Kur’ân’ın Güzellik Mefhumuna Dair Kavramsal Bir İnceleme

Estetiğin, sanatın, felsefenin, ahlakın, bilginin ve varlığın konusu olan güzellik, insanın doğumundan ölüme kadar rağbet gören değerlerden biridir. İnsan her zaman güzelliğin iyilik, doğruluk, varlık, bilgi veya ahlâkî yönlerinden herhangi birisini gaye edinmektedir. Hayatta hedef olmaya layık olan bu değerin tespiti, ne olduğu ve ne olmadığı önemlidir. Ayrıca güzelliğin sübjektif ve objektif yönleri bulunmasından ötürü bilimler tarafından ona ortak bir anlam ve sınır çizilememiştir. İslam medeniyetinin ana kaynaklarından olan Kur’ân’ın güzellik hakkında ne söylediği Müslümanlar için önemlidir. Müslümanlar medeniyetlerinin güzellik anlayışını Kur’ân’ın kullandığı kavramlardan öğrenmeleri mümkündür. Bizlerde bu maksatla Kur’ân’da güzellikle ilişkisi olan h-s-n, t-y-b, c-m-l ve z-y-n kavramlarını mu‘cemler ve Kur’ân sözlükleri üzerinden araştıracağız. Bu kavramlar, Kur’ân’ın güzellikten neyi kastettiğini anlamamıza katkı sağlayacaklardır. Ayrıca konu ve mahiyeti itibariyle güzelliğin rivâyet, dirâyet ve işârî tefsirler ışığında nasıl anlaşıldığı değerlidir. Müfessirlerin, âyetlerde geçen kavramların siyâk-sibâkı, rivâyet ve irfânî açıdan nasıl değerlendirdikleri bizlere güzelden ziyade güzellik mefhumunu anlamamıza katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’ân, Güzellik, Allah, Hasen, Tayyib

A Conceptual Analysis of the Qur'an's Concept of Beauty

Beauty, which is the subject of aesthetics, art, philosophy, morality, expectation and existence, is one of the values in demand from birth to death. Man always aims at any of the goodness, truth, existence, knowledge or moral aspects of beauty. The result of this value worthy of target survival, what it is and what it is not is important. In addition, due to the subjective and observational finding of beauty, it has not drawn a common meaning and border to it by the sciences. What the Qur'an, one of the main sources of Islamic civilization, says about beauty is important for Muslims. It is possible for Muslims to learn the understanding of beauty of their civilization from the concepts used by the Qur'an. For this purpose, we will investigate the concepts of h-s-n, t-y-b, c-m-l and z-y-n, which are related to beauty in the Qur'an, through mu'cems and Qur'an dictionaries. These concepts will contribute to our understanding of what the Qur'an means by beauty. In addition, it is valuable how beauty is understood in the light of narration, insight and ishari interpretations in terms of its subject and nature. How the commentators evaluate the concepts in the verses in terms of siyâk-sibaq, narration and wisdom will contribute to our understanding of the concept of beauty rather than beauty.

Keywords:

Tefsir, Kur’ân, Güzellik, Allah, Hasen, Tayyib,

PDF

___

Abdülbâki, Muhammed Fuâd. Mu’cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm. b.y. Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
Altuntaş, Halil. Muzaffer Şahin. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl Mihrân. el-Furûku’l-lugâviyye. Kâhire: Dârü’l-İlm ve’s-Sekâfe, ts.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl Mihrân. Teshihu’l-vücûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Osman. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1. Basım, 2007.
Bursevî, İsmail b. Mustafa Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad. es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâhu’l-Arab. thk. Ahmed Abdülğafur Attâr. Beyrut: Dârü’l-İlm, 4. Basım, 1987.
Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 3. Basım, 1999.
Cürcânî, Şerif Ali b. Muhammed. et-Ta’rifât. Lübnan: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiye, 1983.
Çalışkan, Adem. "‘İslâm Estetiği’ Üzerine Bir Deneme". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (Şubat 1998): 323-350.
Çüçen, Abdulkadir. Felsefeye Giriş. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 10. Basım, 2016.
Demir, Eyyüp. Estetik. Ankara: Orion Kitabevi, 2. Basım, 2012.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrût: el-Mektebu’l- Asriyye, ts.
Ebû’l-Ferec İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali. Nüzhetü’l-ayüni’-n-nevâzir fî ilmi’l-vücûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Abdülkerim Kâzım er-Râzî. Lübnân: Müessetü’r-Risâle, 1984.
Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Kitabevi, ts.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzibü’l-luga. thk. Muhammed Avs Mer’eb, Beyrût: Dâru İhyâ et- Türâsi’l-Arabî, 2001.
Ferâhidî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. thk. Mehdi el-Mahzûmî-İbrâhim es-Samerrâî. y.y. Mektebetü’l-Hilâl, ts.
Ferrâ, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî. Mısır: Dârü’l-Mısriyye, ts.
Işık, Aydın. Din ve Estetik. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2. Basım, 2013.
İbn Acîbe, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. el-Bahru’l-medid fî tefsiri’l-Kur’âni’l-mecid. thk. Ahmed Abdullah el-Kureyşî. Kâhire: Mektebetü’r-Risâle, 1419.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tûnus: Dârü’t-Tûnusiyye, 1984.
İbn Düreyd, Ebu Bekir Muhammed b. el-Hasan. Cemheretü’l-luga. thk. Remzi Münir. Beyrut: Dârü’l-İlm, 1987.
İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyn Ahmed. Mu’cemu mekâyîsi’l-luga. thk. Abdusselâm Muhammed Hârun. b.y. Dârü’l- Fikr, 1979.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fida İsmail b. Ömer el-Kureyşî. Tefsirü’l-Kur’âni’l-Azîm. Dımaşk: Dârü’s-Selâm-Dârü’l-Feyhâ, 2. Basım, 1998.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. b.y. Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-Arabiyye, ts.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Muhammed Mükrem el-Ensârî. Lisânu’l-Arab. Beyrût: Dârü’s-Sâdır, 3. Basım, 1414.
İsfehânî, Ebû’l Kâsım Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fi garibi’l Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvudî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1412.
Kuşeyrî, Abdulkerim b. Hevâzin b. Abdulmelik. Letâifu-l-işârât. thk. İbrâhim el-Besyûnî. Mısır: Hey’etü’l- Mısriyye, 3. Basım, ts.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne. thk. Mecdi Bâsülüm. Beyrût: Dârü’l- Kütübü’l-İlmiyye, 2005.
Mukâtil b. Süleyman. el-Vücûh ve’n-nezâir fî’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Riyad: Mektebetü’r- Rüşd, 2. Basım, 2011.
Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arab, ts.
Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l- Matbû’âti’l-İslâmiyye, 1986.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer, Mefâtihu’l-gayb. Beyrut: Dârü İhyaü’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420.
Şahin, İskender. Kur’ân-ı Kerim ve Sâmi Dillerinde Ortak Sözcükler. b.y. Gece Kitaplığı, 2020.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Câmi’ul’l-beyân fi te’vili’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. b.y. Müessetü’r-Risâle, 1420.
Tehânevî, Muhammed b. Ali. Mevsû’atu keşşâfü ıstılâhâtu’l-fünûn ve’l-u’lûm. thk. Ali Dahruc. Beyrût: Mektebü Lübnân, 1996.
Timuçin, Afşar. Estetik. b.y. Bulut Yayıncılık, 10. Basım, ts.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. b.y. Dârü’l-Garbi’l-İslâmiyye, 1998.
Tunalı, İsmail. Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi, 19. Basım, 2019.
Tüsterî, Ebû Muhammed b. Sehl. Tefsiru’t-Tüsterî. thk. Muhammed Bâsil. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423.
Uyanık, Mevlüt. Felsefi Düşünceye Çağrı. Ankara: Elis Yayınları, 3. Basım, 2012.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serrî. Meâni’l-Kur’ân ve i’râbuhu. thk. Abdulcelil Abdehu Şelebî. Beyrût: Âlimü’l-Kütüb, 1988.
Zemahşerî, Cârullah Ebû’l-Kâsım. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-Arabî, 3. Basım, 1407.