URARTU YAZITLARI IŞIĞINDA DİN-SİYASET İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
Urartu Devleti'nde din, toplumsal organizasyonların düzenli bir şekilde devam edebilmesi ve toplumda birlikteliğin sağlanması için en büyük rolü oynamıştır. Dolayısıyla devletin siyasi ve idari mekanizmasının dinden etkilenmesi de kaçınılmaz olmuştur. Bu sebeple Urartu dini, krallık tarafından desteklenen bir devlet dini haline gelmiştir. Nitekim kral yazıtlarından anlaşıldığına göre, Urartu Ülkesinde yaşayan Hurrili akraba topluluklarla, farklı etnik kimliğe sahip yabancı toplulukların inançları ve tanrıları birleştirilmek suretiyle geniş katılımlı bir din tesis edilmiştir. Neticede yazıtların baş tanrı Haldi'ye hitapla başlaması, kralların kült merkezlerinde taç giymeleri, savaş ve barış gibi siyasi faaliyetler ile ekonomik verimliliği artırmaya yönelik uygulamaların tanrıların kudretiyle yapıldığının yazıtlarda açıkça beyan edilmesi Urartu Ülkesinde din merkezli bir siyasi yapılanmanın varlığının önemli işaretleridir
AN ANALYSIS ON RELIGION-POLITICS RELATIONS UNDER THE LIGHT OF URARTIAN INSCRIPTIONS
In Urartians, religion played a significant role in the regulation of social organizations and provision of social association. Thus, the political and govermental mechanism was influenced from the religion in Urartians. For this reason, Urartian religion became the legal religion of the Urartu state under the support of the kingdom. It is understood from the inscriptions related to kingdom that a religion with a broad participation was formed by combining varios religious beliefs and gods beloning to Hurrian tribes living in Urartu country and various ethnic groups. As a result, the important indicators of a religion centered political structuring in Urartu country are starting the inscriptions adressing the main god Haldi, inscriptions that exhibit crowning in cult centers, or inscriptions explaining that politic activities such as war and peace or practices to increase economical productivity were all conducted with the power of god
___
- BATMAZ, A. “Urartu Anıtsal Kaya Nişlerinin Olası Kaynakları”, Altan Çilingiroğlu’na Armağan Yukarı Deniz Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat, (ed. Haluk Sağlamtimur v.d), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2009, s. 151-161.
- BELLİ, O. Doğu Anadolu’da Urartu Sulama Kanalları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1997.
- BELLİ, O. Anzaf Kaleleri ve Urartu Tanrıları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1998.
- BELLİ, O. “Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, (ed. Oktay Belli), Başak Matbaacılık, Ankara 2000, s.201-209.
- BELLİ, O. “Çavuştepe (Sardurihinili) Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, (ed. Oktay Belli), Başak Matbaacılık, Ankara 2000, s. 210-216.
- BELLİ, O. “Urartu Krallığı’nın Tarihsel Gelişimi”, Urartu: Savaş ve Estetik, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2004, s. 45-73.
- BELLİ, O. “Anıtsal Kaya Kapıları”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s. 455.
- BELLİ, O. “Sulama Yapıları”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s. 453.
- BİBER, H. “Urartu Silahları”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s.462-463.
- ÇAĞLAYAN, A. “Baskil İlçesi’nin (Elazığ) Yerleşme Tarihi”, Doğu Anadolu Araştırmaları 4, Elazığ 2003, s. 6-15.
- ÇEVİK, Ö. “İskân Yeri Seçiminde Bilişsel Faktörlerin Olası Rolü: Rusa’nın Eiduru (Süphan) Dağı Önündeki Kenti-Ayanis”, Altan Çilingiroğlu’na Armağan Yukarı Deniz Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat, (ed. Haluk Sağlamtimur v.d), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2009, s. 195-202.
- ÇİLİNGİROĞLU, A. Urartu ve Kuzey Suriye, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir 1984.
- ÇİLİNGİROĞLU, A. “Urartu Dini”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s. 474-475.
- ERZEN, A. Doğu Anadolu ve Urartular, TTK Basımevi, Ankara 1992.
- KÖROĞLU, K. Urartu Krallığı Döneminde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1996.
- KUHRT, A. Eski Çağ’da Yakındoğu, (çev. Dilek Şendil), C. 2, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2013.
- MUTLU, Akkuş S. “Tabal Krallığı”, I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, C.7, Nevşehir 2011, s. 257-267. 288 Sayı 12 (Yaz 2016/II) Y.Kılıç-E. Eser
- PAYNE, Margaret R. Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu, (yay. Nezih Başgelen), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2006.
- PİOTROVSKİY, B.B. “Urartu Dini”, (çev. İsmail Kaynak), A.Ü. DTCF Dergisi, C. 23, S. 1/2, Ankara 1965, s.37-48.
- PİOTROVSKY, B. “Early Cultures of the Lands of the Scythians”, Metropolitan Museum of Art Bulletin, 1974, s. 12-25.
- RUSSELL, H.F. “Shalmaneser’s Campaign to Urartu in 856 B.C. and the Historical Geography of Eastern Anatolia According to the Assyrian Sources”, Anatolia Studies, Vol. 34, 1984, s.171-201.
- SALVİNİ, M. Urartu Tarihi ve Kültürü, (çev. Belgin Aksoy), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2000.
- SEVİN, V. Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları, İstanbul 2003.
- SEVİN, V. “Çavuştepe: II. Sarduri’nin Görkemi”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s. 426-427.
- SEVİN, V. “Urartu Devleti”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s. 422-469.
- SEVİN, V. “Elazığ Bahçecik Yazıtı ve Urartu Eyalet Sistemi Üzerine Düşünceler”, F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C.15, S.2, Elazığ 2005, s. 379-384.
- UMAR, B. İlkçağda Türkiye Halkı, İnkilap Yayınları, İstanbul 1999.
- ÜNSAL, V. Eski Anadolu’da Teokratik Devlet Düzeni, Berikan Yayınevi, Ankara 2013.
- YILDIRIM, R. Urartu İğneleri, TTK Basımevi, Ankara 1989.
- YILDIRIM, R. Eskiçağ Tarih ve Uygarlıkları, Yıldız Yayıncılık, İzmir 2011.
- ZIMANSKY, P. “Urartian Material Culture as Stafe Assemlage: An Anomaly in the Archaeology of Empire”, Bulletin of the American Schols of Oriental Research, 1995, s. 103-115.
- ZIMANSKY, P. “Urartu Devletinin Gelişiminde Çevresel Etkiler”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), İstanbul 2011, s. 464-465.
- ISSN: 2146-4456
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
PETRO’DAN PUTİN’E RUSYA’YA BAKMAK
PETRODAN PUTİNE RUSYAYA BAKMAK, HAYRİ ÇAPRAZ
ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜNÜN TÜRK ULUSAL BASININA YANSIMASI(1938-1939)
SON GELİŞMELER IŞIĞINDA ERMENİ MESELESİ
URARTU YAZITLARI IŞIĞINDA DİN-SİYASET İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
ATATÜRK’ÜN DENİZLİ’DEKİ CENAZE TÖRENİ (21 KASIM 1938)
ABDÜLGAFFAR NEMUTLU’NUN (KARANFİLLİ HOCA) DENİZLİ BASIN TARİHİNDEKİ YERİ