattaü Mâlik bi rivâyeti Muhammed b. el-Hasan eş-Şeybânî, thk. Abdulvehhab Abdullatif, b.y., el-Mektebetü’l-İlmiyye.

MA‛MER B. RAŞÎD, Ebû Urve Ma‘mer b. Râşid Basrî San‘ânî (1403), elCâmi‛, Thk. Habîbu’r-Rahmân el-A‛zâmî. Pakistan, el-Meclisü’l-İlmi.

SAHNÛN, Abdüsselam b. Saîd et-Tenûhî (1415/1994), el-Müdevvenetü'lkübrâ, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

SEZGİN, Fuat (1411/1991), Târîhu’t-turâsi’l-Arabi, Çev. Mahmud Fehmi Hicâzî, Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye.

SEZGİN, M. Fuad (1956), Buhârî'nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.

SEZGİN, Fuat (2015), Arap-İslâm Bilimleri Tarihi: Almanca Aslın Türkçe Tercümesi, Çev. Prof. Dr. Fuat Sezgin İslâm Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı, İstanbul, Prof. Dr. Fuat Sezgin İslâm Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı.

Sezgin, Fuat. Fıkıh Literatürüne Giriş. çev. Said Nuri Akgündüz. dergİabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi). 2/4 (2014): 65-72.

SEZGİN, Fuat (2012), Bilim Tarihi Sohbetleri, Söyleşi. Sefer Turan, 2. Baskı, İstanbul, Timaş Yayınları.

SEZGİN, M. Fuad (1956-57), “İslam Tarihinin Kaynağı Olmak Bakımından Hadis’in Ehemmiyeti”, İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 2/1, ss. 19-36.

ŞAFAK, Ali (1977), İslâm Hukukunun Tedvini. Erzurum: Erzurum Üniversitesi Basım Evi.

ŞAFAK, Ali (1975), “İslâm Hukukunun Tekevvünü ve Tedvini Konusunda Gösterilen Faaliyetler”, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi. 1: 137-151.

ŞÂFİÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas (1410/1990), el-Üm. Beyrut: Dâru’l-Ma‛rife.

TÜRCAN, Talip (2014), “Joseph Shacht Ve İslâm Hukuku”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 4: 63-74.