KAZAK CENKNÂMELERİ'NDEN İKİ ÖRNEK

Cenknâmeler Türk-İslam tarihinde mezhep, boy, kavim farkı gözetmeksizin önemli yer tutan edebî ürünlerdir. Türkler İslamiyet’e girdikten bir süre sonra oluşturulmaya başlanan bu edebî eserler, halkta birliktelik yaratma, millî bir tarih şuuru oluşturma gibi toplumsal vazifeler üstlenmiştir. Bu yüzden de genellikle halkın anlaması için sade bir dille yazılmıştır. Bu eserler de Hazret-i Ali’nin düşmanları genellikle gayr-i Müslim halklar olmakla birlikte bazen de dev, cin gibi olağanüstü varlıklar olmuştur. Biz bu çalışmamızda Kazakistan’da son dönemlerde yazıya geçirilmiş destanlardan ikisini inceleyeceğiz ki bu iki destanda da Hz. Ali’nin mücadele içinde bulunduğu kişiler gayr-i Müslim halk ve onların yöneticileridir. İncelediğimiz destanlar cenknâmelerin bariz örnekleri olup bu destanlarda Hz. Ali iyilerin dostu, zalim gayr-i müslimlerin düşmanı olarak gösterilmiş ve Hz. Ali’nin onlarla olan çetin mücadelesi anlatılmıştır. Bu destanlarda aynı zamanda toplumsal olaylar da anlatılmış ve sahabelerin bir kısmına da yer verilmiştir. Bizim bu destanları çalışmadaki amacımız farklı coğrafyalarda bulunan iki ülke arasında kültürel bir bağ oluşturmak, bir köprü görevi üstlenmektir.
Anahtar Kelimeler:

kazakistan, cenknâme

Two Examples From The Cossack Cenknâme

Cenknâmeler are literary products which hold an important place in Turkish-Islamic history regardless of their sect, height and tribe. These literary works, which were started to be created after the Turks entered Islam, undertook social duties such as creating unity in the people and creating a national historical consciousness. Therefore, it is usually written in plain language for the public to understand. The enemies of Hazret-i Ali were generally non-Muslim peoples, but sometimes there were extraordinary beings such as giant and gin. In these works Hz. Ali and his family were idealized and they were advised to be moral, virtuous and good people. According to both Sunni akaide and Alevi akaide, Hz. Ali cenknâmeleri occupies an important place in Anatolian culture as well as in other Turkish tribes. The main reason for this is that after the Turks became Muslims, Ahl-i Beyte, Hz. Ali and Hz. Hüseyin'e has given too much value. These literary products that create historical consciousness in the Anatolian geography, create mysticism in the people and keep the people together have been explained in other geographies where Turks have lived. In Kazakhstan, one of these geographies, such epic narratives were passed on from one generation to the next in the 19th century. However, these narratives were banned, compiled forbidden and compilers were kept under surveillance due to the policies of the USSR that were established as a result of the tsarist Russia and the October Revolution after this century. Arabic letters were banned by Russian governments and Cyrillic letters were taught to the public. As a result of these policies, missionaries of the USSR made translations of the Christian praise among the people.

___

  • 1) Alibek(2015), Haziret Ali – Dinî Destanlar, Almatı
  • 2) Artun, Erman (2000), Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı, 1.Baskı, Karahan Kitabevi, Ankara
  • 3) Atalan, Mehmet (Güz 2008), Türk Kültüründe Hz. Ali Cenknâmeleri, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, I/2, ss. 7-27
  • 4)Çetin, İsmet (1997), Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri, 1.Baskı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
  • 5) Güzel, Abdurrahman & Torun Ali (2005), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, 5. Baskı, Akçağ Kitabevi, Ankara
  • 6)Oğuz, M.Öcal (2011), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, 8. Baskı, Grafiker Yayınları, Ankara