Fatma Aliye Hanım and Historiography
1862 yılında doğup 1936'da ölen Fatma Aliye, popüler olmuşbir yazardı. O, Türk tarihinin ilk kadın yazarlarından olup daha çok romancılığı ile tanınmaktadır. Fakat felsefe, kadın, İslamiyet, şiir ve ta-rih gibi alanlarda da eser vermiştir. Yazarın tarihçiliği ise şimdiye kadar ihmal edilmiş, ciddi bir değerlendirmeye tabi tutulmamıştır. Hâlbuki ta-rihçiliğinin ortaya konulmasında son derece kıymetli bilgiler içeren iki adet eseri bulunmaktadır. Bunlardan ilki 1915 yılında yayınlanan Ta-rih-i Osmanînin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezi-meti, ikincisi ise bundan bir yıl sonra yayımlanan Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı'dır. Bu makalede yazarın tarihçiliğini ortaya koymak için kullandığı yerli ve yabancı kaynaklar, tarihi olayları ele alış tarzı, kullandığıüslup ve dil ile tarihe yüklediği misyon gibi konulara değinilmektedir. Belki de ilk Türk kadın tarih yazarı olan Fatma Aliye'nin tarihi olayları bir kadın gözüyle nasıl değerlendirdiği de ayrıca incelenmektedir.
Fatma Aliye Hanım'ın Tarihçiliği
Fatma Aliye (1862-1936) was a popular female author. One of the first women authors of Turkish history, she was better known as a novelist. However, Fatma Aliye also published works on philosophy, Islam, women, poetry, and history. Her identity as an historian has generally been ignored and has not been properly analyzed. Two of her works are evidence of her worth as an historian. The first one published in 1915 was titled, Tarih-i Osmaninin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti (An Important Era of Ottoman History: the Kosovo Victory-Ankara Defeat), and the second one published in 1916 was Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (Ahmed Cevdet Pasha and his Time). This article aims to analyze and evaluate Fatma Aliye as a historiographer. For this purpose, her use of local and foreign sources, her handling of historical events, her style and language, and her approach to historical events will be examined. The way Fatma Aliye -probably the first Turkish female historiographer- evaluated historical events from a woman's perspective will also be looked into
___
- Afyoncu, Erhan (2003). "Osmanlı Siyasî Tarihinin Ana Kaynakları: Kronikler". Türki- ye Araştırmaları Literatür Dergisi I (2): 101-106.
- Ahmet Cevdet Paşa (1993). Tarih- Cevdet. Sadeleştiren: Dündar Günday. I. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
- (1969). Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa. II. İstanbul: Bedir Yayınevi (Tan Matbaası).
- (1986). Tezâkir 1-12; 40 Tetimme. Yayınlayan: Cavid Baysun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Ahmet Midhat Efendi (1994). Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu. Os- manlıcadan Çeviren: Bedia Ermat. İstanbul: Sel Yay.
- Aşa, H. Emel (2001). Fatma Aliye Hanım (Hayatı-Eserleri-Fikirleri). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Akyüz, Yahya (1999). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999'a). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
- (1999). "Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer'in Yetişmesi ve Meslek Hayatı". Milli Eğitim 143: 12-32.
- Arıkan, Zeki (1985). "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Tarihçilik". Tanzimat'tan Cumhuri- yet'e Türkiye Ansiklopedisi. C. VI. İstanbul: İletişim Yay. 1592.
- Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çeviren: Coşkun Üçok. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), YEE (Yıldız Esas Evrakı), 37/17, Belge tarihi: 09/N/1311/3 Mart 1894.
- BOA, Y.EE, 18/40, 20. C.1298/19 Mayıs 1881.
- , 16/4, 22.C.1298/21 Mayıs 1881.
- , 38/120, 6/R/1327/27 Nisan 1909.
- , 38/109, 6/R/1327/27 Nisan 1909.
- Berktay, Fatmagül (2003). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yay.
- Bıçak, Ayhan (1997). "Cevdet Paşa'nın Tarih Bilinci". Ahmet Cevdet Paşa (1823- 1895)Sempozyum Bildirileri Kitabı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 17-57.
- Çetinsaya, Gökhan (2003). "Türkiye'de Siyasî Tarihçiliğin Yükselmeden Düşüşü: Gök Ekini Biçmiş Gibi". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi I (2): 7-10.
- Derviş Ahmed Âşıkî (1985). Âşıkpaşaoğlu Tarihi. Hazırlayan: A. Nihal Atsız. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
- Ergin, Osman (1977). Türk Maarif Tarihi I-II. İstanbul: Eser Matbaası.
- Esen, Nüket (2006). "Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu". Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar. İstanbul: İletişim Yay. 87-96.
- Fatma Aliye 1331 (1915). Tarih-i Osmanî'nin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi- Ankara Hezimeti. Dersaadet (İstanbul): Kanaat Matbaası.
- (1916). Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı. Dersaadet (İstanbul): Kanaat Matbaası.
- Göbenli, Mediha (2000). "Ahmet Midhat Efendi ve Osmanlı Türk Kadın Yazarları Fatma Aliye Hanım ve Şair Fıtnat Hanım". Tarih ve Toplum 203: 283-288.
- Görgün, Tahsin (1999). "İbn Haldun". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. XIX. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 538-555.
- Halaçoğlu, Yusuf ve Mehmet Akif Aydın (1993). "Cevdet Paşa". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. VII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 449.
- Halaçoğlu, Yusuf (1994). "Ma'ruzat ve Tezakir'de Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkanı". Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri Bildiriler. Ankara: Türk Ta- rih Kurumu Basımevi. 25-29.
- Hassan, Ümit (1977). İbn Haldun'un Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara: Sevinç Matbaası.
- İbn Haldun (1997). Mukaddime I. Çeviren: Zakir Kadirî Ugan. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Kafalı, Mustafa (1994). "Ebül Gazi Bahadır Han". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansik- lopedisi. C. X. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 358-360.
- Kodaman, Bayram (1991). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Kurnaz, Şefika (1997). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
- Mehmed Neşrî (1995). Kitab-ı Cihan-nümâ Neşrî Tarihi. Yayınlayanlar: Faik Reşit Unat ve Mehmed A. Köymen. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Namık Kemal (1971). Osmanlı Tarihi. Bugünkü Dile Aktaranlar: Ulviye Ilgar ve İhsan Ilgar. İstanbul: Hürriyet Yay.
- Süslü, Azmi (1990). "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e: I". Fırat Üniversitesi Tarih Me- todolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu Bildiriler. Elazığ: Bizim Büro Basımevi. 159-163.
- Toros, Taha (1998). Mazi Cenneti. İstanbul: İletişim Yay.
- Uluçay, M. Çağatay (2001). Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1994). Osmanlı Tarihi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Bası- mevi.
- (1987). Mithat ve Rüştü Paşaların Tevkiflerine Dair Vesikalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- (2000). Midhat Paşa ve Yıldız Mahkemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Yazan, Ümid Meriç (1992). Cevdet Paşa'nın Toplum ve Devlet Görüşü. İstanbul: İnsan Yay.
- Yinanç, Mükrimin Halil (1999). "Tanzimat'tan Meşrutiyet'e Kadar Bizde Tarihçilik". Tanzimat. C. II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 583.
- Zihnioğlu, Yaprak (1999). "Erken Dönem Osmanlı Hareket-i Nisvanının İki Büyük Düşünürü Fatma Aliye ve Emine Semiye". Tarih ve Toplum 31(186): 337- 338.
- www. newadvent.org/cathen/03306b.htm
- ISSN: 1301-0549
- Yayın Aralığı: 4
- Başlangıç: 1996
- Yayıncı: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı