Türkiye’de Ortaokul “Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi”nin Tarihsel Gelişim Süreci

Çevre sorunları ve özellikle de iklim krizinin etkileri tüm dünyada çok şiddetli şekilde etkisini göstermekte ve farklı yollarla insanların hayatını etkilemektedir. Ayrıca bu konudaki farkındalığın ve duyarlılığın erken yaşta kazandırılması bir zorunluluk haline gelmiştir. Dolayısıyla okullarda verilen çevre eğitiminin de bu bağlamda her zaman güncel olması gerekmektedir. Türkiye’de ortaokullarda seçmeli olarak okutulan “Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi”nin incelendiği bu araştırmada dersin ve içeriğinin tarihsel değişim süreci ele alınmıştır. Çevre eğitimiyle ilgili bu dersin okullardaki işlenme süresinin yanı sıra öğretim programının içeriğinin; öğrenme alanları, konu dağılımları ve programda yer alan kazanımların miktarı bakımından zamanla ortaya çıkan durumu incelenmiştir. Bu inceleme yapılırken dersle ilişkili haftalık ders çizelgeleri ve öğretim programları üzerinden doküman incelemesi yapılmış ve elde edilen veriler derlenerek sunulmuştur. Çalışmanın sonucunda Türkiye’de çevre eğitimine yönelik 1990’lı yıllara kadar bağımsız bir dersin bulunmadığı, ilkokullarda işlenmeye başlanan dersin günümüze kadar zorunlu veya seçmeli olması durumunun zaman içerisinde değişkenlik gösterdiği, çevre eğitimiyle ilişkili bağımsız olarak okutulan ders isimlerinin farklılaştığı, en son yapılan değişiklikle ortaokullarda bu dersin okutulduğu sınıf seviyesinin artırıldığı ve programda iklim krizi ve afet eğitimi konularına ayrı bir şekilde yer verildiği, içeriğin teorik bilgi aktarımından çok uygulamaya dönük hazırlandığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

çevre eğitimi, iklim değişikliği, öğretim programı

Historical Background of Secondary School “Environmental Education and Climate Change Lesson” in Türkiye

Environment problems and the effects of climate crisis give rise to different consequences and affect the lives of people. Therefore, educating students with awareness and sensitiveness about this subject at an early age has become obligatory. In other words, the environmental education instructed at schools is always supposed to be up to date in this context. In this research, the historical background of the content of the Environment Education and Climate Change Lesson's curriculum is investigated which is instructed to secondary school students as a selective course in Türkiye. The instruction durations at schools, content, learning fields, distribution of the subjects and the number of the outcomes of environmental education's curriculum are examined progressively. In this research, the weekly schedule of the lesson and document analysis of the curriculum are performed, and the results are presented. Consequently, it is understood that there was not any independent lesson named as environmental education in Türkiye until the 1990s; the instructional statute of the lesson from the beginning of primary schools differentiated as selective or compulsory in the meanwhile; the names of independent lessons about environmental education are changed in time; the instructional levels of the grades are increased in number with the latest updates; the climate crisis and disaster trainings are highlighted as independent subjects, and the content is developed mainly for practical applications rather than transfer of academic knowledge.

Keywords:

Environmental education, climate change, curriculum,

PDF

___

Akbulut, M. ve Kaya, A. A. (2020). Bir afet olarak küresel iklim değişikliği ve ilkokul öğretmenlerinin iklim değişikliği farkındalığının incelenmesi: Gümüşhane İli örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 112-124.
Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
Arıkan, H. (2021). İnsan ve Doğa Ekseninde Ekolojik Sanat. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 7(1), 76-87.
Davis, J. (1998). Young children, environmental education and the future. Education and the environment, 141-155.
Erkol, M. ve Erbasan, Ö. (2018). Öğretmenlerin çevre eğitimi öz-yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 810-825.
Güngör Cabbar, B., Gültekin, S., Güneş, E., Aytaç, E. ve Daşgın, F. (2020). 2018 Fen Bilimleri ve Biyoloji Dersleri Öğretim Programlarındaki Çevre Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre Analizi. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science & Mathematics Education, 14(1), 504-527.
Güngörmez, H. G., Akgün, A. ve Duruk, Ü. (2016). Ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimi kavramına yönelik metaforları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi(28), 215-224.
Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
Milli Eğitim Bakanlığı, M. (2022a). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Retrieved 27 Ocak from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
Milli Eğitim Bakanlığı, M. (2022b). Tebliğler Dergisi. Retrieved 27 January from http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar
Obasi, K. K. ve Osah, S. O. (2022). Curriculum Development Planning in Environmental Education for Developing Environmental Citizenship among Primary School Pupils in Rivers State. International Journal of Instructional Technology and Educational Studies, 3(2), 34-41.
Orhan, M. (2022). Investigation into Popular Science Books as Children's Literature in Terms of Sustainable Environment and Climate Change. Journal of STEAM Education, 5(1), 68-86.
Öz-Aydın, S., Ekersoy, S. ve Özkan, B. (2022). Türkiye’de Eğitim ve Öğretim Programları, Çevre Okuryazarlığının Gerçekleştirilmesini Ne Kadar Desteklemektedir? Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 66-89.
Özkan, B. ve Tuğluk, M. N. (2022). The effect of the brain-based environmental education program applied to 5-6 years of pre-school children on their sustainable environmental behaviors International Journal of Curriculum and Instruction, 14(1), 1117-1134.
Saraç, E. ve Sarıkaya, R. (2020). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Çevre Kimlikleri ve Çevreye Yönelik Materyalist Eğilimleri: Ahlaki Muhakeme Temelli Çevre Eğitimi. Journal of Qualitative Research in Education, 8(3), 950-979.
Sungurtekin, Ş. (2001). "Uygulamalı çevre eğitimi projesi” kapsamında ana ve ilköğretim okullarında “müzik yoluyla çevre eğitimi". Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 167-178.
Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 34(151), 89-103.
Tijen, İ. ve Çobanoğlu, N. (2019). İklim Değişikliğinin ve İklim Değişikliğiyle İlgili Küresel Anlaşmaların Çevre Etiği Bakımından Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 7(2), 130-146.
TTKB. (2022). Geçmişten Günümüze Kurul Kararları ve Fihristleri. Retrieved 27 Ocak 2022 from https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-kurul-kararlari/icerik/152)
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, T. (2016). Türkiye Yeterlilikler Çerçevesine Dair Tebliğ.
Yıldırım, A. ve Simsek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin
Yılmaz, K. (2021). Sosyal bilimlerde ve eğitim bilimlerinde sistematik derleme, meta değerlendirme ve bibliyometrik analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1457-1490.
Yusuf, R., Yunus, M., Maimun, M. ve Fajri, I. (2022). Environmental Education: A Correlational Study among Environmental Literacy, Disaster Knowledge, Environmental Sensitivity, and Clean-Living Behavior of Post Tsunami Disaster in Aceh Communities, Indonesia. Polish Journal of Environmental Studies, 31(1), 1-15.
Yüzüak, A. V. ve Zıhnı, Z. A. (2022). Students' opinions towards place-based education approach in science education: a case study. MOJES: Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 10(1), 52-64.