Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde tarım coğrafyasının tarihsel gelişimi üzerine

Bu çalışma Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde tarım coğrafyasının gelişim tarihini ele almaktadır. Çalışma, Türkiye’deki tarım coğrafyası çalışmalarını Anglo-Amerikan ve Batı coğrafyasındaki çalışmalara referansla ele almakta ve değerlendirmektedir. Tarım coğrafyası ve kırsal coğrafyadaki çalışmaların kuramsal, tematik ve yöntemsel açıdan genel karakterini ortaya koymaya çalışan çalışma, yöntem açısından literatür değerlendirmesinden yola çıkmakta ve veri olarak son elli yılda hazırlanan beşeri coğrafya doktora tezlerinden hareket etmektedir. Çalışmanın temel bulguları, Türkiye’de tarım coğrafyasının Anglo-Amerikan coğrafyasına kıyasla geride kaldığını, insan çevre etkileşimini odak alan betimleyici bölgesel gelenekten kurtulamadığı yönündedir. Çalışma, Türkiye coğrafyacılarının tarım coğrafyası alanındaki gelişmeleri yakalamak istiyorlarsa çoklu mekânsal ölçekte gerçekleşen toplumsal ilişkileri ile makro ve mikro süreçleri araştırma odağına alması gerektiğini ve değişik ekonomik coğrafya yaklaşımlarını buluşturmaya imkan sunan ilişkisel bir yaklaşım geliştirmeleri gerektiğini ileri sürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tarım coğrafyası, Kırsal coğrafya, Bilim tarihi, Coğrafya

On historical development of agricultural geography during Republic period in Türkiye

This study deals with historical development of agricultural geography in Republic period of Türkiye. It evaluates agricultural geography studies in Türkiye by taking Anglo-American geography as reference. Revealing thematic, theoretical and methodological characteristics of studies conducted in agricultural geography and rural geography fields; methodologically the study departs from literature review and deploys doctoral dissertations as data prepared in last half century by human geographers. The main finding of study is that agricultural geography in Türkiye is trapped into descriptive regional approach focusing human and environment interaction in determinative sense and therefore it is underdeveloped compared to the counterparts in the Western world. The study suggests that if agricultural geography in Turkey aims to catch up its Anglo-American counterpart it should take multi-scaled social relations into consideration and it must has relational perspective which provides convergence of diverse economic geography approaches and makes it possible to put both macro and micro processes into research focus.

Keywords:

Agricultural geography, Rural geography, History of science, Geography,

PDF

___

Ak, M. (2004). Osmanlı coğrafya çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 4(2), 163-211.
Akyol, İ. H. (1940). Tanzimat devrinde bizde coğrafya ve jeoloji. Maarif Matbaası.
Akyol, İ. H. (1943a). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya I: mutlakiyet devrinde coğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 1, 3-15.
Akyol, İ. H. (1943b). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya II: meşrutiyet devrinde coğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 2, 121-136.
Akyol, İ. H. (1943c). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya III: cumhuriyet devrinde coğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 3, 247-276.
Aliağaoğlu, A. (2019). Tarihsel süreçte dünya’da ve Türkiye’de tarım coğrafyası alanındaki çalışmalar. Coğrafi Bilimler Dergisi, 17(2), 367-383.
Aliağaoğlu, A. ve Aslantekin, Y. (2018). Balıkesir merkez ilçede davranışsal tarım coğrafyası. Doğu Coğrafya Dergisi, 40, 101-122.
Andreae, B. (1981). Farming developing and space: a world agricultural geography (3rd ed.). De Gruyter.
Arı, Y. (2013). Yeni yüzyılda Türkiye’de coğrafya: fırsatlar ve tehditler. Beşeri Coğrafya Dergisi, 1, 6-13.
Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: son 100 yılda dünyada ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 1-34.
Arıcı, F. (2016). Pamukova’da tarımsal faaliyetler: sorunlar ve çözüm önerileri. [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Aydın, Z. (2018). Çağdaş tarım sorunu. İmge Kitabevi.
Bathelt, H. ve Glückler, J. (2011). The relational economy: geographies of knowing and learning. Oxford University Press.
Bekaroğlu, C. E. ve Yazan, S. (2021). Hegemonyayı haritalamak: Türk coğrafyacılığındaki entelektüel değişim üzerine ampirik bir araştırma. Pegem Akademi.
Bekaroğlu, E. (2016). Modern dünya-sisteminin bilgi yapıları bağlamında coğrafya için bir dışsal tarih okuması. Toplum ve Bilim, 136, 117-146.
Bekaroğlu, E. ve Yavan, N. (2013). Modern Türk coğrafyasının tarihsel gelişiminde batılı coğrafya okullarının etkisi: ampirik bir analiz. Beşeri Coğrafya Dergisi, 1, 51-66.
Bekaroğlu, E. ve Yavan, N. (2018). Türk coğrafyacılığında dört gelenek: ampirik bir analiz. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 101-109.
Bekaroğlu, E., Yavan, N. ve Anlı, Ö.F. (2019). Türk coğrafyacılığında jenerasyonlar: disiplinin tarihine kohortçu bir yaklaşım. Coğrafi Bilimler Dergisi, 17, 55-77.
Bulut, İ. (2006). Genel tarım bilgileri ve tarımın coğrafi esasları (ziraat coğrafyası). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Clark, G. (1982). Developments in rural geography. Area, 14(3), 249-254. Değirmenci, E. (2017). Türkiye tarımında neoliberal dönüşüm ve metalaşma. Praksis 43, 765-784.
Doğanay, H. (2007). Ziraat coğrafyası. Aktif Yayınevi.
Doğanay, H. ve Coşkun, O. (2012). Tarım coğrafyası. Pegem Akademi.
Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a. İletişim Yayınları.
Durmuş, E. ve Yiğit, A. (2014). Türkiye'nin tarım yöreleri ve bölgeleri. Nobel Yayıncılık.
Erinç, S. (1973). Cumhuriyetin 50. yılında Türkiye’de coğrafya. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları.
Evrim-Önal, N. (2017). Tarım ve köylülük “sorun”larına dair bir tartışma çerçevesi. Praksis, 43, 727-739.
Friedmann, H. (1993). The political economy of food: a global crisis, New Left Review, 197, 29-57.
Göney, S. (1979). Türkiye ziraatinin coğrafi esasları 1. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Göney, S. (1986). Sıcak bölgelerde ziraat hayatı. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Grigg, D. (1995). An introduction to agricultural geography. Routledge.
Gümüşçü, O. (2012). Katip Çelebi’den günümüze Türkiye’de coğrafyanın tarihi serüveni. TÜCAUM VII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (355-389). Tücaum.
Gümüşçü, O. (2019). Türk coğrafya çalışmalarına genel bir bakış: dün – bugün – yarın. M. Kaçar ve Ö. Bozkurt (Ed.), Bilim tarihine yeni yaklaşımlar içinde (ss.155-244). Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
Gümüşçü, O. ve Karakaş-Özür, N. (2016). Türkiye’de modern coğrafyanın kuruluşu ve örgütlenmesi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 93(32), 105-148.
Günaydın, G. (2010). Tarım ve kırsallıkta dönüşüm: politika transferi süreci / AB ve Türkiye. Tan Kitabevi Yayınları.
Ilbery, B. (Ed.) (2014). The geography of rural change. Routledge.
Kaygalak, İ. (2020). Mekân ve ekonomi: ekonomik coğrafyada yeni yaklaşımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2020). Covid-19 dünyasında yeni bir toplumsal coğrafyaya doğru. Sarkaç, 16.01.2020 tarihinde
Koca, R. (2021). Yarı göçebe hayvancılık faaliyetlerinin kırsal sistemlerin sürdürülebilirliği ve gıda güvencesi bakımından önemi: Gömürgen köyü (Kayseri) örneği. [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
Koday, S. (2005). Doğu Anadolu Bölgesi’nde hayvancılık. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
McDonagh, J. (2012). Rural geography I, changing expectations and contradictions in the rural. Progress in Human Geography, 37, 712–720.
Okudum, R. (2021). Aydın ve Van illerinde organik tarım uygulamaları: kültür, mekân ve kalkınma (KMK). [Doktora tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Özgen, N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze coğrafya ders kitaplarında vatanın sonu gelmez kurguları. Toplum ve Bilim, 121, 48-78.
Özgür, E. M. ve Yavan, N. (2013). Türk coğrafyacılarının iç hesaplaşması: Neden başaramadık? Nasıl başarabiliriz? Beşeri Coğrafya Dergisi, 1, 14-38.
Özgür, M. E. (2018). Türk beşeri coğrafyasında yenileşme eğilimleri: değişim aktörlerinin perspektifinden bir değerlendirme. International Journal of Geography and Geography Education, 38, 142-170.
Page, B. (2010). Agriculture. E. Sheppard ve T. J. Barnes (Ed.), A companion to economic geography içinde (ss. 242-256). Blackwell.
Plet, F. (2003). French rural geography: some steps and concepts. Sociétés contemporaines, 49-50(1-2), 85-106.
Rumney, T. A. (2005). The study of agricultural geography, a scholarly guide and bibliography. The Scarecrow Press.
Singh, J. ve Dhillion, S. S. (2004). Agricultural geography. (3rd Edition). Tata McGraw-Hill.
Tanoğlu, A. (1954). İskân coğrafyası: esas fikirler, problemler ve metod. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Mecmuası, 27, 1-32.
Tanoğlu, A. (1968). Ziraat hayatı: ziraat tarihine bir bakış ve orta iklim memleketlerinde ziraat. İstanbul Matbaası.
Tanrıkulu, M. ve Gümüşçü, O. (2021). Türkiye’de coğrafya biliminin gelişimi 1940-2000 dönemi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 19(37), 467-512.
Tekeli, İ. (2001). Kent planlaması ve kent araştırmaları. Cumhuriyet döneminde Türkiye’de bilim: sosyal bilimler II içinde (ss. 97-159). TÜBA Yayınları.
Tekeli, İ. (2016). Dünya'da ve Türkiye'de kır-kent karşıtlığı yok olurken yerleşmeler için temsil sorunları. İdeal Kent Yayınları.
Tolun-Denker, B. (1977). Yerleşme coğrafyası-kır yerleşmeleri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Tunçdilek, N. (1967). Türkiye’de iskan coğrafyası (kır iskanı). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Tunçdilek, N. (1978). Türkiye’nin kır potansiyeli ve sorunları. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Tuysuz, S. ve Yavan, N. (2012). Bölgesel coğrafya yaklaşımı ve Türk coğrafyasındaki etkileri üzerine kritik bir değerlendirme. Tücaum VII. coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı ( 390-405). Tücaum.
Tümertekin, E. (1957). İktisadi coğrafya: kurak bölgelerde ziraat hayatı. Sermet Matbaası.
Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (1997). Ekonomik coğrafya: küreselleşme ve kalkınma. Çantay Kitabevi.
Türkay, C. (1999). Osmanlı Türklerinde coğrafya. Milli Eğitim Basımevi.
Woods, M. (2005). Rural geography (2nd ed.). Sage.
Woods, M. (2009). Rural geography: blurring boundaries and making connections. Progress in Human Geography, 33(6), 849–858.
Yavan, N. (2005). SCI ve SSCI bağlamında Türkiye’nin coğrafya biliminde uluslararası yayın performansının karşılaştırmalı analizi 1945-2005. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3, 27-57.
Yavan, N. (2012). Postgraduate geography education in Turkey. N. Yavan ve İ. Kaya (Ed.). International perspectives on postgraduate education and training in geography içinde (ss. 111-157). Turkish Association of Geographers.
Yavan, N. (2019). Türkiye’deki coğrafyacıların uluslararası yayın performansı (1945-2015): son 10 yılda (2005-2015) ne değişti? International Journal of Geography and Geography Education, 39, 121-150.
Yavan, N. ve Kurtar-Anlı, C. (2018). (Un)making human geography in Turkey under the dominance of environmental determinism. Posseible Düşünme Dergisi, 13, 77-98.
Yazan, S. ve Bekaroğlu, E. (2018). Türk coğrafyacılığının disipliner ilişkileri üzerine ampirik bir araştırma. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1), 37-67.
Yılmaz, C. (2019). Türkiye kırsal yerleşme coğrafyası literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 34, 519-560.
Yiğit, A. ve Tuncel, H. (2017). 100. yılında Türkiye’de coğrafyacılar. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.