Sosyal Bilişim Üzerine Kavramsal Bir Değerlendirme

Öz 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren sayısı ve çeşidi hızla artan bilgi ve iletişim teknolojileri sosyal ve profesyonel yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bilgisayarlaşmanın bireysel ya da örgütsel faaliyetlerde bir rutin halini alması, teknolojinin insanla olan etkileşiminin çok yönlü araştırılması gerektiğini ön plana çıkarmıştır. Söz konusu etkileşimi konu edinen araştırmaların bir kısmı, bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağladığı kazanımları teknik bağlamda değerlendirirken, diğerleri bilgisayarlaşmanın sosyal yönü üzerine incelemelerde bulunmuştur. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin sosyal yönünü inceleyen bu araştırmalar bilgi, bilgi sistemleri, bunları kullanan kişiler ve kullanım özellikleri arasındaki ilişkilere odaklanan analizler ortaya koymaktadır. Bilgisayar bilimlerinden bilgibilime; iletişimden ekonomiye ve psikolojiye birden çok disiplinin uzun yıllardır konu edindiği bu çalışmalar, çeyrek yüzyılı aşkındır sosyal bilişim kavramı altında ele alınmaktadır. Bu çalışmanın amacı sosyal bilişim kavramını temel unsurları, akademik bir disiplin olarak gelişimi, örgütler açısından önemi ve bilgibilimle olan ilişkisi bağlamında değerlendirmektir. Konuya ilişkin mevcut literatüre katkı sağlaması beklenen çalışmanın, bilgibilim eğitiminde sosyal bilişim öğretilerinin gerekliliğine de dikkat çekeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

— sosyal bilişim, sosyal bilişim eğitimi

PDF

___

[1] E. Davenport, “Social informatics and sociotechnical research: A view from the UK.” Journal of Information Science, 34(4), 519- 530, 2008. https://dl.acm.org/citation.cfm?id=1385547 adresinden erişildi.
[2] R. Kling, “What is social informatics and why does it matter?” DLib Magazine, 5(1), 1999. http://www.dlib.org/dlib/january99/kling/01kling.html adresinden erişildi.
[3] R. Kling, “Social informatics: A new perspective on social research about information and communication technologies.” Prometheus, 18(3), 245-264, 2000. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/713692067?needA ccess=true adresinden erişildi.
[4] S. Sawyer, H. Rosenbaum, “Social informatics in the information sciences: Current activities and emerging directions.” Informing science, 3(2), 89-95, 2000. http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p89-96r.pdf adresinden erişildi.
[5] P. Fichman, H. Rosenbaum, Social informatics: Past, present and future. Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, UK., 2014.
[6] N. Hara, P. Fichman, “Frameworks for understanding knowledge sharing in open online communities: Boundaries and boundary crossing.” Social informatics: Past, present, and future. Editörler: Fichman, P. ve Rosenbaum, H., Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, UK, 92-104, 2014.
[7] I. Manole, E. Petac, “Social informatics and the dynamic of contemporary society”, Proceedings of the International Conference on Interdisciplinary Studies (ICIS2016)- Interdisciplinary and Creativity in the Knowledge Society, Ovidius University from Constanta, Romania, 81-92, 10-11 Ocak, 2016. https://www.intechopen.com/books/proceedings-of-theinternational-conference-oninterdisciplinary-studies-icis-2016- interdisciplinarity-and-creativity-in-the-knowledge society/socialinformatics-and-the-dynamic-of-contemporary-society, 12. 01. 2018.
[8] R. Kling, H. Crawford, H. Rosenbaum, S. Sawyer, S. Weisband, Learning from social informatics: Information and communication technologies in human contexts. Center for Social Informatics, Indiana University, 2000. https://www.researchgate.net/publication/2239102_Learning_fro m_Social_Informatics_nformation_and_Communication_Technol ogies_in_Human_Contexts, 10.09.2017.
[9] R. Kling, H. Rosenbaum, S. Sawyer, Understanding and communicating social informatics: A framework for studying and teaching the human contexts of information and communication technologies. Information Today, Medford, NJ., 2005.
[10] Internet: Rob Kling Center for Social Informatics [RKCSI], About social informatics. http://rkcsi.indiana.edu/socialinformatics.html, 25. 02. 2018.
[11] S. Sawyer, “Social informatics: Overview, principles and opportunities.” Bulletin of the Association for Information Science and Technology, 31(5), 9-12, 2005. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/bult.2005.172031 0504 adresinden erişildi.
[12] V. Vehovar, “Social informatics: an emerging discipline?” Social informatics: An information society for all? Remembrance of Rob Kling, Editörler: J. Berleur, M. I. Nurminen ve J. Impagliazzo, Springer, Boston, MA, 73-85, 2006. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F9780-387- 37876-3_4.pdf, 19. 11. 2017.
[13] S. Sawyer, M. Tyworth, “Social informatics: principles, theory, and practice.” Social informatics: An information society for all? Remembrance of Rob Kling, Editörler: J. Berleur, M. I. Nurminen ve J. Impagliazzo, Springer, Boston, MA, 49-62, 2006. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-0-387- 37876-3_4.pdf, 19. 11. 2017.
[14] R. Lamb, R. Kling, “Reconceptualizing users as social actors in information systems research.” MIS Quarterly, 27(2), 197-235, 2003. doi: 10.2307/30036529
[15] C. J. B., Le Roux, “Social and community informatics past, present and future: An historic overview.” 10th Annual DIS Conference, Department of Information Studies, University of Zululand, Empangeni, 10-11 Eylül, 2009. https://www.researchgate.net/publication/254087724_Social_and _Community_informatis_Past_Present_Future_An_Historic_Over view_Keynote_Address, 14.09.2017.
[16] R. Kling, “What is social informatics and why does it matter?” The Information Society, 23(4), 205-220, 2007. doi:10.1080/01972240701441556.
[17] P. Jarvinen, “On similarities and differences between social informatics and information systems.” Social informatics: An information society for all? Remembrance of Rob Kling, Editörler: J. Berleur, M. I. Nurminen ve J. Impagliazzo, Springer, Boston, MA, 395-406, 2006. .https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-0-387- 37876-3.pdf, 19.11.2017.
[18] K. Kolin, “Social informatics today and tomorrow: status, problems and prospects of development of complex lines in the field of science and education.” tripleC, 9(2), 460-465, 2011. https://www.triple-c.at/index.php/tripleC/article/view/299, 01.05.2017.
[19] R. Kling, S.L., Star, “Human centered systems in the perspective of organizational and social informatics”. Computer and Society, Mart, 2008. https://dl.acm.org/citation.cfm?id=277356, 04.07.2017.
[20] S. Gasson, “Human-centered vs. user-centered approaches to information system design.” The Journal of Information Technology Theory and Application (JITTA), 5(2), 29-46, 2003. https://cci.drexel.edu/faculty/sgasson/pubs/SG-JITTA.pdf, 23.04.2018.
[21] R. Kling, M., Elliott, M., “Digital library design for organizational usability.” SIGOIS Bulletin, 15(2), 59-70, 1994. doi:10.1145/192611.192746
[22] M.J. Bates, “The invisible substrate of information science.” Journal of the American Society for Information Science, 50(12), 1043-1050, 1999. https://pages.gseis.ucla.edu/faculty/bates/substrate.html, 17.04.2018.
[23] B.C. Brookes, “From information science to informatics.” Journal of Librarianship, 4, 272-274, 1972.
[24] M. Kurulgan, “Bilgi teknolojisinin üniversite kütüphanelerindeki planlama ve örgütleme işlevleri üzerine etkileri ve Türkiye’deki uygulamaya ilişkin bir araştırma.” Türk Kütüphaneciliği, 19(1), 41-55, 2005.
[25] M. Kurulgan, “Bilgi teknolojilerinin kütüphane/bilgi-belge merkezlerine etkisi: Toplumsal, yapısal, yönetsel ve işlevsel açılardan bir inceleme.” Türk Kütüphaneciliği, 27(3), 472-495, 2013.
[26] H. Odabaş, M.A. Akkaya, Bilişim teknolojilerinin bilgi merkezlerine ve hizmetlerine etkisi, Hiperyayın, İstanbul, 2017.
[27] F. Özdemirci, Z. Akdoğan, Bilgi sistemleri ve bilişim yönetimi: Beklentiler ve yeni yaklaşımlar, BİL-BEM, Ankara, 2017.
[28] S. Öztemiz, “Bilgi teknolojilerinin statü bağlamında bilgi profesyonelliğine yansıması: Ankara’da çalışan kütüphaneciler üzerine bir araştırma.” Türk Kütüphaneciliği, 27(3), 496-514, 2013.
[29] Y. Tonta, “Bilgi ağları ve kütüphaneler arası işbirliği.” Türk Kütüphaneciliği, 1(3), 139-158, 1987.
[30] Y. Tonta, “Bilgi teknolojisi için çalkantılı zamanlar.” Türk Kütüphaneciliği, 10(1), 32-34, 1996.
[31] N. Uçak, ”Kütüphaneleri etkileyen teknolojik yenilikler ve geleceğin kütüphaneleri.” Türk Kütüphaneciliği, 9(1), 49-55, 1995.
[32] N. Uçak, “Değişen bilgi ortamının danışma hizmetine etkisi.” Türk Kütüphaneciliği, 18(4), 407-417, 2004.
[33] S. Ekici, N. Uçak, “İlköğretim öğrencilerinin internette bilgi arama davranışları.” Türk Kütüphaneciliği, 26(1), 8-96, 2012.
[34] N. Uçak, U. Al, “İnternette bilgi arama davranışları.” Türk Kütüphaneciliği, 14(3), 317-331, 2000.
[35] S.S. Kurbanoğlu, “Bilgi okuryazarlığı: Kavramsal bir analiz.” Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 723-747, 2010.
[36] X. Tang, “Social informatics and information retrieval systems”. Bulletin of the American Society for Information Science, 26(3), 20-21, 2000. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/bult.155/full, 17.01.2018.
[37] I. Xie, “Information searching and search models”, Encyclopedia of Library and Information Sciences, Third Edition, Taylor & Francis, UK, 2010. https://cpb-usw2.wpmucdn.com/people.uwm.edu/dist/7/112/files/2016/04/1200 43745-15p14xv.pdf, 15.02.2018.
[38] Ankara Barosu, UYAP: Ulusal Yargı Ağı Projesi, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, Türkiye. http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1940- 2010/Kitaplar/pdf/until2007/uyapyeni.pdf, 18.03.2018.
[39] Internet: UYAP, Altyapı, http://www.uyap.gov.tr/Altyapi, 22.03.2018.
[40] E.O. Onwuchekwa, O.R. Jegede, “Information Retrieval Methods in Libraries and Information Centers.” An International Multidisciplinary Journal, 5(23), 27-35, 2011. https://www.ajol.info/index.php/afrrev/article/viewFile/72348/61 276, 01.08.2018.
[41] B. Mendi, E. Akyazı, “Kurumsal iletişim aracı olarak web bilişim sistemlerinin kullanılabilirliğinde teknoloji kabulü (hastane web sitelerine yönelik bir araştırma).” Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1), 447-477, 2016. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/234679, 03.08.2018.
[42] H.İ. Koç, “Üniversitelerde web sitelerinin kurumsal iletişim amaçlı kullanımı: devlet ve vakıf üniversitelerinin web siteleri üzerine karşılaştırmalı bir analiz.” Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 57-83, 2015. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/83988, 04.08.2018.
[43] M. Sanfillippo, P. Fichman, “The evolution of social informatics research (1984-2013): Challenges and opportunities.” Social informatics: Past, present, and future. Editörler: Fichman, P. ve Rosenbaum, H., Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, UK, 1-26, 2014. http://eprints.rclis.org/20331/, 02.08.2018.
[44] M.H. Hsu, T.L. Ju, C.H. Yen, C.M. Chang, “Knowledge sharing behavior in virtual communities: The relationship between trust, self-efficacy, and outcome expectations” International Journal of Human-Computer Studies, 65(2), 153-169, 2007.
[45] K. Jaewon, P. Thomas, R. Sankaranarayana, T. Gedeon, H.J. Yoon, “Eye‐tracking analysis of user behavior and performance in web search on large and small screens”. Journal of the Association for Information Science and Technology, 66(3), 526-544, 2014.
[46] G. Gürsel, “Hemşire Perspektifinden Saglık Bilgi Sistemi Kullanıcı Beklentileri”. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 11(3), 287- 294, 2018.
[47] Y. İnal, N.Ö. Çınar, K. Çağıltay, “Kamu İnternet Sitelerinde Yer Alan Arama Alanlarının Kullanılabilirliği ve Buna Yönelik Kullanıcı Davranışlarının Belirlenmesi.” Bilişim Teknolojileri Dergisi, 9(1), 41-54, 2016.
[48] M. Yılmaz, A.E. Demirkan, “Hastane Yönetim ve Bilgi Sisteminin Kullanılabilirliğinin Değerlendirilmesi.” Bilişim Teknolojileri Dergisi, 5(3), 19-28, 2012.