LÜBABÜ’L-KELÂM: MATURÎDİ EKOLÜNÜN ÖNEMLİ BİR KAYNAĞI

Makalede, Orta Çağ'da birçok yetkin Müslüman bilim adamının Semerkant ve hatta daha uzak bölgelerde yetiştiğini ele almaktadır. Maveraünnehr'de (Transaxonia) yetişen bir âlim olarak Alaeddin el-Üsmendî, Semerkant’ın Usmat köyünde doğmuş olup, İslam hukuk teorisindeki metodoloji/usul-i fıkıh ve Müslüman hukukçular arasındaki farklılıklar üzerine yazdığı iki kitabı ile tanınmaktadır. Ancak modern çalışmalarda kelamcılığından, kelam çalışmalarından bahsedilmemektedir. Bu nedenle makale bu boşluğu doldurmayı ve Üsmendî'nin İslam kelam tarihine katkısına ışık tutmayı amaçlamaktadır. Ayrıca Maveraünnehir'deki akademik ortamın devam eden bir gelenek olduğunu ve bölgede 12. yüzyıla kadar canlı teolojik tartışmaların yapıldığını göstermektedir. Aynı zamanda makale, Alaeddin el-Üsmendî es-Semarkandî'nin hayatı ve ilmî mirasının yanı sıra Maveraünnehir Kelam Okulu'nun gelişimindeki rolünü de ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Bu makalede Üsmendî, öğrencileri, eserleri ve onların şu anda dünyadaki el yazma kütüphanelerindeki mevcut kopyaları hakkında bilgiyle birlikte Usmendî'nin Kelam ilmine ait şah eseri “Lübâbu'l-Kelâm” ve bunun Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunan iki nüshası hakında bilgi verilmiştir.

LUBAB AL-KALAM: AN IMPORTANT SOURCE OF THE DOCTRINE OF MATURIDISM

In the article it is mentioned that Usmandi, a scholar trained in Samarkand and its surroundings in the Middle Ages, his position in the science of theology. As a scholar from Mawerannahr (Transaxonia), rather, from a village in Samarkand called Usmat Usmandi was known for his two books published on the methodology in Islamic legal theory and the differences among Muslim jurists. However, nothing has been written about his being a theologian; even his works on kalam have not been mentioned in modern studies. Therefore, the article aims to fill this gap and shed light on Usmandi’s contribution to the history of Islamic theology. It also shows that the scholarly environment in Mawerannahr was a continuing tradition, with there being lively theological discussions in the area until the 12th century. At the same time article deals with the life and scientific heritage of Alauddin al-Usmandi as-Samarqandiy, as well as his role in the development of the Mawerannahr Kalam School. There is information about the masters and students, works of the scientist, as well as copies of the manuscript that are currently stored in world funds. The scholar’s masterpiece “Lubab al-kalam” and its manuscripts kept in the Suleymaniye Library of Turkey were mentioned.

Keywords:

Kalam, Maturidism, Usmandî, Lubab al-Kalam Samarkand and Bukhara Kalam School.,

PDF

___

Ahmet Ak, Selcuklular Doneminde Maturidilik (Ankara: Yayinevi 2009).

Aqilov S. Abul Mu’in An-Nasafi scientific heritage and Maturidiyya teaching. Monografiya. Tashkent: 2008. Aqilov S. History of the formation of the Maturidian doctrine in Mawerannahr. Monografiya. Tashkent: 2012.

al-Hamaviy, Yoqut. Mu’jam al-buldan. Beirut: Dar Sadir, 1995.

Atabikiy (Ibn Taghriberdi). an-Nujum az-zahira. Egypt: Vazarat al-saqafa, 1963.

Atayev, M. Jizzax allomalari. Tashkent: Adib, 2014.

Baghdadi. Iyzah al-maknun fi az-zayli alaa Kashf az-zunun. Beyrut: Dar Ihya turas al-arabi, 1945.

Brockelmann K. Geschichte der arabischen Litteratur. No. 441, 10. S. 111/ 1221. Leiden: Brill, 1937-1942.

Burgutli, Og’a (Qoraboyev S.). Jizzax Viloyati Ziyoratgohlari. Tashkent: Fan, 2008.

Dehkhoda, Lugatnama. «ح» letter, tome ?. Tehran: 1338 h.

Haji Khalifa. Kashf az-zunun an asami’ al-kutub va al-funun. (2: 1636). Beirut: Dar al-kutub al-ilmiyya, 1992.

Ju’zjani, Abdulhakim Shar’iy. Marg’inaniy va uning izdoshlari. Tashkent: Tashkent Islamic university, 2000.

Laknawiy, Abulhasanat Muhammad Abdulhay. al-Favaid al-bahiyya fi tabaqat al-hanafiyya. Qazan: Matba’at al-Khizana, 1903.

Mansur, Sheikh A. Hidayat. 2013/1. - B. 29. Mawerannahr nashriyati, 2013.

Nasafiy, Abu Hafs Umar. Tilbat at-talaba fi istilahat al-fiqhiyya. Dar al-Tiba’a al-Amira, 1890. http://www.shamela.ws

Qurashiy. al-Javahir al-muziya. Bayrut: Muassasatu’r-risala, 1993.

Qutlubuga, Zaynuddin Qasim. Taj at-tarajim fi tabaqat al-hanafiyya. Baghdad: A’ni, 1962.

Saad, Abdullah Abd al-Hamid. The encyclopedia of scientists of the Central Asia.-Tashkent: Imam Bukhari Republican Scientific and Educational Center, 2007.

Sam’any, Abu Sa’d Abdu-l-Karim. Nasabnama (al-Ansab). Bukhara: Bukhara (Translated from Arabic by Abdulgaffar Razzak), 1991.

Samarqandiy, Abu Lays. Mukhtalaf ar-rivaya. Alau’l-A’lam as-Samarqandiy rivayati va tartibi. edt. Abdurrahman ibn Mubarak al-Faraj. Beirut: Maktaba ar-rushd, 2005.

Samarqandiy, Abu’l Hakim. Qandiya. Translator, preface, author of commentary and glossary by K. Kattayev. Samarkand: Sug`diyon, 1994.

The National Encyclopedia of Uzbekistan. Tashkent: State Scientific Publishing House of the National Encyclopedia of Uzbekistan, 2005.

Umar Riza Kahhala. Mu’jam al-Muallifiyn. Beirut: Muassasatu'r-risala, 1993.

Usmandi, Alauddin Muhammad ibn Abd al-Hamid Abu al-Fath as-Samarqandiy. Tariqat al-Khilaf bayn al-aslaf. Edt. Shaykh Ali Muhammad Mu’avvaz va Shaykh Adil Ahmad Abdulmavjud. Beirut: Dar al-kutub al-ilmiyya, 1992.

Usmandi, Alau'l-Alim Muhammad ibn Abd al-Hamid as-Samarkandy. Bazl an-nazari fi usul al-fiqh. edt. Shaykh Ahmad Farid Mazidiy. Beirut: Dar al-kutub al-ilmiyya, 2015.

Usmandi, Muhammad ibn Abd al-Hamid as-Samarkandiy. Tariqat al-Khilaf fi al-fiqh bayn al-aimmat al-aslaf. edt. Dr. Muhammad Zakiy Abdulbarr. Cairo: Daru-t-turas, 2007.

Usmandi, Shaykh Muhammad ibn Abd al-Hamid as-Samarkandy. al-Miyzan fi usul al-fiqh. edt. Navzat Sadiq Sulayman. Umman: Dar Dajla, 2009.

Uzervarli, Muhammad Said. Alauddin Usmandi and his work “Lubab al-kalam”. Istanbul: Isam Yayinlari, 2019.

Zirikly, Hayruddin. al-A’lam. J.17. Cairo/ Haji Khalifa also cited from Ibn Shahina, 1954.