BAYTARNÂMELERDE BÜYÜ VE TILSIMLAR
Büyü ve tılsım insanların menfaat sağlamak, korunmak, şifa bulmak, kısmet açmak, zarar vermek gibi nedenlerle başvurdukları gizemli pratiklerdir. Çeşitli manevi güçlere yönelme ve inanç unsurlarını da barındıran bu pratikler çoğu zaman dini inanç ve ritüellerle iç içe geçmiş vaziyette ortaya çıkar. Büyüsel pratiklerde her zaman bir menfaat sağlama amacı söz konusudur. İnsan sahip olduğu veya kullandığı hayvanlar üzerinden de çeşitli menfaatler elde eder. Tarih boyunca insanların en fazla menfaat sağladığı hayvanlardan biri de atlar olmuştur. Esas itibarıyla at, atçılık, at hastalıkları ve tedavilerini konu edinen baytarnâmelerde atlar için yapılanlarla beraber at ve at uzuvları kullanılarak insanlar için yapılan büyü ve tılsımlar da yer almaktadır. Çalışma kapsamında büyü, tılsım, efsun, muska, vefk, taviz gibi kavramlar incelenmiş; baytarnâmelerde yer alan büyüsel pratikler tespit edilmiş; tespit edilen büyü ve tılsımlar amaçları, işlevleri, yöntemleri, dini inanç ve uygulamalar ile ilişkileri bakımlarından tahlil edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Büyü, Tılsım, At, Atçılık, Baytarnâme
___
- Bezgin, Yusuf Kenan. (2021) “Sözlü Kültür ve Gelenek Bağlamında Ziyaret Yerlerinde Görülen Uygulamaların İslâm Öncesi ve Sonrası Türk İnanç Sistemi İle İlişkisi”, Geçmişten Geleceğe Avrasya, (Ed: Mustafa Aça, Mehmet Ali Yolcu), Çanakkale, Paradigma Akademi: 348-366.
- Çelebi, İlyas. (2012) “Vefk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.42, Ankara, TDV Yayınları: 605-607.
- Demirci, Kürşat. (1985) Dinlerin Dejenerasyonu, İstanbul: İnsan Yayınları.
- Demirci, Kürşat. (2006) “Muska”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.31, Ankara, TDV Yayınları: 265-267.
- Eliade, Mircea. (1990) Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu, (Çev: Mehmet Aydın), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Frazer, Sir James George. (2004) Altın Dal: Dinin ve Folklorun Kökleri, (Çev: Mehmet H. Doğan), İstanbul: Payel Yayınları
- Karadaş, Cağfer. (2004) “Büyü ve Din -İslamî Nokta-i Nazardan Bir Değerlendirme-, Usûl I: 111-135.
- Karatepe, Tuba Çavdar. (2002) “Kebîkeç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 25, Ankara, TDV Yayınları: 161-162.
- Kieckhefer, Richard. (2017) Ortaçağda Büyü, (Çev: Zarife Biliz), İstanbul: Alfa Yayınları.
- Malinowski, Borislaw. (1990) Büyü, Bilim ve Din, (Çev: Saadet Özkal), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Örnek, Sedat Veyis. (1995) 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Öztürk, Özhan. (2009) Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Ankara: Phoenix yayıncılık.
- Rağıb el-İsfahânî. (2010) Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü, İstanbul: Çıra Yayınları.
- Scognamillo, Giovenni. (2003) Medeniyetler Çatışmasında Batının İnanç Temelleri, İstanbul: Karakutu Yayınları.
- Sharpe, Eric J.. (2000) Dinler Tarihinde 50 Anahtar Kavram, (Çev: Ahmet Güç), Bursa: Arasta Yayınları.
- Tanyu, Hikmet. (1992) “Büyü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.6, Ankara, TDV Yayınları: 501-506.
- Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. (2011), (Haz: Komisyon), Ankara: TDK Yayınları.
- Uyulan, Ferda Ercan. (2017) Okültizm ve Enerji, Antalya: Lotus Yayınevi.
- Aksarayî Baytarnâmesi. Hacı Ali Bin Hacı Muhammed Aksarayî, Süleymaniye Kütüphanesi: 63-1
- Ali el-Arabî Esbnâmesi. Ali b. Ömer el-Arabî, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Koleksiyonu: 2/2458.
- Baytarnâme-i Kenân Efendi. Kenân Efendi, Konya Mevlana Müzesi Kitaplığı: 1/2822
- Hâzâ Kitâbu Baytarnâme. Muhammed bin Hazzâm, Akhisar Zeynelzade Kitaplığı: 233.
- Kitâb-ı Makbûl Der-Hâl-i Huyûl. Kadızâde Muhammed b. Mustafa el-Füyûzî, Millet Kütüphanesi. Ali Emirî Tıb Bölümü: 257/1.
- Mufassal Baytariyye. İnebey Kütüphanesi: 2112/2.
- Nalbant Tarîki. Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Tıb Bölümü: 42.
- Tuhfetü’l-Fârisîn Fî Ahvâl-i Huyûli’l-Mücahidîn. Tayyarzâde Ahmed Atâ, Walters Art Museum, Nu: Ms W.661.
- ISSN: 2651-2599
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi