Teke (Antalya) Sancağının Konya Vilayetinden Ayrılarak Bağımsız Hale Getirilmesi ve İdari Yönden Yeniden Düzenlenmesi

XX. yüzyıl başlarında Konya Vilayetinin beş sancağından birisi olan Teke (Antalya) Sancağı 22.370 km² yüzölçümüne ve 350 deniz milini bulan sahil şeridine sahipti. Nüfusu 250 bin kadardı. Bu haliyle birçok bağımsız sancaktan hatta vilayetten bile daha büyük bir coğrafi ünite oluşturmaktaydı. Buna karşın sancağın büyüklüğüyle bağdaşmayan yetersiz idari organizasyonu ve vilayet merkezi Konya’ya olan uzaklığı, yönetimde ciddi aksaklıklara neden olmaktaydı. Bu durum yeni bir idari düzenleme ihtiyacını ortaya çıkarmıştı. Kaldı ki 26 Mart 1913 tarihli vilayet kanunu da daha küçük, yönetilebilir idari birimleri esas alan bir yönetim anlayışı getirmekteydi. Tüm bu gerekçelerle 12 Mart 1914 tarihinde Teke Sancağı, Konya Vilayetinden ayrılarak bağımsız hâle getirilmiştir. Bağımsız sancakta idari teşkilatlanma uzun ve meşakkatli bir yol izledi. Bu süreçte yeni kaza ve nahiyeler tesis edildi. Buralarda hizmet birimleri meydana getirilmeye ve personel kadrosu oluşturulmaya çalışıldı. Öte yandan sancak hususi idaresi kurularak meclis-i umumi toplanmış ve sancak bütçesini hazırlama işine girişmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Teke Sancağı, bağımsız sancak, mülki taksimat, mahalli idareler, hususi idare

Establishing of the Teke (Antalya) Sanjak as a Separate Unit by Parting from the Konya Vilayet and its Administrative Re- Organization

Sanjak of Teke (Antalya), one of the five sanjaks of the Konya Vilayet in the beginning of the 20th century had possessed an area of 22.370 square kilometers and a 350 nautical miles of coastline. Its population was about 250.000. With this position it had constituted a geographical unit which was bigger than many separate sanjaks and even some vilayets. In spite of this, insufficient organization of the sanjak which is incompatible with its size and its long distance to the provincial center Konya had caused serious troubles in the administration. This situation revealed the need of a new administrative organization. Besides this, the provincial law of 26 March 1913 had brought a new understanding of governance which was based on smaller, manageable administrative units. With all these reasons, Sanjak of Teke had been established as a separate unit by parting from the Vilayet of Konya on 12 March 1914. Administrative organization in the detached sanjak followed a long and troublesome path. In this process, new districts (kaza) and subdistricts (nahiye) had been formed. In these areas it has been tried to establish new civil service units and their staffs. On the other hand special sanjak administration had been found, general council of the sanjak had assembled and set to work for the preparation of the sanjak budget.

Keywords:

Sanjak of Teke, detached sanjak, civilian dministration, local administrations, special administration,

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)

Bâb-ı Âlî Sadaret Divan Kalemi Nizamât Defterleri (A.(DVNSNZAM. d): No: 24; 25.

Sadaret Divân-ı Hümayûn Kalemi Mukâvele Kısmı Belgeleri (A. DVN. MKL) 58-A/96.

Bâb-ı Âlî Evrak Odası Belgeleri (BEO): 4269/320157; 4269/320166; 4297/322242.

Dâhiliye Nezâreti Hukuk Müşavirliği Belgeleri (DH. HMŞ): 30/95.

Dâhiliye Nezâreti İdarî Kısım Belgeleri (DH. İD) 34/201-2.

Dâhiliye Nezâreti İdare-i Ummiye Belgeleri (DH. İ. UM. EK): 9/76; 87/28; 88/15:90/70; 94/43.

Dâhiliye Nezâreti Kalem-i Mahsûs Müdiriyeti Belgeleri (DH. KMS): 19/21.

Dâhiliye Nezâreti Umûr-ı Mahalliye-i Vilayât Müdiriyeti Belgeleri (DH. UMVM):64/44; 123/17.

İrade Meclis-i Mahsûs Belgeleri (İ. MMS): 181/4.

Maarif Mektûbi Kalemi Belgeleri (MF. MKT): 1208/14.

Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV): 235/5.

Resmi Yayınlar

Düstûr (1282). I. Tertib. C.I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Düstûr (1289). I. Tertib. C.I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Düstûr (1332). II. Tertib. C.V. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Salnâme-i Vilâyet-i Konya H. 1285, H. 1287, H.1317, H. 1332.

Takvîm-i Vekâyi, No: 773, 1414, 1760.

Kitap ve Makaleler

Atasoy, Veysel (1992). Türkiye’de Mahallî İdarelerin Yapısı ve Yeniden Düzenlenmesi. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.

Çadırcı, Musa (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara: TTK Yay.

Çakmak, Biray (2014). “Osmanlı Taşrasında Yönetme ve Yönetilme Kaygıları: Uşak Kazasında Mülki-İdarî Değişim Talepleri ve Teşebbüsleri (1908-1919)”. OTAM Dergisi 36: 45-65.

Dâhiliye Vekâleti (1928). Son Teşkilâtı Mülkiyede Köylerimiz. C. I. Ankara.

Davison, Roderic H (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Agora Yay.

Emecen, Feridun (1991). “Antalya”. İslâm Ansiklopedisi. C III. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 232- 236.

Güçlü, Muhammet (1998). “Müstakil Teke (Antalya) Sancağı’nın Kurulması ve İdari Düzenlemeye İlişkin Bir Belge”. Adalya 2: 289-300.

Güçlü, Muhammet (2007).“Selçuklulardan Cumhuriyet’e Kumluca (Antalya) Bölgesi”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 22: 219-250.

Faroqhi, Suraiya (2008). 19. Yüzyıl Başlarında Antalya’da Sosyal Hayat. Antalya: Antalya Büyükşehir Belediyesi Yay.

Karaca, Behset (2002). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı. Isparta: Fakülte Kitapevi Yay.

Karaca, Behset (2012). “Dünden Bugüne Manavgat”. Dünden Bugüne Antalya. Antalya: T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay. C. I. 413-434.

Karpat, Kemal H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Kaştan, Yüksel (2016). “Osmanlı Devleti’nde ‘1913 Tarihli İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanun-i Muvakkati’ İle Vilayet Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması”. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 2 (II): 78-98.

Kırmızı, Abdulhamit (2007). Abdülhamid’in Valileri. İstanbul: Klasik Yay.

Moğol, Hasan (1997). Antalya Tarihi. Ankara: Mehter Yay.

Ortaylı, İlber (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri. Ankara: TTK Yay.

Ortaylı, İlber (2007). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Yay.

Özdemir, Rifat (1992). “Osmanlı Döneminde Antalya’nın Fiziki ve Demografik Yapısı (1800-1867)”. Tarih İncelemeleri Dergisi 7: 133-166.

Sencer, Muzaffer (1984). “Osmanlı İmparatorluğunda Tanzimat Sonrası Siyasal ve Yönetsel Gelişmeler”. Amme İdaresi Dergisi 3 (XVII): 46-71.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1996a). “Yerel Yönetim Metinleri III: Tuna Vilâyeti Nizâmnâmesi”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi 2 (V): 67-81.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1996b). “Yerel Yönetim Metinleri VI: 1871 Vilâyet Nizâmnâmesi ve Getirdikleri”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi 5 (V): 89-103.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1996c). “Yerel Yönetim Metinleri VII: 1871 Vilâyet Nizâmnâmesi ve Getirdikleri”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi 6 (V): 89-99.

Tızlak, Fahrettin (2012). “Antalya ve Korkuteli’nin 1835 Tarihindeki Köyleri”. Dünden Bugüne Antalya. Antalya: TC. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay. C. I. 131-134.

Tızlak, Fahrettin (2014). “Istanos Nahiyesi’nin Korkudili Kazası’na Dönüştürülmesi”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi (MJH) IV (2): 249-259.

Torun, Fatih Sadık (2012). “Osmanlı Taşra İdaresinin Yeniden Yapılanma Süreci (1842-1876)”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi 32: 81-97.

Tönük, Vecihi (1945). Türkiye’de İdare Teşkilâtı. Ankara.

Uysal, Mustafa Ali (2010). “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Bucak’ta İdari ve Sosyal Yapı”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3:103-119.