Arap Edebiyatında Melâhin Eserleri (İbn Dureyd’in Kitâbu’l-Melâhin Örneği)

Melâhin türü eserler, Arap edebiyatında dil alanında yazılmış olan eser türlerindenbiridir. Kelime ve zekâ oyunları, bilmece-bulmaca gibi kavramlarla ifade edilebilecekmelâhin kavramına yakın olarak “muhâcât, lugaz, ehâcî, ta‘miye, mugâlata,mu‘âyât” gibi isimler kullanılmıştır. Zor ifadeleri çözme alışkanlığı kazandırmak,vakti değerlendirmek, muhatabın bilgi seviyesini ölçmek, zekâyı geliştirmek veamacı gizlemek gibi gayeleri bulunan melâhinin şiir ve nesir türleri bulunmaktadır.Melâhin olgusuna olumlu yaklaşıp değerli bulanların yanı sıra faydasız ve gereksizbir alan olduğunu iddia edenler de olmuştur. Ancak kelimelerin mecâz ve kinayedekullanılması açısından belagat ilmiyle, kişiyi çok yönlü düşünmeye sevk etmesiaçısından felsefe bilimleriyle, kelimelerin birden çok manada kullanılmasıyla dadilbilimiyle olan ilişkisi, melâhini değerli kılmaktadır.* Bu makale Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde devam eden doktora tezçalışmasından yararlanılarak hazırlanmıştır.** Arş. Gör., Bingöl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim DalıÖğretim Elemanı(syesil4@hotmail.com)BÜİFD Cilt: V Sayı: 9 Yıl: 2017/1, s. 187-196188 Selman YEŞİLİbn Dureyd, melâhin olgusuna farklı bir perspektiften yaklaşarak özgün içerik veamaca sahip bir eser ortaya koymuştur. Bu çalışmada İbn Dureyd’in Kitâbu’l-melâhinisimli eseri, içerik ve metot açısından incelenmiş ve özgün yönleri ortaya koyularakalandaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

___

  • Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâ‘îl, Sahîh-i Buhârî , Çağrı Yay., İstanbul 1982. El-Câhiz, Ebû ‘Usmân Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-tebyîn, Dâru’l-cîl, Beyrut. Durmuş, İsmail, ‘Lugaz’ DİA., İstanbul 2003. El-Enbârî, Ebu’l-Berekât Kemâleddin ‘Abdurrahman b. Muhammed, Nuzhetu’l-elibbâ fî tabakâti’l-udebâ, (Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim) Dâru’l-fikri’l-Arabî, Kahire 1998. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn, Lisânu’l-‘Arab, Dâru sâdir, Beyrut 1994. El-Kerderî, ‘Abdulgafûr b. Lokmân, Hayretu’l-fukahâ. ts. yy. El-Kıftî, Cemâluddîn Ebu’l-Hasan ‘Alî b. Yûsuf,