HİTİTÇE ÇİVİYAZILI BELGELERDE GEÇEN SÜMERCE BİR MÜZİK ALETİ: ( GIŠ)ŠÀ.A.TAR/TIBULA
Milattan önce ikinci bin yılda Anadolu’da bir siyasi birlik kuran Hititler, kendilerini “bin tanrılı halk” olarak adlandırmışlardır. Tanrıları onuruna pek çok bayram kutlamışlar ve ritüeller gerçekleştirmişlerdir. Kültürün önemli bir üyesi olan müzik, Hititlerin dini törenlerinin ana unsurlarından biridir. Kült yemeklerinde, libasyonlarda, bayram kutlamalarında ve cenaze törenlerinde pek çok müzik aleti karşımıza çıkmaktadır. Bu müzik aletleri Hitit dilinde adlandırıldığı gibi Sumerce olarak kaydedilenler de vardır. Bunlardan biri olan GIŠŠÀ.A.TAR/ TIBULA çalgısıdır. Bu müzik aleti ile ilgili yaygın görüş telli bir çalgı olduğu üzerinedir. Bu çalışmada çiviyazılı ve arkeolojik belgeler ışığında bu müzik aleti değerlendirilmiş ve Hitit kültüründeki yeri üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Hititler, çiviyazılı tabletler, müzik, GIŠ ŠÀ.A.TAR/ TIBULA, telli çalgılar
A SUMERIAN MUSICAL INSTRUMENT IN HITTITE CUNEIFORM DOCUMENTS: ( GIŠ )ŠÀ.A.TAR/ TIBULA
The Hittites who provided a political unity in Anatolia circa 2000 BC, called
themselves as "nation of thousand gods". They celebrated many festivals for
their god's name and performed rituals. Music which is an important component
of the culture is the one of the essential elements of Hittite’s religious ceremonies.
There were lots of musical instruments in cultic feasts, libations, celebrating festivals
and funerals. The common idea was about
GIŠ ŠÀ.A.TAR/ TIBULA which was
it was a stringed instrument. In this work this musical instrument and its place of
Hittite culture ARE Studied in the light of cuneiform and archaeological documents
Keywords:
Hittites, cuneiform tablets, music, GIŠ ŠÀ.A.TAR/ TIBULA, stringed instruments,
___
- ABDULLAYEVA, Saadet, “Dünya Mahiyetli Bir Çalgı Aleti: Tar”, İrs Miras No: 11, Bakü, 2014: 52-57.
- AKDOĞAN, Bayram, “Türk Din Musikisinin Anadolu’da Doğuşu ve Tarihi Seyri”, Ankara Üni.İlahiyat Fak. Dergisi, Cilt XLIV, Sayı 1, Ankara 2003: 345-371.
- ALP, Sedat, Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans, Kavaklıdere Kültür Yayınları, Ankara, 1999.
- ________ Hitit Güneşi, Ankara, 2002.
- BADALİ, Enrico, Strumenti musicali, musici e musica nella celebrazione delle feste ittite (THeth 14/1), Heidelberg, 1991.
- BEYDİLİ, Celal, Türk Mitolojisi Ansiklopedisi, Çeviri: Eren Ercan, Yurt Yayınları, Ankara, 2004.
- BOEHMER, Rainer Michael, Die Reliefkeramik von Boğazköy, Berlin, 1983.
- BOEHMER-GÜTERBOCK, Glyptik aus dem Stadtgebiet von Boğazköy, Grabungskampagnen 1931-1939, 1952-1978 Boğazköy-Hattuşa XIV., Berlin, 1987.
- British Museum Online Collection, http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details/collection_image_gallery.aspx?assetId=1565269001&objectId=756815&partId=1
- Chicago Assyrian Dictionary, CAD t, Oriental Institute Chicago, 2006.
- CHAPPELL, William, The History of Music,Cambridge University Press, 2009.
- MIGUEL CIVIL, “The Tigidlu Bird and a Musical Instrument, Nouvelles Assiriologiques Brèves et Utilitaires, 1987-2: 27.
- D. Collon- A.D. Kilmer, “The Lute in Ancient Mesopotamia” The British Museum Year Book 4, Londra, 1980: 13-28.
- CTH Catalog der Texte der Hethiter (S.Košak-G.G.W.Müller, hethiter.net/: Catalog 2015-08-04):
- http://www.hethport.uniwuerzburg.de/CTH/cthfix.php?c=612 [Erişim Tarihi: 02.11.2016]
- GÜNEY, Eflatun Cem, Tellerinde Bülbül Şakıyan Saz”, İstanbul, 1973.
- EMERİT, Sibylle, “Music and Musicians”, UCLA Encyclopedia of Egyptology, 07.07.2013.
- ePSD - The Pennsylvania Sumerian Dictionary, http://psd.museum.upenn.edu/epsd/nepsd-frame.html [Erişim Tarihi: 02.11.2016]
- ERKUT, Sedat, “Hititçe Çiviyazılı Belgelerde Geçen Sumerce LÚALAN.ZU9 ve Onun Hitit Görsel Malzemeler Üzerindeki Yeri”,Cahit Günbattı’ya Armağan, İ.Albayrak, M. Çayır, H. Erol (ed.) Ankara, 2015: 83-86.
- ETCSL, The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature (Gudea, Cylinders A and B Transliteration):
- http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi-bin/etcsl.cgi?text=t.2.1.7#
- [Erişim Tarihi: 02.11.2016]
- Online Etimolojik Sözlük http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=guitar [Erişim Tarihi: 02.11.2016]
- FRIEDRICH, Johannes, Hethitisches Wörterbuch, Heidelberg, 1952.
- HACIÖKMEN, Mehmet Ali, “Türklerde Yas Adeti Temelleri ve Sonuçları, Prof. Dr. Nejat Göyünç’e Armağan, H. Bahar, M. Toker, M. A. Hacıökmen, G. Küçükbezci (ed.) Konya, 2003: 393-423.
- KBo, Keilschrifttexte aus Boghazköi, Leipzig / Berlin 1916 vd.
- KOSAK, Silvin, Hittite inventory texts (CTH 241-250),Heidelberg, 1982.
- KUB, Keilschrifturkunden aus Boghazköi, Berlin, 1921 vd.
- Martino Stefano de, “Il LÚALAN.ZÚ come "mimo" e come "attore" nei testi ittiti”, SMEA 24 , 1984: 131-148.
- ___________“Musik.A..III. Bei den Hethitern„, Reallexikon der Assyriologie 8, 1997: 483-488.
- von der Osten, Hans Henning, The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32 Part II, The University of Chicago Oriental Institute Publications 29, Chicago Illinois, 1937.
- ÖZGÜÇ, Nimet, “A Lute Player From Samsat”, Sedat Alp’a Armağan, H. Otten, E. Akurgal, A. Süel (ed.) Ankara, 1992. s.42
- ÖZGÜÇ, Tahsin, İnandıktepe, Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi / An important cult center in the old Hittite period, Ankara, 1988.
- Pecchioli-Daddi, Franca, Mestieri, professioni e dignità nell'Anatolia ittita, Roma, 1982.
- RÜSTER, Christel - Neu, Erich, Hethitisches Zeichenlexikon, Wiesbaden, 1989.
- SCHUOL, Monika, Hethitische Kultmusik (Orient- Archäeologie 14), Rahden, 2004.
- SİNGER, Itamar, The Hittite KI.LAM Festival (StBoT 28),Wiesbaden, 1984.
- Sir Gavaz, Özlem, Hitit Krallarının Kült Gezileri, Çorum, 2012.
- Harvey Turnbull, (The Origin of the Long-Necked Lute”, The Galphin Society Journal 25, 1972, 58-66), “Sazın Kökeni”, Türkçesi: Özay Önal, Anadolu /Anatolia 38, 2012: 193-201.
- ÜNAL, Ahmet, Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü, Hamburg, 2007.
- VELDHUIS, Niek, “The Sur9-Priest, the Instrument gišAl-gar-sur9, and the Forms and Uses of a Rare Sign”, Archic für Orienforschung, Bd.44/45, 1997-1998: 115-128.
- ___________ Elementary Education At Nippur, Doctoral dissertation, University of Groningen, 1997.
- ___________“ LÚ gišŠÀ.TAR in Ur III”, Nouvelles Assiriologiques Brèves et Utilitaires, 1999 No: 1: 20.
- von der Osten,Hans Henning, The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32 Part II, OIP 29, Chicago, 1937.
- YOSHIDA, Daisuke, Untersuchungen zu den Sonnengottheiten bei den Hethitern (THeth 22), Heidelberg, 1996.
- ISSN: 2548-088X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
ESKİŞEHİR KENTİNDE YAŞAYAN EMİRDAĞLILARIN MAHALLE BAZINDA DAĞILIMINI BELİRLEYEN COĞRAFİ FAKTÖRLER
TANZİMAT SONRASI DÖNEMDEN GÜNÜMÜZE ÜST DÜZEY YÖNETİCİ EĞITİMİ
HİTİTÇE ÇİVİYAZILI BELGELERDE GEÇEN SÜMERCE BİR MÜZİK ALETİ: ( GIŠ)ŠÀ.A.TAR/TIBULA
İRRASYONEL SAYILARIN ÖĞRETİMİ İÇİN GÖRSEL MODEL ÖNERİSİ: e ve π SAYILARI