İki Osmanlı Aydını, Namık Kemal ve Ahmet Mithat’a Göre İslâm Uygarlığındaki Bilimsel ve Kültürel Gerilemenin Nedenleri

Son iki yüzyılın en önemli tartışmalarından biri din ve bilim ilişkileri konu-sunda yaşanmış, konuya ilişkin başlıca iki görüş ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bilimselliğe giderek ideolojik bir anlam da yükleyen pozitivist öğreti, diğeri bu öğreti karşısında bir söylem üretmeye çalışan manevi yaklaşımlardır. Pozitivist öğreti çerçevesinde yazılmış, din ile bilim arasında çatışma ve uyuşmazlık oldu-ğu tezini işleyen pek çok eser vardır. Bunlardan ikisi filozof ve araştırmacı Er-nest Renan tarafından yazılan İslâm ve Bilim, diğeri bilim ve kültür tarihçisi John. W. Draper tarafından yazılan Din ve Bilim Arasındaki Çatışmanın Tari-hi’dir. Namık Kemal Renan Müdâfaanâmesi, Ahmet Mithat Nizâ-ı İlm ü Din isimli eserlerinde söz konusu görüşlerin eleştirisini yapmışlar; İslâm’ın bilim, felsefe, eğitim gibi kültürel gelişimlerin karşında olmak bir yana onları en yük-sek derecede desteklemiş; müminleri okuma, anlama ve bilme konusunda he-men her fırsatta teşvik etmiş olduğunu dile getirmişlerdir. Bu çalışmada Namık Kemal ve Ahmet Mithat’tın, İslâm kültüründeki inkırazın nedenlerini nasıl açıkladıkları konusu ele alınacaktır.

The Reasons of Scientific and Cultural Decadence in Islamic Civilization according to Two Ottoman Intellectual, Namık Kemal and Ahmet Mithat

One of the most important debates of the last two centuries has tak-en place in the issue of religion and science relations, and two main opinions arise in regards to the subject. One of them is positivist doctrine having an ide-ological meaning about science, the other is the spiritual approaches trying to produce a discourse against this doctrine. There are so many works have been written in the frame of positivist doctrine, dealing with the thesis on conflict and incompatibility between religion and science. Two of them are Islam and Science (L’islam et la science) having been written by the Ernest Renan, and History of the Conflict Between Religion and Sciences written John. W. Draper. Two intellectuals of Ottoman, Namık Kemal writing Renan Müdâfaanâmesi, and Ahmet Mithat writing Nizâ-ı İlm ü Din, criticized that positivist opinions. According to them, Islam is not opposite wisdom (al-hikma), science, philosophy, and education; on the contrary, supported them highly, and motivated the believer about education and science. In this work will be researching the two Ottoman intellectuals, Namık Kemal and Ahmet Mithat’s opinion to deal with reasons for the crisis in Islamic culture.

PDF

___

Ahmet Mithat (1293). Menfâ. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
Ahmet Mithat (1313). Nizâ-ı İlm ü Dîn 1-4. İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaa-sı.
Ahmet Mithat (1300). Müdâfaa 2. İstanbul.
Ahmet Mithat (1311). Fatma Aliye Hanım yahut Bir Muharrire-i Osmaniye’nin Neş’eti. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
Ahmet Mithat (1311/2013). Peder Olma Sanatı. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası/ Dergâh Yayınları.
Comte, A. (1986). Pozitivizm İlmihali. (Çev. P. Erman). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Draper, J. W. (1864). The Entelectual Development of Europa I-II. London: Bell and Daldy.
Draper, J. W. (1875). History of the Conflict Between Religion and Science. New York: D. Appleton and Co.
Korlaelçi, M. (2002). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. Ankara: Hece Yayınları.
Namık Kemal (1989). Renan Müdâfaanâmesi. Haz. Abdurrahman Küçük. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Namık Kemal (1973) Mektuplar III. (Haz. F. A. Tansel). Ankara: Türk Tarih Ku-rumu Yayınları.
Okay, O. (1989). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Renan, R. (1965). Bilimin Geleceği I. (Çev. Z. İhsan). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Renan, E. (1946). İslâmlık ve Bilim. (Çev. Z. İhsan). Nutuklar ve Konferanslar. Ankara.
Sezgin, F. (2007). İslâm’da Bilim ve Teknik. (Çev. A. Aliy). İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları. Sezgin, F. (2004). İslâm Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri. İstanbul: Tür-kiye Bilimler Akademisi Yayınları.
Taşdelen, V. (2011). Renan Konferansı ve Namık Kemal’in Müdâfaası. Namık Kemal Kitabı. (Ed. T. Karataş, O. K. Tavukçu). Ankara: Kültür Bakanlığı Ya-yınları, 384-405.
Taşdelen, V. (2018). Ahmet Mithat’ın Nizâ-ı İlm ü Dîn Adlı Eserinde Din ve Bilim Çatışması Sorunu. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (2), 75-89.