Erdoğan ÇÖÇEN, Tahir MACİT, Ebru TOPRAK ÖZCAN, Salih ATAY, Talip YİĞİT, Yusuf BAYINDIR

Malatya Ekolojisinde ‘0900 Ziraat’ Kiraz Çeşidinin Meyve Tutumu ve Meyve Kalitesi Üzerine Bal Arısı ve Diğer Böceklerin Etkisi

Kiraz üretiminde lider konumda olan ülkemizde, en fazla üretimin ve ihracatın yapıldığı kiraz çeşidi 0900 Ziraat’tır. Meyve kalitesi yönüyle üstün özellikte olan bu çeşitte önemli oranda meyve tutum sorunu bulunmaktadır. Yeterli tozlanma kiraz bahçelerinde kaliteli ve bol ürün eldesi için şarttır. Ancak kirazın tozlanmasında etkili faktörlerden olan böceklerin ve bilhassa arıların etkinliği üreticilerce yeterince bilinmemektedir. Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü’nde 2012-2013 yıllarında yürütülen bu çalışmada, 0900 Ziraat kiraz çeşidinin tozlanmasında bal arısı ve diğer böceklerin etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada üç farklı uygulama yapılmıştır. Bunlar; a) 1x1 mm tül uygulaması, b) 4x4 mm tül uygulaması ve c) serbest uygulamadır. Deneme bahçesine çiçeklenme öncesinde 2 adet arılı kovan bırakılmış ve uygulamaların yapılacağı dallarda çiçek sayımları yapılarak tül ile keselenmiştir. Çiçeklenme süresince, serbest uygulamada bal arısı ve böceklerin çiçeklere gerçekleştirdiği ziyaretler sayılmıştır. Ayrıca uygulama yapılan bütün dallarda meyve tutum oranları belirlenmiş ve elde edilen meyvelerde pomolojik analizler yapılmıştır. Çalışmada çiçeklere en yoğun ziyareti bal arılarının gerçekleştirdiği, ortalama meyve tutum oranının rüzgârın etkili olduğu 1x1 mm tül uygulamasında %1.6, morfolojik olarak bal arılarından küçük böceklerin etkili olduğu 4x4 mm tül uygulamasında %5.8 ve arıların da etkili olduğu serbest uygulamada ise %18.2 oranında gerçekleştiği saptanmıştır. Pomolojik analiz sonuçlarında uygulamaların meyve kalitesine etkisi önemsiz bulunmuştur. Sonuç olarak; kirazların tozlanmasında en etkili faktörün bal arıları olduğu ve meyve tutumunu büyük oranda artırdığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Prunus avium L., Apis mellifera, meyve tutumu, tozlanma

Effect of Honey Bee and Other Insects on Fruit Setting and Fruit Quality of ‘0900 Ziraat’ Sweet Cherry Cultivar in Malatya Ecology

In Turkey, which is the leader in the production of cherries, the most widely produced and exported cultivar is 0900 Ziraat. Although this cultivar has an outstanding fruit quality, it has a significant fruit set problem. Adequate pollination is essential for the production of high quality and abundant products in sweet cherry orchards. However, the efficacy of insects, especially bees, which are effective factors in polluting the cherry, are not well known by the producers. In this study, which was conducted in the Malatya Apricot Research Institute between 2012 and 2013, it was aimed to determine of the effect of honey bee and other insects on pollination of 0900 Ziraat sweet cherry cultivar. In the study, three different applications were performed. These include: a) 1x1 mm tulle application; b) 4x4 mm tulle application, and; c) free application. Two bee hives were left in the experimental orchard before flowering, and tulles were placed in the branches after counting the flowers in these studied branches. During the flowering period, visits of honey bees and insects to flowers in free application were counted. In addition, fruit set rates were determined in all branches and pomological analysis was performed in the fruit obtained. The most intensive visits to the flowers were made by the honey bees, the average fruit set rate was 1.6% in 1x1 mm tulle application, where only the wind was effective, 5.8% in 4x4 mm tulle application, where only the insects smaller than honey bees were effective, and 18.2% in free application, where the honey bees were also effective in pollination. In the pomological analysis results, the effect of applications on fruit quality was found to be not significant. As a result, it was determined that the most effective factor in pollination of cherries was honey bees, which greatly increased the fruit set.

Keywords:

Prunus avium L., Apis mellifera, fruit set, pollination,

PDF

___

Anonim, (2019). Meteoroloji Genel Müdürlüğü, https://mevbis.mgm.gov.tr/mevbis/ui/index.html#/Login (Erişim tarihi: 22.11.2019)
Akdeniz, G., Yılmaz, A., Okay, Y., Güler, A., Cınbırtoğlu, Ş., Bilim H. C., Açar, İ. (2015). Bal arısının (Apis mellifera L.) Kilis ili ekolojik şartlarında yetiştiriciliği yapılan Ferragnes ve Ferraduel badem çeşitlerinin meyve tutumuna etkisi. VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 25-29 Ağustos 2015, Bildiri Özetleri Kitabı, Çanakkale, s: 278.
Allen, M. Y. (1937). European Bee Plants. The Bee Kingdom League, Alexandria, Egypt, 148.
Altunoğlu, E. (2017). 0900 Ziraat kiraz çeşidi polinasyonunda bal arısı (Apis mellifera L.) kullanımının meyve kalitesi ve verime olan etkisinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi, Aydın, 78 s.
Bayındır, Y, Çöçen, E, Macit, T, Gültekin, N, Özcan, E, Aslan, A, Aslantaş, R. (2019). Malatya ilinde yetiştirilen yerel kışlık armut genotiplerinin seleksiyonu. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6 (2), 206-215.
Canverdi, N. P. (2016). Bal arılarının elmada tozlanmaya etkisinin belirlenmesi. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 63 s.
Cemeroğlu, B. (1992). Meyve ve sebze işleme endüstrisinde temel analiz metotları. BİLTAV Üniversite Kitapları Serisi, Ankara, No: 02-2, s.381.
Çakmak, İ. (2004). Arıların yayılma ekolojisi ve bitkisel üretimdeki rolü. Uludağ Arıcılık Dergisi, Mayıs 2004.
Çırtlık, B. K. (2006). Amasya’da yetiştirilen bazı önemli standart ve yerli kiraz çeşitlerinin döllenme biyolojilerinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 83 s.
Çöçen, E. Sarıtepe, Y., Kokargül, R., Aslansoy, B. (2017). Determination of phenolojical periods, fruit set and flower abnormalities of some sweet cherri cultivars in Malatya ecology. 2. International Balkan Agriculture Congress, 16-18 Mayıs 2017, Tekirdağ pp: 517-520.
Çöçen, E., Macit, T., Ernim, C., Kokargül, R., Uğur, Y., Kan, T., Pırlak, L. (2018). Malatya yöresinde yetiştirilen "Arapkızı"’ elma çeşidinde klon seleksiyonu, Meyve Bilimi; 5(2):43-48.
Delice, A., Ekinci, N., Özdüven, F. F., Gür, E. (2012). Lapseki’de yetiştirilen 0900 Ziraat kiraz çeşidinin kalite özellikleri ve ekolojik faktörler. Tekirdağ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 9 (3) :27-34.
Dokuzoğuz, M., Gülcan, R. (1973). Ege bölgesinde seçilmiş badem tiplerinin döllenme biyolojisi çalışmalarına ait ilk sonuçlar. IV. Bilim Kongresi Ankara.
Ellis, A., Delaplane, K. S. (2008). Effects of nest invaders on honey bee (Apis mellifera) pollination efficacy. Agriculture. Ecosystems and Environment 127 (3): 201-206.
Emre, A. R. (2011). 0900 Ziraat ve Sweet Heart kiraz çeşitlerinde etkili tozlanma periyotlarının belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 62 s.
Engin, H., Ünal, A. (2002). Bornova şartlarında yetiştirilen kiraz çeşitlerinin çiçeklenme zamanları ve çiçeklenme dönemindeki sıcaklıkların çiçeklenme üzerine etkileri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 39 (3): 9-16.
Engin, H., Ünal, A. (2006). 0900 Ziraat kiraz çeşidinin kış dinlenmesi üzerine araştırmalar. Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi, 43 (1):1-12.
FAO, (2017). Gıda ve Tarım Örgütü, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi: 24.09.2019).
Free, J. B. (1993). Insect pollination of crops. 2nd ed., Academic Press, London, 684.
Gülcan, R., Güleryüz, M., Polat, İ., Ünal, A., Pırlak, L., Eşitken, A., Aslantaş, R., Karaduva, L., Demirsoy, H. (1995). Yumuşak ve sert çekirdekli meyveler tüketim projeksiyonları ve üretim hedefleri. Türkiye Ziraat Mühendisliği 4. Teknik Kongresi, 9-13 Ocak 1995, Ankara, 2, 629-653.
Hansted, L., Grout, B. W. W., Eilenberg, J., Dencker, I. B., Toldam-Andersen, T. B. (2012). The importance of bee pollination of the sour cherry (Prunus cerasus) cultivar ‘stevnsbaer’ in Denmark. Journal of Pollination Ecology 10 (16): 124-129.
İkinci, A., Bolat, İ. (2015). Bazı kiraz çeşitlerinin GAP Bölgesindeki performanslarının incelenmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 19 (2), 54-65.
Janick, J., Cummins, N., Brown, S. K., Hemmat, M. (1996). Apples. (In: J. Janick and J. N. Moore) Fruit Breeding. Vol. I. Tree and Tropical Fruits, Wiley, New York, 1-77.
Kaşka, N. (2001). Sert çekirdekli meyvelerde üretim hedefleri üzerine öneriler. 1. Sert Çekirdekli Meyveler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 25-28 Eylül, 2001, Yalova, 5–9.
Kuvancı, A., Günbey, B., Konak, F., Karaoğlan, Y. (2010a). Bal arısı (Apis mellifera L.) ve diğer böceklerin çilek (Fragaria sp.) bitkisinin polinasyonuna olan etkileri. Uludağ Arıcılık Dergisi Şubat 2010, 10(1):28-34.
Kuvancı, A., İslam, A., Günbey, B., Yılmaz, O., Güney, F. (2010b). Bal arısı ile tozlaşmanın kivi meyvesinde C vitamini içeriğine etkisi. II. Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi Bildiriler Kitabı, 5-8 Ekim 2010, Muğla.
Küden, A., Sırış, Ö. (2001). Ülkemiz yayla koşullarına uygun yeni kiraz çeşitlerinin meyve verimi ve kalitesi üzerine çalışmalar. I. Sert Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, pp. 103-113, Yalova.
Mc Gregor, S. E. (1976). Insect pollination of cultivated crop plants. USDA, Washington, 411.
Osmanoğlu, A., Şimşek, M., Demirhan, A. (2013). Bazı standart kiraz çeşitlerinin Bingöl ekolojisindeki performansı üzerine bir araştırma. Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3 (2):9-16.
Önen, M. (2008). 0900 Ziraat kiraz çeşidinde GA3, budama ve gölgeleme uygulamalarının derim zamanı ve meyve kalitesi üzerine etkilerinin araştırılması. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 47 s.
Özbek, H. (2003). Türkiye’de arılar ve tozlaşma sorunu. Uludağ Arıcılık Dergisi, 3(3):41-44.
Özbek, H. (2008). Türkiye’de ılıman iklim meyve türlerini ziyaret eden böcek türleri. Uludağ Arıcılık Dergisi, 8(3):92–103.
Özçağıran, R. (1965). Kemalpaşa’nın önemli kiraz çeşitleri üzerinde pomolojik ve biyolojik araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Bornova-İzmir, 85 s.
Sarısu, H. C. (2017). Çiçeklenme dönemi yüksek sıcaklıkların kiraz meyve tutumu üzerine etkisi. Derim, 34(2):85-90.
Sarısu, H. C, Demirtaş, İ. (2014). Gisela 5 ve Kuşkirazı anaçları üzerine aşılı Davraz ve 0900 Ziraat kiraz çeşitlerinin verim, meyve kalitesi ve fenolojik özelliklerinin belirlenmesi. Meyve Bilimi 2 (1) : 9-15.
Shaheen, F. A., Khan, K. A., Husain, M., Mahmood, R., Rafique, M. K. (2017). Role of honeybees (Apis mellifera L.) foraging activities in increased fruit setting and production of apples (Malus domestica). Pakistan Journal of Agricultural Research 30 (1): 29-34.
Topal, E., Yücel, B., Yıldızdal, İ., Takma, Ç., Aydın, M., Karaca, Ü. (2017). Kiraz tozlaşmasında bal arısı (Apis mellifera L.) ve bombus arısının (Bombus terrestris) kimi davranış özelliklerinin ve çevresel sıcaklık değişiminin bitki fenolojisi ve verim üzerine etkileri. Hayvansal Üretim, 25 (2) : 24-33.
Ünal, M. (1988). Bitki (Angiosperm) Embriyolojisi. Yayın No:11, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, İstanbul.