Yeme Davranışı, Yeme Bozukluğu ve Ortoreksiya Nervoza Yordayıcıları Olarak Sosyal Medya Bağımlılığı ve Kullanım Amaçları: Genç Yetişkinler Üzerine Bir Çalışma

Amaç: Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinde yeme davranışı, yeme bozukluğu riski, ortoreksiya nervoza eğilimi yordayıcıları olarak, sosyal medya bağımlılığı ve sosyal medyanın kullanım amaçlarının incelenmesi hedeflenmiştir. Yöntem: Kesitsel tanımlayıcı tipteki çalışmaya, Üsküdar Üniversitesi 2020-2021 akademik yılında kayıtlı 752 öğrenci katılmıştır. Google Formlar'da oluşturulan anket aracılığıyla Bilgi Formu, Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği (SMBÖ), Sosyal Ağ Siteleri Kullanım Amaçları Ölçeği (SASKAÖ), REZZY Yeme Bozuklukları Ölçeği, Ortoreksiya-15 Ölçeği (ORTO-15) ve Üç Faktörlü Yeme Anketi (TFEQ-R21) çevrimiçi uygulanmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan 752 üniversite öğrencisinin %73’ü kadındır. Yaş ortalaması 20,94±2,80 yıl, beden kütle indeksi (BKİ) ortalaması 22,57±3,41 kg/m2 olan öğrencilerin %44,3’ü sosyal medyada günde 3-5 saat zaman geçirmektedir. En sık kullanılan (%91,6) ve en fazla zaman geçirilen (%80,7) sosyal ağ Instagram’dır. Öğrencilerin %23,3’ünde yeme bozukluğu riski ve %53,2’sinde ortorektik eğilim saptanmıştır. Bu çalışmada, TFEQ-R21 ve ORTO-15’in, SASKAÖ ve SMBÖ ile; REZZY’nin ise SMBÖ ile anlamlı ilişkili olduğu bulunmuştur. Ayrıca, öğrencilerin sosyal ağ kullanım amaçlarının ve sosyal medya bağımlılıklarının; yeme davranışını, yeme bozukluğu riskini ve ortorektik eğilimi anlamlı düzeyde yordadığı belirlenmiştir. Sonuç: Sosyal ağ kullanım amaçları ve sosyal medya bağımlılığının; yeme davranışının, yeme bozukluğu riskinin ve ortorektik eğiliminin anlamlı düzeyde birer yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal medya, beslenme davranışı, beslenme ve yeme bozuklukları

Social Media Addiction and Usage Purposes as Predictors of Eating Behaviors, Eating Disorders and Orthorexia Nervosa: A Study on Young Adults

Objective: The aim of this study was to examine social media addiction and social media usage purposes as predictors of eating behaviors, eating disorders risk and orthorexia disposition in university students. Method: In this cross-sectional descriptive study, 752 students who enrolled in Uskudar University 2020-2021 academic year participated. Data was collected voluntarily with diagnostic form, Social Media Addiction Scale (SMAS), Aims of Social Network Sites Usage Scale (ASNSUS), SCOFF Eating Disorders Scale, Orthorexia-15 Questionnaire (ORTO-15) and Three-Factor Eating Scale (TFEQ-R21), were created in Google Forms and applied online. Results: A total of 752 university students participated and 73% were female. The mean age was 20,94±2,80 years, and the mean body mass index (BMI) was 22,57±3,41 kg/m2. In this study, 44.3% of the students spent 3-5 hours/day on social media. The most frequently used (91.6%) and the most time-spent (80.7%) social network was Instagram. Eating disorders risk were found in 23.3% and orthorexia disposition were found in 53.2% of the students. Significant correlations were found between TFEQ-R21 and ORTO-15 with ASNSUS and SMAS, and also SCOFF with SMAS. In addition, students' social network usage purposes and social media addictions significantly predicted eating behaviors, risk of eating disorders and orthorexia disposition. Conclusion: Social network usage purposes and social media addiction were found to be a significant predictors of eating behaviors, eating disorders risk and orthorexia disposition.

Keywords:

social media, feeding behavior, feeding and eating disorders,

PDF

___

Tekayak HV. Ak-Tek Sağlıkta Sosyal Medya Kullanımı Ölçeği Geliştirilmesi ve Aile Hekimlerinin Sosyal Medya Kullanımlarının Kişisel ve Mesleki Gelişimlerine Etkilerinin Değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, 2017.
Darı AB. Sosyal medya ve sağlık. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2017;6(18):731-758.
Laranjo L, Arguel A, Neves AL, et al. The influence of social networking sites on health behavior change: A systematic review and meta-analysis. Journal of the American Medical Informatics Association. 2014;22(1):243-256.
Maher CA, Lewis LK, Ferrar K, et al. Are health behavior change interventions that use online social networks effective? A systematic review. Journal of medical Internet Research, 2014;16(2):e40.
Li J, Tang J, Liu X, Ma L. How do users adopt health information from social media? The narrative paradigm perspective. Health Information Management Journal. 2019; 48(3):116–126.
Karagöz K. Sağlık İletişimde Sosyal Medyanın Rolü: Türkiye'de Sağlık Kurumlarının Sosyal Medya Kullanımının İncelenmesi. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2016.
Ramachandran D, Kite J, Vassallo AJ, et al. Food trends and popular nutrition advice online– Implications for Public Health. Online Journal of Public Health Informatics. 2018;10(2):e213.
Fitzsimmons E. Social psychological theories of disordered eating in college women: Review and ıntegration. Clin Psychol Rev. 2011;31:1224-37.
Kadıoğlu M. Üniversite Öğrencilerinde Yeme Bozuklukları ve Öz-Etkililik. Uzmanlık Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2009.
Holland G, Tiggemann M. A systematic review of the impact of the use of social networking sites on body image and disordered eating outcomes. Body image. 2016;17:100-110.
Sidani JE, Shensa A, Radovic A, et al. Association between social media use and depression among US young adults. Depress Anxiety. 2016;33(4):323–331.
Rangel C, Dukeshire S, MacDonald L. Diet and anxiety: An exploration into the orthorexic society. Appetite. 2012;58(1):124-32.
Bağcı Bosi AT, Çamur D, Güler Ç. Prevalence of orthorexia nervosa in resident medical doctors in the faculty of medicine. Appetite. 2007;49(3):661-6.
İkinci Ö. Sağlıklı beslenme saplantı olursa? Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi. 2010;516:38-41.
Arusoğlu G. Sağlıklı Beslenme Takıntısı (Ortoreksiya) Belirtilerinin İncelenmesi, ORTO-15 Ölçeğinin Uyarlanması. Uzmanlık Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2006.
Vançelik S, Önal SG, Güraksın A, Beyhun E. Üniversite öğrencilerinin beslenme bilgi ve alışkanlıkları ile ilişkili faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007;6(4):242-248.
Karal H, Kokoç M. Üniversite öğrencilerinin sosyal ağ siteleri kullanım amaçlarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi. 2010;1(3):251-263.
Şahin C, Yağcı M. Sosyal medya bağımlılığı ölçeği-yetişkin formu: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (Kefad), 2017;18:523-538.
Aydemir Ö, Köksal B, Sapmaz SY, Yüceyar H. Kadın üniversite ögrencilerinde REZZY yeme bozuklukları ölçeği Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerliliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2015;16:31-36.
Arusoğlu G, Kabakci E, Köksal G, Merdol TK. Orthorexia nervosa and adaptation of ORTO-11 into Turkish. Türk Psikiyatri Dergisi. 2008;19(3):283-92.
Karakuş SŞ, Yıldırım H, Büyüköztürk Ş. Üç faktörlü yeme ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2016;15(3):229-237.
Kardaş İ. İstanbul Gelişim Üniversitesi Öğrencileri Arasında Sosyal Medya Kullanımının Beden Algısı ve Olası Ortoreksiya Nervoza ile İlişkisi. Uzmanlık Tezi, İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi, 2021.
Tepe SÖ. Sosyal Medya Üzerinden Diyet Yapan Bireylerin Ortoreksiya Nervoza ve Yeme Tutumlarının Saptanması: İnstagram Örneği. Uzmanlık Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi, 2019.
Akçay H. Sosyal ve Bireysel Faktörlerin Ortoreksiya Nervoza Semptomu ile İlişkisinin İncelenmesi. Uzmanlık Tezi, İstanbul: Maltepe Üniveristesi, 2018.
Turner PG, Lefevre CE. Instagram use is linked to increased symptoms of orthorexia nervosa. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia. Bulimia and Obesity. 2017;22(2):277-284.
Sipahi S, Demirel B. Sosyal medyadaki beslenme ile ı̇lgili paylaşımların yetişkin bireylerin yeme tutum ve davranışlarına etkisi, Bes Diy Derg, 2021;49(1):57-66.
Işık M. Erişkinlerin Sosyal Medya Kullanım Özelliklerinin Sosyal Görünüş Kaygısı ve Yeme Tutumlarına Etkisi. Uzmanlık Tezi, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, 2019.
Açelya G, Akyüz EY. Sosyal medya kullanımı: Yeme bozukluğu nedeni olabilir mi? Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 2019;1(1):28-32.
Duran S, Çetinbaş A, Başaran T, et al. Üniversite öğrencilerinde stres ve sosyal medya kullanımının yeme davranışları üzerine etkisi. Eurasian Journal of Family Medicine, 2019;8(4):149-154.
Özkefeli TGH. Hemşirelik Öğrencilerinde Sosyal Medya Kullanımının Ortoreksiya Nervoza Üzerine Etkisi. Uzmanlık Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, 2019.
Peat CM, Von-Holle A, Watson H, et al. The association between internet and television access and disordered eating in a Chinese sample. International Journal of Eating Disorders. 2015;48(6):663-669.
Yaylagül Ş. Sosyal medya fenomenlerine bağlanmışlığın belirlenmesi: Yükseköğretim öğrencileri üzerine bir uygulama. Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, 2017;4(3):219-235.
Dunkley TL, Wertheim EH, Paxton SJ. Examination of a model of multiple sociocultural influences on adolescent girls’ body dissatisfaction and dietary restraunt. Adolescence. 2001;36(142):265-79.
McCord B, Rodebaugh TL, Levinson CA. Facebook: Social uses and anxiety. Computers in Human Behaviour. 2014;34:23–27.