Kindî’nin Din ve Felsefe Uzlaştırma Metodu Üzerine: Arka Plan ve Kavramlar

z: Bu makale Kindî’nin, İslâm Felsefesi geleneğinin geneline hâkim olan dinfelsefe uzlaştırması problematiğine özgün katkılarını kendisi öncesindeki bazı geleneklerle karşılaştırmalı olarak ele almayı hedeflemektedir. Makalenin ana tezi Kindî’nin, din ile felsefeyi uzlaştırırken, kendisi öncesindeki zengin bilimsel ve felsefî mirası özel bir gayretle ihata etmeye çalışarak döneminin astronomiden matematiğe ve fiziğe kadar bilimsel birikimini kullanmak suretiyle, bir taraftan iç tutarlığını koruyan, diğer taraftan da temel dinî kabulleri zorlamayan sofistike bir felsefî dizge oluşturmaya çalıştığını göstermektir. Makalede temel olarak Tanrının mahiyeti ve birliği, yaratma eylemi, göksel cisimlerin fonksiyonu, nefsin kaynağı ve bedenden ayrıldıktan sonraki durumu gibi din-felsefe ilişkisine dair konular ele alınmıştır. Kindî’nin bu konuları ele alırken gnostik geleneklerden tutun, Platon ve Aristoteles gibi filozofların ve Pisagorculuk, Yeni Pisagorculuk ve Yeni Platonculuk gibi felsefî okulların kavram, kuram ve metodlarından eleştirel ve seçmeci bir metodla nasıl yararlandığı da gösterilmeye çalışıldı.

PDF

___

Apaydın, Y. (2019). Metafiziğin Meselesini Temellendirmek: Tecrîd Geleneği Bağlamında Umûr-ı Âmme Sorunu. İstanbul: Endülüs.
Bozkurt, Ö. (2014). “İbn Sînâ’nın Tanrı Anlayışının Dayandığı Temel İlkeler”, Diyanet İlmi Dergi, 50(1), 67-86.
Cürcânî, S.Ş. (1992). Var-olanların Dereceleri. Recep Duran. Seyyit Şerif Cürcânî’nin Var-olanların Dereceleri (Merâtibu’l-Mevcûdat) Risalesi. (Arabic text, translation into Turkish), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35(2), 64-68.
Cürcânî, S. Ş. (2020). Hâşiyetü’t-Tecrîd. 2 cilt. (Tah. E. Altaş vd.). Ankara: TDV Yayınları.
Devvânî, C. (1393). Hâşiyetü’l-Kadîme. Şerhu Tecrîdi’l-’Akâid. Ali Kuşçu. (Tah. M.H.Z. er-Rıdâyî). Kum: Râid, 70-640.
Devvânî, C. (2002). Risâletü İsbâti’l-Vâcibi’l-Cedîde. Seb-u Resâîl. (Tah. A. Tuysirkânî). Tahran: Mîrâs-ı Mektûb, 117-170.
Erdem, E. (2020). Ali Kuşçu: Zorunlu Varlık’ın Zorunluluğu Üzerine Bir Tartışma. Uluslararası 14. Ve 15. Yüzyıl İslam Düşüncesinde Felsefe, Kelâm ve Tasavvuf Sempozyum Bildirileri I. (Ed. M. Demirkol vd.). Ankara: AYBU, 91-98.
Gelenbevî, İ. (1307). Hâşiye ’ale’l-Celâl mine’l-’Akâ‘id. İstabul: Matbaa-i Âmire. Hillî, M. (1988). Keşfu’l-Murâd fî şerhi Tecrîdi’l-i'tikâd. Beyrut: Müessesetü’l-E‘lamî li’l-Matbûât.
İbn Sînâ (2004). Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik I. (Arapça-Türkçe metin; Çev. E. DemirliÖ. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık.
İbn Sînâ (2005). Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik II. (Arapça-Türkçe metin; Çev. E. DemirliÖ. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık.
İsfehânî, M.A. (2020). Tesdîdü’l-Kavâ‘id fî Şerhi Tecrîdi’l-‘Akâ‘id. 2 cilt. (Tah. E. Altaş vd.). Ankara: TDV Yayınları.
Kara-Ali, M. (2014). Constructivism at the Birth of the Scientific Revolution: A Study of the Foundations of Qushjī’s Fifteenth Century Astronomy. (Dr Tezi). Malaysia: International Islamic University.
Kuşçu, A. (1393). Şerhu Tecrîdi’l-’Akâid. (Tah. M. H. Z. er-Rıdâyî). Kum: Râid. Pehlivan, N. (2020). “Bir Âdâbu’l-Bahs ve’l-Munâzara Uygulaması Olarak Ali Kuşçu(ö.879/1474)’nun Şerhu Tecrîdi’l-Kelâm (=eş-Şerhu’l-Cedîd). Uluslararası 14. Ve 15. Yüzyıl İslam Düşüncesinde Felsefe, Kelam ve Tasavvuf Sempozyumu Bildirileri I. (Ed. M. Demirkol vd.). Ankara: AYBU Yayınları, 172-193.
Pourjavady, R. (2017). Jalāl al- Dīn al- Dawānī (d. 908/1502), Glosses on ʿAlāʾ al- Dīnal- Qūshjī’s Commentary on Naṣīr al- Dīn al- Ṭūsī’s Tajrīd al- iʿtiqād. The Oxford Handbook of Islamic Philosophy. (Ed. K. Al-Rouayheb, S. Scmidthke). New York: Oxford University Press, 415-437.
Reçber, M.S. (2009) “Vâcibü’l-Vücûd’un” Mahiyeti Meselesi. Uluslararası İbn Sînâ Sempozyum Bildiriler. (Ed. M. Mazak, N. Ozkaya). İstanbul: İBB Kültür A.Ş., 307-315.
Rıdâyî, M. H. Z. (1393). Mukaddimetü’t-Tahkîk. Şerhu Tecrîdi’l-’Akâid. Ali Kuşçu, (Tah. M. H. Z. er-Rıdâyî). Kum: Râid. Tûsî, N. (1407). Tecrîdu’l-İ'tikâd. (Tah. M. C. H. el-Celâlî). Tahran: Mektebetü’lE‘lâmi’l-İslâm