İran Siyasetinde Dini Lider ve Cumhurbaşkanı İlişkileri: Hasan Ruhani’nin Birinci Dönemi Örneği

İran’da 1990’lı yıllardan itibaren, Humeyni döneminde baskı altına alınan siyasetin rekabetçi özellikleri yeniden ortaya çıkmıştır. SSCB’nin dağılması, ABD’nin siyasi ve ekonomik yapısının talep edilebilir tek sistem algısını güçlendirirken, bu durum İran siyasetinde özellikle ekonomik konularda görüş ayrılıklarının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Aynı tarihlerde kurumsallaşma sürecini büyük ölçüde tamamlayan Rejim, kendi içinde çatışma alanları yaratarak dönüşümünü sürdürmüştür. Böyle bir ortamda, İran siyasetinin öne çıkan iki aktörü, dini lider ve cumhurbaşkanı siyasi rekabet sahalarında dinamik bir ilişki biçimi oluşturmuşlardır. Bu ilişkide, güç mücadelesi ve işbirliği çeşitli derecelerde gözlemlenmekle birlikte, Reformcular ve Muhafazakârlar arasındaki rekabetin temel karakteri de ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İran, siyasal rekabet, nükleer anlaşma

Religious Leader And President Relations In Iran Politics: Hasan Ruhani’s First Period Example

Since the 1990s in Iran, the competitive features of politics, which were under pressure during the Khomeini period, have re-emerged. While the collapse of the USSR, strengthens the perception that the political and economic structure of the United States is the only demandable system, this has led to disagreements in Iranian politics, especially in economic matters. The Regime, which completed the institutionalization process to a large extent on the same dates, has continued to transform itself by creating conflict zones. In such a condition, the two prominent actors of Iranian politics, the religious leader and the president, have formed a dynamic relationship in the fields of political competition. In this relationship, power struggle and cooperation have been observed at various levels, while the main character of competition between Reformers and Conservatives has emerged

Keywords:

Iran political competition, nuclear agreement, US-Iran relations,

PDF

___

Abrahamian, Ervand (2008). Modern İran Tarihi. çev:Dilek Şendil. İstanbul:İş Bankası Yayınları, Alaca, Mehmet, “İran Dış Politikasını Velayet-i Fakih Kurumu Üzerinden Okumak”, Süreç Analiz, 1 Mart 2013, http://www.surecanaliz.org/tr/article/iran-dis-politikasini-velayet-i-fakih-kurumu-uzerinden-okumak, 12.07.2017. Avaei, Kourosh , “İran Devrim Muhafızları’nın Ekonomik Rolü Azalacak Mı?”, http://www.al-monitor.com/pulse/tr/originals/2013/09/rouhani-asks-revolutionary-guard-scale-back.html, 15.07.2017. Cladstone, Rick, “Iran’s Top Leader Appears to Rebuke President as Election Nears”, The New York Times, 9 Mart 2017 https://www.nytimes.com/2017/03/09/world/middleeast/iran-economic-growth-khamenei-rouhani.html, 12.06.2017. Çagaptay, Soner, James F. Jeffrey, Mehdi Khalaji, “Iran Won't Give Up on Its Revolution”, The New York Times. 26 Nisan 2015. http://www.nytimes.com/2015/04/27/opinion/iran-wont-give-up-on-its-revolution.html. 06.05.2016. Çağlayan, Selin (2012). İran Mehdiyi Beklerken.İstanbul:Cinius Yayınları. Çitlioğlu, Ercan (2015). İran’ı Anlamak. Ankara:Başkent Üniversitesi Yayınları. Dabashi, Hamid (2011) The Green Movement in Iran. New Brunswick:Transaction Publishers. Green, D. Jerrold, Frederic Wehrey, Charles Wolf, Jr. “Understanding Iran”, National Security Research Division, 2009, http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2008/RAND_MG771.pdf, 04.07.2017. Gregory, Mark, “Expanding Business Empire of Iran's Revolutionary Guards”, BBC News. 26 Haziran 2010, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-10743580, 05.07.2017. Hakimian, Hassan, “Iran’s Economy After the Elections”, 7 Mart 2016, https://www.project-syndicate.org/commentary/iran-economic-challenges-after-elections-by-hassan-hakimian-2016-03?barrier=accessreg, 12.07.2017. http://www.vatanemrooz.ir/ Iran (Islamic Republic of)'s Constitution of 1979 with Amendments through 1989, https://www.constituteproject.org/constitution/Iran_1989.pdf?lang=en, 19.07.2017. Izadi, Elahe, “Iran Bans ‘Devil-Worshipping’ Spiky Haircuts and Male eyebrow Plucking”, The Washington Post, 5 Mayıs 2015, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2015/05/05/iran-bans-devil-worshiping-spiky-haircuts-and-male-eyebrow-plucking/?utm_term=.dea2821c6c43, 05.06.2017. İran: Ruhani’nin Vaatlerinde Geriye ne Kaldı?, Deutsche Welle Türkçe, http://www.dw.com/tr/iran-ruhaninin-vaatlerinden-geriye-ne-kald%C4%B1/g-38884878, 22.06.2017. İran’da Askerin Rolü, Anadolu Ajansı, http://aa.com.tr/tr/analiz-haber/iranda-askerin-ekonomide-rolu-tartismasi/560957, 05.06.2017. İran’ın Savunma Bütçesi Yüzde 39 Arttı, NTV, 9 Aralık 2016, http://www.ntv.com.tr/dunya/iranin-savunma-butcesi-yuzde-39-artti,9M-LCFoYRUq6uN5ZnFhDmQ, 17.07.2017. İran'da Dini Lider Hamaney'den Ruhani'ye Sert Eleştiriler, Kırım Haber Ajansı, 7 Mayıs 2017, http://qha.com.ua/tr/siyaset/iran-da-dini-lider-hamaney-den-ruhani-ye-sert-elestiriler/155580/, 17.06.2017. Kılınç, Ahmet (2008).“İran Anayasa Hukukunun Genel Esasları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XII, Sa. 1-2, ss. 907-948. Kissinger, Henry George P. Shultz, “The Iran Deal and Its Consequences”, The Wall Street Journal, 7 Mart 2015, https://www.wsj.com/articles/the-iran-deal-and-its-consequences-1428447582, 23.06.2017. Kohlmann, Thomas, “İran Ekonomisinin İpleri Onların Elinde”, Deutsche Welle Türkçe, 18 Şubat 2016, http://www.dw.com/tr/iran-ekonomisinin-ipleri-onlar%C4%B1n-ellerinde/a-19056198, 13.06.2017. Mansfield, Peter (2011). Ortadoğu Tarihi. Ümit Hüsrev Yolsal (çev.). İstanbul:Say Yayınları Oğuz, Sami, Ruşen Çakır (2000). Hatemi’nin İran’ı. İstanbul:İletişim Yayınları. Onat, Hasan (2013). “İran İslam Devrimi ve Şiilik”. Mezhep Araştırmaları, VI/2, ss. 223-256. Selcen, Nazife, Pınar Akgül, “İran’da Etnik ve Dini Çatışmalar”, İRAM, 06 Mayıs 2017, http://iramcenter.org/iranda-etnik-ve-dini-catismalar, 16.06.2017. Sinkaya, Bayram (2010). “İran’da Asker-Siyaset İlişkileri ve Devrim Muhafızları’nın Yükselişi”, Ortadoğu Etütleri, Cilt 1, Sayı 2, ss. 115-142. Sinkaya, Bayram “Ruhani Döneminde Devrim Muhafızları ve Siyaset”, ORSAM, 15 Ağustos 2016, http://www.orsam.org.tr/index.php/Content/Analiz/4826?s=orsam%7Cturkish, 12.06.2017. Secor, Laura, “The Patient Resilience of Iran’s Reformers”, The New York Times, 02 Mayıs .2017, https://www.nytimes.com/2017/05/22/opinion/iran-election-reformers.html, 17.06.2017. Taflıoğlu, Serkan (2013). “İran İslam Cumhuriyeti’nde Egemenlik ve Meşruiyet Kaynağı “Velayet-i Fakih””, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 68, No. 3, s. 95-112, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/1812/19141.pdf, 23.06.2017. Taşkın, Yüksel (2014). “İran:Yol Ayrımında Bir Devlet ve Toplum”, Y.Doğan Çetinkaya (ed). Ortadoğu:Direniş, Devrim, Emperyalizm içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 219-267. Yeğin, Abdullah (2016). “İran’ın Sert Gücü”, SETA, Sayı 150, https://stratejisite.files.wordpress.com/2016/02/rann-sert-gc.pdf, 12.06.2017.