Abdullah Tukay'ın Şiirlerinde Efsane ve Masal Unsurları
Toplumların hafızasında yaşayan halk bilimi malzemesi, amatör veya profesyonel araştırmacılar tarafından derlenir, incelenir ve yayımlanır. Bu malzeme zaman zaman, yazılı edebiyatı da içine alan güzel sanatların birçok alanında sanatçılar tarafından kullanılır. Yazılı edebiyatın temsilcisi olan bazı şair ve yazarlar eserlerinde folklor ürünlerine -aynen veya değiştirerek- yer verirler. Abdullah Tukay da şiirlerinde, özellikle halk biliminin alt dalı olan halk edebiyatı türlerinden faydalanan şairlerden biridir. Tukay, 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başında Tatar (Kazan) fikir ve sanat dünyasında yetişmiş, genç yaşta vefat etmesine rağmen şiirleri ve fikirleriyle Tatar edebiyatının önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Tukay, milli Tatar edebiyatının gelişmesi için halk edebiyatına yönelmeyi düşünmüş ve şiirlerinde bu konudaki unsurlara yer vermiştir. Şiirlerinde halk biliminin birçok unsurunu kullanmasına rağmen, özellikle efsane ve masal türlerini tercih etmiştir. Bu makalede ilk olarak Abdullah Tukay'ın halk edebiyatıyla ilgili fikirleri ele alınmıştır. Daha sonra onun "Şüreli, Su Anası, Kük Sıyır..." gibi şiirlerinde efsane ve masalları kullanış biçimi ve vermek istediği mesajlar incelenmiştir
Elements of Legend and Tale in the Poetry of Abdullah Tuqay
Folklore documents, which exist in the memory of commu-nities, are compiled, examined and published by amateur and profes-sional researchers. These documents are sometimes used in various fields of the fine arts including written literature. Some poets and writ-ers, who are representatives of written literature, put the folklore prod-uct to use either in its original form or in changed form. Abdullah Tu-qay is one of those poets who make use of the genres of folk literature, which is a sub-branch of folklore. Tuqay, who lived during the late 19th and early 20th centuries and who was raised within the world of Tatar thought and art, became one of the significant representatives of Tatar literature, despite his demise at a very early age. Tuqay always believed in the necessity of showing an interest in folk literature to enable the development of Tatar litera-ture, and that is why he made use of such elements in his poetry. Al-though he uses many different elements of folklore, he particularly pre-fers to employ the genres of the legend and the tale in his work. This article first examines Abdullah Tuqay's ideas on folk literature. It then looks into the way he employs legends and tales, and the mes-sages that he wants to convey in such poems as "Şüreli", "Su Anası", and "Kük Sıyı
___
- "The One Who Guards the Forest", http://www.zb.eco.pl/gb/20/forest.htm (10.01.2003).
- Alptekin, Ali Berat (2005). Hayvan Masalları. Ankara: Akçağ Yay.
- Arat, Reşit Rahmeti (1964). "Abdullah Tukay". Türk Kültürü 19: 76-81.
- Atnur, Gülhan (2002). Başkurt ve Tatar Efsaneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Motif Çalışması. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
- (2007). "Tatar Halk Anlatılarında Şüreli Tipi". Milli Folklor 73: 26-30.
- Başgöz, İlhan (1992). Sibirya'dan Bir Masal Anası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- Bezertinov, Rafael (2000). "Old-Turkic Deities". http://www.geocities.com/ turklukbilgisi/OLDTURKICDEITES.htm (15.07.2003).
- Boratav, Pertev Naili (2003). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: K Kitaplığı.
- Çobanoğlu, Özkul (1999). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yay.
- Çoruhlu, Yaşar (2000). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yay.
- Elçin, Şükrü (1992). "Folklor ve Halk Edebiyatının Millî Birliğin Oluşmasındaki Rolü". Türk Kültürü XXX (351): 391-405
- Ergun, Metin (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
- Ergun, Pervin (2005). "Altay Destanlarında ve Anadolu Türk Masallarında Tastarakay-Keloğlan". Milli Folklor 9(68): 78-84.
- Gatine, Hamide (1974). Tatar Halık Ekiyatları. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
- Gıyleceddinov, Selim M. (1987). Tatar Halık İcadı (Rivayatler hem Legendalar). Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
- İnan, Abdülkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- (1998). Makaleler ve İncelemeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Jobes, Gertrude (1962). Dictionary of Mythology Folklore and Symbols. New York: Scarecrow Press.
- Miñnullin, K. M. (1998). Şigriyet hem Cır. Kazan: Megarif Neşriyatı.
- Nezirşina, Fenüze (1997). Başkort Halık İcadı- Riveyetter, Legendalar. Öfö: Başkortostan Kitap Neşriyatı.
- Öner, Mustafa (1991). "Abdullah Tukay'ın Bir Şiiri: Şüreli". EÜ. Türk Dili ve Edebi- yatı Araştırmaları VI :193-239.
- Özkan, Fatma (1992). "Abdullah Tukay'ın Halk Edebiyatı ile İlgili Görüş ve Düşünce- leri". Milli Folklor 2 (16): 30-31.
- (1994). Abdullah Tukay'ın Şiirleri, İnceleme-Metin-Aktarma. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
- Sakaoğlu, Saim (1999). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yay.
- Seyidoğlu, Bilge (1997). Erzurum Efsaneleri. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
- Tan, Nail (1988). Folklor (Halkbilimi)-Genel Bilgiler. İstanbul: Halk Kültürü Yay.
- Taymas, Abdullah Battal (1963). "Kazanlı Şair Abdullah Tukay Üzerine". Türk Kültü- rü 9: 40-47.
- Temir, Ahmet (2001). "Edebiyat Tarihçisi Abdurrahman Sadi'ye Göre Tatar Şairi Abdullah Tukay". Kök Araştırmalar III (1): 137-144.
- Tukay, Gabdulla (1996). Saylama Eserler. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
- Yılar, Ömer (2005). Halk Bilimi-Eğitim İlişkisi ve İlköğretim İkinci Kademe Ders Ki- taplarının Halk Bilimi Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi
- Zülfikar, Hamza (1967). "Abdullah Tukay". Türk Kültürü VI (66): 374-385
- ISSN: 1301-0549
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1996
- Yayıncı: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı