Türk Anayasa Hukukunda Ulusal Kurtuluş Savaşı Döneminde ve 1921 Anayasası'nda İcra Vekilleri Heyeti

Türkiye’de Ulusal Kurtuluş Savaşı dönemi ve 1921 Anayasası düzeninde, kuvvetler birliğine dayalı saf meclis hükümeti sistemi uygulanmıştır. Dönemin milli egemenliğin tecelligahı üstün meclis anlayışına uygun olarak; yasama, yürütme ve yargı erkleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin hukuki-siyasi varlığında toplanmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, yürütme erkini, kendi içinden teker teker seçtiği, yön verebilip, gerektiğinde değiştirebildiği "İcra Vekilleri Heyeti” aracılığıyla kullanmıştır. 1921 Anayasası, 1923 Anayasa değişikliklerine kadar bir cumhurbaşkanlığı makamını hukuken düzenlenmemiş olup; bu dönemde, normal bir devlet başkanına ait olması gereken yetki ve fonksiyonlar, Büyük Millet Meclisi Başkanı tarafından yürütülmüştür. Türkiye'de cumhurbaşkanlığı makamı, 1923 Anayasa değişiklikleri ile kabul edilmiştir. Bu makalede, Millî Mücadele döneminin anayasal sisteminde, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kuruluşundan sonra, 1921 Anayasası öncesi dönemde, 1921 Anayasası’nın kabul edilişinden sonra ve de 1921 Anayasası’nda, 29 Ekim 1923 tarihinde 364 Sayılı Kanun ile yapılan anayasa değişiklikleri sonrasında, yürütme organı olarak "İcra Vekilleri Heyetinin” hukuki statüsü incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

1921 Anayasası, Yürütme, İcra Vekilleri Heyeti, Kuvvetler Birliği İlkesi, Meclis Hükümeti Sistemi

Executive Deputies Committee in Turkish Constıtutional Law During The National War of Liberation and The Constitution of 1921

In Türkiye, during the period of the National Liberation War and the 1921 Constitution, a pure parliamentary government system based on the unity of forces was implemented. In accordance with the understanding of the supreme assembly, the manifestation of the national sovereignty of the period; legislative, executive and judicial powers gathered in the legal-political entity of the Turkish Grand National Assembly. The Turkish Grand National Assembly exercised its executive power through the "Executive Deputies Committee", which it elected one by one from among itself, which it could give direction and change when necessary. The 1921 Constitution did not legally hold a presidential office until the 1923 Constitutional Amendments, and during this period the powers and functions that should belong to a normal head of state were carried out by the President of the Grand National Assembly. The office of presidency in Türkiye was accepted with the 1923 Constitutional Amendments. In this article, firstly the constitutional executive system of the National Struggle period, after the establishment of the Turkish Grand National Assembly in the period before the 1921 Constitution; secondly the period after the adoption of the 1921 Constitution, and thirdly the constitutional amendments made in the constitutional system of the 1921 Constitution with the Law No. 364 on 29 October 1923 related with legal status of the "Executive Deputies Board" as the executive body were examined.

Keywords:

1921 Constitution, Executive, Exevutive Deputies Committe, Principle of Union of Forces, Conventional Government System,

PDF

___

ARMAĞAN, Servet (1978). 1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:551, Fakülteler Matbaası, İstanbul.
ASLAN, Yavuz (2000). I.Dönem TBMM’de “İcra Vekilleri Heyeti Riyaseti (Hükümet Başkanlığı)”nın Statüsü ve “TBMM Reisi”nin İcra İle İlgili Yetki ve Sorumluluğu, Atatürk Dergisi, c.3,S.1, Erzurum.
ATAR, Yavuz (2021). Türk Anayasa Hukuku, Güncellenmiş 14.Baskı, Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, Ankara.
ÇELİK, Burak (2007). Ulusal Kurtuluş Savaşı Döneminde Anayasal Gelişmeler ve 1921 Anayasası, Galatasaray Üniversitesi Yayınları No:56, 1. Baskı, İstanbul.
GÖREN, Zafer (2015). Anayasa Hukuku, T.C. Anayasası ve TBMM İçtüzüğü Eki ile Geliştirilmiş 2.Baskı, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara.
NARİN, Serdar (2022). 1876 ile 1921 Anayasalarına Egemen Olan İlkeler ve Devlet Fonksiyonları, Astana Yayınları, Ankara.
NARİN, Serdar (2005). Anayasal Sistemimizde Bakanlar Kurulu, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
NOHUTÇU Ahmet & ZİYREK Ali (2020). Osmanlı Türk Anayasa Metinleri, Savaş Yayınevi, Ankara.
ÖNEN Nizam &REYHAN Cenk (2011). Mülkten Ülkeye Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü, İletişim Yayınları, İstanbul.
ÖZBUDUN, Ergun (2017). Türk Anayasa Hukuku, 2017 Anayasa Değişikliklerine Göre Gözden Geçirilmiş 17.Basım, Yetkin Yayınları, Ankara.
ÖZBUDUN, Ergun (2010). Türk Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 11.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
ÖZBUDUN, Ergun (2008). 1921 Anayasası, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
TANÖR, Bülent (2004). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları:963, Cogito 69, İstanbul.
TUNAYA, Tarık Zafer (1958). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri, İHFM, C.23, S.3-4, İstanbul.
YILMAZ, Faruk (2012). Türk Anayasa Tarihi, İz Yayıncılık, İstanbul.