Zekai ERDAL

Bir Mezar Taşında Saklı Tarih

Mezar taşları boyut olarak küçük olsalar da, üzerindeki yazılar nedeniye birçok yapı ile yarışacak kadar önemli eserlerdendir. İçinde yatan kişinin kim olduğunu, statüsünü, ölüm sebebini, ölüm tarihini, sade yada süslü cümlelerle anlatan mezar taşaları, kişinin dünyadaki konumuna göre de ihtişamlı ve görkemli olabilmektedir. Siirt İli, Baykan İlçesi’ne bağlı Derzin (Adakale) Köyü’ne hakim bir tepe üzerinde, kale, medrese, cami, türbeler ve onlarca mezar taşı bulunmaktadır. Bu eserlerin hepsi Osmanlı Devleti zamanında yurtluk-ocaklık sistemine göre bölgede varlık gösteren Zırki Beyliğine aittir. Ancak bu eserler arasında bir mezar taşı vardır ki, üzerindeki bilgiler ile bölgedeki Şerefhani etkisinin Zırkiler üzerindeki egemenliğini göstermektedir. Siirt bölgesindeki Bitlis-Zırki iktidar mücadelesinin somut bir örneği olan araştırmaya konu mezartaşı Muhammed Halef Bey’e aittir. Muhammed Halef Bey’in kim olduğu ve iktidar mücadelesi , hem mezartaşındaki bilgiler, hem de arşivdeki belgeler ile ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Derzin, Zırki, Şerefhan

PDF

___

Boran, A., Tüfekçioğlu, A., Erdal, Z. (2001). Siirt ve İlçelerindeki 2000 Yılı Yüzey Araştırması, 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı,C. I, Ankara, MMMMMM Boran, A. (2007). Baykan’daki Tarihi Eserler, Ankara. ________. (2009). Baykan’daki Osmanlı Dönemi Eserleri, Ankara. Demir, A. (2012). Arşiv Belgelerine Göre Gârzan’ın İdari Yapısı (Derzin ve Girdikan Beyleri)”, Uluslararası Veysel Karenî ve Manevî Kültür Mîrâsımız Sempozyumu, Ankara, 307-339. İbni Munşi, Nuzhetu’n-Nâzır ve Râhatü’l-Hâtir (Hasankeyf Vekayinamesi), Viyana Kütüphanesi, Mxs. 355. Pektaş, K. (2001). Bitlis Tarihi Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Ankara. Seçkin, B., S. (2005). Başlangıçtan Günümüze Siirt Tarihi, İstanbul. Şerefhan. (2013). Şerefname, C. I, (Çev.: Abullah Yeğin), İstanbul. BOA, A.DVN.MHM.d.32. BOA, A.DVN.MHM.d.110 BOA, A.DVN.MHM.d.114-1 BOA, A.DVN.MHM.d.116. BOA, AE.SAMD.III.110.10819. BOA, AE.SAMDIII. 10700. BOA, İE.TCT. 10.1222.