Etkili okuma, düşünme, anlama ve ifade etme becerisinde önemli bir yeri olan edebiyat dersi; estetik zevkin gelişmesi, kültürel değerlerin somut olarak ifade edilmesi ve yorumlanması, sürdürülen hayatın farklı bir dikkat ve duyarlılıkla dile getirilmesi bakımlarından önemlidir. Edebiyat dersi müfredatında edebiyat tarihi de mühim bir yer tutmaktadır. Ancak dersin genel amaçları göz önünde bulundurulduğunda, literatürde derste uygulanan yöntemlerin, kazanımları elde etmede yetersiz kaldığı görülmektedir. Öğrencilerin ezbere dayalı eğitim sistemi yerine bizzat bilgiyi kendisi keşfederek özümsemesi gerekmektedir. Araştırmamızda örnek uygulama olması bakımından Türk dili ve edebiyatı dersinin bölümlerinden Servet-i Fünûn edebiyatının öğrencilere kavratılmasında dönemin sanatçılarından H. Ziya’nın “Mai ve Siyah” romanına ayrıca bir materyal işlevi yüklenerek edebi dönemin sanat anlayışını, sosyal-siyasi-kültürel durumunu, üslup özelliklerini kavratmada somutlaştırıcı, etkili bir materyal olarak kullanılmasının imkânları, eleştirel okuma ve metin tahlili yöntemleri kullanılarak ortaya konulmuştur. Literatüre ve romana dayalı ortaya koyulan veriler, ayrıca ders öğretmen ve öğrenci görüşüne sunularak test edilmiştir. Roman analiz edildiğinde ilgili dönemin özellikleri bilgi ve uygulama olarak iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Servet-i Fünun sanatçılarının düşüncelerini, sosyal hayatlarını, kişiliklerini ve dönemin yapısını anlatan etkili sözler ve yaşam kesitleri okuyucuya sunulmaktadır. Şiir poetikalarıyla roman karakterlerinden Hüseyin Nazmi, Tevfik Fikret’i; Raci, Muallim Naci’yi, Ahmed Cemil, Cenap Şehabettin’i temsil etmektedir, bu bakımdan romanın Servet-i Fünûn edebiyatını öğrencilere öğretmede etkili olacağı sonucuna varılmıştır. Bu gibi özelliklere sahip eserlerle edebiyat bilgilerinin çok daha akılda kalıcı hâle geleceği sonucuna varılmıştır.

Literature course has an important place in effective reading, thinking, understanding and expression skills; it is important for the development of aesthetic taste, for expressing and interpreting cultural values in a concrete way, and for expressing the living life with different attention and sensitivity. The history of literature also has an important place in the curriculum of the literature course. However, considering the general objectives of the course, it is seen in the literature that the methods applied in the course are insufficient to obtain gains. Instead of a rote-based education system, students must discover and absorb information by themselves. In our study, in terms of exemplary practice, Servet-i Fünûn literature, one of the sections of Turkish Language and Literature Course, was introduced to H. Ziya’s novel “Mai and Siyah” who is an artist of the period and the possibilities of using it as an embracing, effective material in comprehension have been demonstrated by using critical reading and text analysis methods. The data presented in the literature and novel were also tested and presented to the teachers and students. When the novel is analyzed, the characteristics of the relevant period appear in two ways as information and practice. Servet-i Fünun artists’ thoughts, social lives, personalities and the structure of the period, telling the effective words and life sections are presented to the reader. Hüseyin Nazmi, one of the novel characters with poetics, Tevfik Fikret; Raci, Muallim Naci, Ahmed Cemil, Cenap Şehabettin represent, in this respect, it is concluded that the novel will be effective in teaching Servet-i Fünûn literature to students. It has been concluded that literary knowledge will become more memorable with such works.