“Yerli Malı Yurdun Malı, Her Türk Onu Kullanmalı”: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nin Faaliyetleri
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Paşa, Cumhuriyet’in kuruluşunu dünyaya ilan ettiği zaman, bu siyasi başarının ekonomik bağımsızlıkla tamamlanması gerektiği kanaatindeydi. Fakat, dönemin şartları ve Lozan’ın hükümleri gereği Lozan Barış Antlaşması’ndan 1929’a kadar olan dönemde, hedef olarak belirlenen milli ekonomi modeli arka plana düştü, daha liberal bir politika ağırlık kazandı. Tüm dünyayı sarsan 1929 Ekonomik Buhranı ile devletin ekonomide rolü daha da öne çıktı. Özellikle de bu dönemden sonra, daha devletçi politikalar ağırlık kazandı. Türkiye’de 1923-1929 yılları arasında özel girişimin yeterli sonuç vermemesi ve dünyadaki ekonomik krizin etkileri gibi koşullar gereği devletin önayak olduğu bir ekonomi politikası uygulandı. Ekonomik krize bağlı olarak ortaya çıkan bu politika, Mili İktisat ve Tasarruf Cemiyeti gibi kurumların ortaya çıkmasına zemin hazırladı. 14 Aralık 1929 tarihinde kurulan Cemiyet, ulusal ekonomi kavramının oluşturulması, yerli malı ve tasarrufun halk arasında yaygınlaştırılmasını hedefledi ve bu konuda halkı teşvik etmek adına ülke çapında faaliyetler yürüttü. Nitekim Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, ülkenin temel politikası olan tasarruf şuurunu halka benimsetmek amacıyla gazeteden radyoya, sinemadan tiyatro ve sergiye kadar geniş kitleleri etkileyebilecek bütün iletişim vasıtalarını etkili bir şekilde kullandı. Atatürk’ün himayesinde bütün bir yurt genelinde şubeler açan cemiyetin en fazla ilgi çeken etkinliklerinden biri de Yerli Malı Haftası oldu. Bu makale, cemiyetin nizamnamesi, arşiv belgeleri ve dönemin süreli yayınları vasıtasıyla iktisat ve tasarruf cemiyetinin faaliyetlerini ve bunun kamuoyundaki tesirlerini ele almayı amaçlamıştır.
Anahtar Kelimeler:
MİLLİ İKTİSAT VE TASARRUF CEMİYETİ, YERLİ MALI HAFTASI, MİLLİ EKONOMİ
“Domestic Goods are National Treasure, Every Turk Should Use them”: Activities of National Economy and Savings Society
When Mustafa Kemal Pasha, the founder of the Republic of Turkey, announced the establishment of the Republic to the world, he was of the opinion that this political success should be complemented by economic independence. However, due to the conditions of the period and the provisions of the Lausanne Treaty, the national economic model, which had been set as a goal in the period from the Lausanne Peace Treaty until 1929, took a back seat and a more liberal policy gained weight. With the Economic Depression of 1929, which shook the whole world, the role of the state in the economy became more prominent. Especially after this period, more statist policies gained weight. In Turkey between 1923 and 1929, an economic policy led by the state was implemented due to conditions such as the inefficiency of private initiative and the effects of the world economic crisis. This policy, which emerged due to the economic crisis, paved the way for the emergence of institutions such as the National Economy and Savings Society. Founded on December 14, 1929, the Society aimed to establish the concept of national economy, popularize domestic goods and savings among the public, and carried out nationwide activities to encourage the public in this regard. As a matter of fact, the National Economy and Savings Society effectively used all means of communication that could influence large masses, from newspapers to radio, cinema, theater and exhibitions, in order to make the public adopt the awareness of savings, which was the basic policy of the country. One of the most interesting activities of the society, which opened branches all over the country under Atatürk's patronage, was the Domestic Goods Week. This article aims to examine the activities of the National Economy and Savings Society and its impact on public opinion through the society's charter, archival documents and periodicals of the period.
___
- Ahmad, Feroz (1985). İttihatçılıktan Kemalizme. çev. Fatmagül Berktay, İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1989). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, C. II.
- Başkaya, Fikret (2004). Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına Türkiye Ekonomisinde İki Bunalım Dönemi. Ankara: Özgür Üniversite Yayınları.
- Belgelerle Türkiye İktisat Politikası 1929-1932 (1988). Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yayınları. C.1.
- Boratav, Korkut (1989). Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Duman, Doğan (2001). Ulusal Ekonominin Yapılanmasında Yerli Malı Haftaları. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
- İloğlu, A. Süreyya (1974). Türkiye Ekonomi Kurumunun Kuruluşu. Ankara: Türkiye Ekonomi Kurumu Yayınları.
- İnan, Afet (1972). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933. Ankara: TTK Yayınevi.
- Kepenek, Yakup & Yentürk, Nurhan (1994). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Keyder, Çağlar (1982). Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye 1923-1929. Ankara: Yurt Yayınları.
- Kurdakul, Necdet (1981). Ticaret Anlaşmaları ve Kapitülasyonlar. İstanbul: Döler Neşriyat.
- Kuruç Bilsay (1987). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Kurmuş, Orhan (2007). Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi. İstanbul: Yordam Kitapevi. Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Nizamnamesi (1929). Ankara: İş Matbaası.
- Müderrisoğlu, Alptekin (1990). Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
- Önsoy, Rifat (1988). Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Parasız, İlker (1998). Türkiye Ekonomisi 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
- Sanayi Kongresi Raporları (1930). İstanbul: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Yayını.
- Semiz, Yaşar (1996). Atatürk Döneminin İktisadi Politikası Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Konya: Saray Kitabevi. Steinhaus, Kurt (1973). Atatürk Dönemi Sosyolojisi. çev. Mehmet Akkaş, İstanbul: Sander Yayınları.
- Tekeli, İlhan & İlkin, Selim (2009). 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
- Tezel, Yahya Sezai (1986). Cumhuriyet Dönemi’nin İktisat Tarihi (1923-1950). Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları. Tokgöz, Erdinç (2009). Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2009). Ankara: İmaj Yayınevi.
- _______________ (2004). Dünden Bugüne Türkiye Ekonomi Kurumu-Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Ankara: İmaj Yayınevi.
- Toprak, Zafer (2012). Türkiye’de Milli İktisat. İstanbul: Doğan Kitap.
- Yalman, Ahmet Emin (1930). Turkey in The World War. New Haven.
- Ziraat Kongresi Raporları (1932). Ankara: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Yayını. Alp, Tekin. İktisad-i Milli. Türk Yurdu, 21 Mayıs 1332, C.8.
- _________. Milli İktisada Doğru. İktisadiyat Mecmuası. 1(1): 8 Şubat 1331.
- Coşkun, Ali (2003). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye Ekonomisi. Atatürkçü Düşünce Dergisi. 4: 72-77.
- Eroğlu, Nadir (2007). Atatürk Dönemi İktisat Politikaları (1923-1938). Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi. 23(2): 63-73.
- Gökalp, Ziya (18 Şubat 1331). Millet Nedir? Milli İktisat Neden İbarettir. İktisadiyat Mecmuası, C. 1.
- Hiç, Mükerrem; Atatürk ve Ekonomik Rejim, Devletçilikten Günümüzde Piyasa Ekonomisine. Yeni Türkiye Dergisi. (Cumhuriyet Özel Sayısı V). 23-24.
- Kal’a, Ahmet (1998). Cumhuriyet Ekonomisinde İlk Dönem Gelişmeler (1923-1939). Yeni Türkiye Dergisi (Cumhuriyet Özel Sayısı V.). 23-24.
- Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (Şubat 1930). Milli Tasarruf ve Halk Edebiyatı. Kadro.
- Kemal, Kadri. (Mayıs 1935). Lozan’dan Önce ve Lozan’dan Sonraki Türkiye. İktisat ve Tasarruf.
- Nadi, Yunus (1936). Tasarruf Haftası Münasebetile Ferd ve Cemiyet. Cumhuriyet.
- Özçelik, Özer & Tuncer, Güner (1998). Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları. Sosyal Bilimler Dergisi. 9(1): 253-266. Süreyya, Ali; Bizde Buhranın Tesirleri. Cumhuriyet, 18 Nisan 1933.
- Süreyya, Şevket (12 Aralık 1930). Dünya Biriktiriyor. Cumhuriyet.
- Tokgöz, Erdinç (1982). Atatürk’ün Tasarruf Politikası. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri. Ankara: AÜSBF Yayınları.
- Töre, Nahit (1982). Atatürk Döneminin (1923-1938) Dış Ekonomik İlişkiler Politikası. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri. Ankara: AÜSBF Yayınları.
- Yavuz, Bige Sükan (1999). Fransız Arşiv Belgeleri Işığında Chester Demiryolu Projesi. AÜ TİTE Atatürk Yolu Dergisi. 24: 527-561
- Duman, Doğan (1990). Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
- Cebeci, Mehmet (1997). Milli İktisat Düşüncesi ve İktisadiyat Mecmuası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
- Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000 (2003). Yay. Kurulu: Hasan Ersel ve diğerleri. C.I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ISSN: 2602-3938
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Bayburt Üniversitesi