Gülten UÇAN, Hakan BAYDUR, Özgenur AYTAÇ

Aile İletişim Kalıpları ve Akran İlişkilerinin Siber Mağduriyet ve Zorbalık Üzerindeki Etkisi: İnternet Bağımlılığının Aracı Etkisi

Amaç: Bu araştırmanın amacı aile iletişim kalıpları, akran ilişkileri ve internet bağımlılığının siber mağduriyet ve zorbalık üzerindeki etkisinin incelenmesi ve internet bağımlılığının aracı etkisinin bir model aracılığı ile değerlendirilmesidir. Yöntem: Araştırmaya İzmir İlinde 4 farklı türdeki 8 lisede öğrenim gören 14-19 yaş aralığında toplam 320 kişi katılmıştır. Sosyodemografik bilgiler formu, Yenilenmiş Siber Zorbalık Envanteri, Young İnternet Bağımlılığı Ölçeği, Akran İlişkileri Ölçeği ve Aile İletişim Kalıpları Ölçeği uygulanmıştır Bulgular: Katılımcıların %49,9’u erkek olup yaş ortalaması 16,25±1,13’tür. %95,4’ü cep telefonuna, %71,2’sinin bilgisayara, %42,5’i tablete sahiptir. Öğrencilerin çoğunluğu (%67,5) interneti ebeveynlerinin denetimi olmaksızın istediği kadar kullanabilmekte ve günde beş saatten fazla internette zaman geçirmektedir (%30,5). Çok değişkenli analizde siber mağduriyet ile internet bağımlılığı, akran, serbestiyetçi ve koruyucu aile türü ile anlamlı düzeyde ilişkili iken, siber zorbalıkta internet bağımlılığı serbestiyetçi ve koruyucu aile türü ile ilişkili bulunmuştur. Yol analizinde siber mağduriyet üzerinde akran ilişkilerinin ve aile iletişimin toplam etkisi sırasıyla β=0,212 ve β=0,144 düzeyindedir. Siber zorbalık üzerindeki toplam etki sırasıyla β=0,158 ve β=0,138 büyüklüğündedir. Sonuç: Siber mağduriyet ve zorbalık, akran ilişkileri, aile iletişimi ve internet bağımlılığından etkilenmektedir. Gençlerde internet bağımlılığına ve dolayısıyla siber mağduriyet ve zorbalığa neden olan faktörler etki yolakları ile birlikte iyi tespit edilip denetlenmelidir.

Effect of Family Communication Patterns and Peer Relationships on Cyber Victimization and Bullying: Mediating Effect of Internet Addiction

Objective: The aim of this study is to examine the effects of family communication patterns, peer relationships and internet addiction on cyber victimization and bullying and to evaluate the mediating effect of internet addiction through a model. Method: A total of 320 students between the ages of 14-19 studying in 8 high schools of 4 different types in Izmir province participated in the study. Sociodemographic information form, Revised Cyberbullying Inventory, Young Internet Addiction Scale, Peer Relationship Scale and Family Communication Patterns Scale were applied. Results: 49.9% of the participants were male with an average age of 16.25±1.13 years. 95.4% had a cell phone, 71.2% had a computer, and 42.5% had a tablet. The majority of the students (67.5%) can use the internet as much as they want without parental supervision and spend more than five hours a day on the internet (30.5%). In multivariate analysis, cyber victimization and internet addiction were significantly associated with peer, permissive and protective family type, while internet addiction was found to be associated with permissive and protective family type in cyber bullying. In the path analysis, the total effect of peer relationships and family communication on cyber victimization is β=0.212 and β=0.144, respectively. The total effect on cyberbullying was β=0.158 and β=0.138, respectively. Conclusion: Cyber victimization and bullying are influenced by peer relationships, family communication and internet addiction. The factors that cause internet addiction and thus cyber victimization and bullying in young people should be well identified and monitored together with the impact pathways.

PDF

___

1. WAS. Dijital in 2020. Available from: https://dijilopedi.com/2020-dunya- internet-sosyal-medya-ve-mobil-kullanim-istatistikleri/ Accessed date: 02.02.2022.
2. TÜİK. Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması 2020 Available from: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim- Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679#. Accessed date: 16.07.2021.
3. Çiftçi H. Öğrencilerin siber mağduriyet düzeylerinin karşılaştırılması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 2018; 6(2): 1536-1567.
4. Goldberg I. Internet addiction disorder: diagnostic criteria. Internet Addiction Support Group (IASG) 1995. Available from: www.iucf.indiana. edu/~brown/hyplan/addict.html. Accessed date: 31.11.2021.
5. Young KS. Internet addiction: symptoms, evaluation and treatment. BMJ 1999; 319: 9910351.
6. Tekin O. Lise öğrencilerinin internet bağımlılık seviyelerinin genel akademik başarıları ve devamsızlık durumları ile ilişkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2020; 18(1): 36-56.
7. Yurdakoş K, Biçer EB. İnternet bağımlılık düzeyinin akademik ertelemeye etkisi: sağlık yönetimi öğrencileri üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2019; 16(1): 243-278.
8. Arcan K, Yüce ÇB. İnternet bağımlılığı ve ilişkili psikososyal değişkenler: aleksitimi açısından bir değerlendirme. Türk Psikoloji Dergisi 2016; 31(77): 46-56.
9. Ağırtaş A, Güler Ç. Sosyal medya kullanan üniversite öğrencilerinin internet bağımlılığı ve sosyal kaygı durumlarının değerlendirilmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2020; 17(1): 76-89.
10. Doğan S, Acar F, Baynal Doğan TG. İnternet bağımlılığı ve sağlık anksiyetesinin siberkondria davranışları üzerine etkisi. Erciyes Akademi 2021; 35(1): 281- 298.
11. Hekim Ö, Göker Z, Aydemir H, et al. Ergenlerde internet bağımlılığı ve psikopatoloji ile ilişkisi: kesitsel bir çalışma. Klinik Psikiyatri Dergisi 2019; 22(3): 29-33.
12. Griffiths M. Violent video games and aggression: a review of the literature. Aggress Violent Behav 1999; 4(2): 203-212.
13. Brodsky JE, Lodhi AK, Powers KL, et al. “It’s just everywhere now”: middle school and college students’ mental models of the internet. Hum Behav Emerg Technol 2021; 3(4): 495-511.
14. Olweus D. Annotation: bullying at school: basic facts and effects of a school based intervention program. J Child Psychol Psychiatry 1994; 35(7): 1171- 1190.
15. Robinson L, Segal J. Bullying and cyberbullying: how to deal with a bully and overcome bullying. Available from: https://www.helpguide.org/articles/ abuse/bullying-and-cyberbullying.html. (Accessed date: 20.12.2021).
16. Maviş V. Ceza hukuku boyutuyla siber zorbalık. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2021; 29(3): 2455-2500.
17. Efe YS, Erdem E, Vural B. Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve internet bağımlılığı. Bağımlılık Dergisi 2021; 22(4): 465-473.
18. Jale S, Başak B, Emel A. Türkiye’de ortaokul öğrencileri arasında siber zorbalık. Anadolu Journal of Educational Sciences International 2015; 5(2): 109-130.
19. Erdur-Baker Ö, Kavşut F. Akran zorbalığının yeni yüzü: siber zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research 2007; 27(1): 31-42.
20. Schneider LA, King DL, Delfabbro PH. Family factors in adolescent problematic Internet gaming: a systematic review. J Behav Addict 2017; 6(3): 321-333.
21. Arıcak OT, Kınay H, Tanrıkulu T. Siber mağduriyet ölçeği’nin ilk psikometrik bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi 2012; 11(1): 1-6.
22. Stevens V, Bourdeaudhuij ID, Oost PV. Relationship of the family environment to children’s involvement in bully/victim problems at school. J Youth Adolesc 2002; 31(6): 419–428.
23. Connolly I, O’Moore M. Personality and family relations of children who bully. Pers Individ Dif 2003; 35(3): 559–567.
24. Bowers L, Smith PK, Binney V. Cohesion and power in the families of children involved in bully/victim problems at school. J Fam Ther 1992; 14(4): 371-387.
25. Eroğlu Y. Ergenlerde akran ilişkileri ile siber zorbalık statüleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Turkish Studies 2015; 10(1): 593-607.
26. Cross D, Barnesa A, Papageorgiou A, Hadwen K, Hearn L, Lester L. A social– ecological framework for understanding and reducing cyberbullying behaviours. Aggress Violent Behav 2015; 23(2): 109-117.
27. Bingöl N, Tanrıkulu T. Siber zorba ve mağdur olma ile algılanan sosyal destek düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi 2014(43): 262-278.
28. Bayar Y, Uçanok Z. Ergenlerin dâhil oldukları zorbalık statülerine göre okul sosyal iklimi ve genellenmiş akran algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 2012; 12(4): 2337-2358.
29. Savcı M, Aysan F. Bağlanma stilleri, akran ilişkileri ve duyguların internet bağımlılığını yordamadaki katkıları. Addicta 2016; 3(3): 401-432.
30. Moral R, Kumcağız H. Ergenlerdeki internet bağımlılığı: Anne, baba ve akran ilişkileri açısından bir değerlendirme. ODU Journal of Social Sciences Research 2019; 9(2): 335-346.
31. Lin L, Liu J, Cao X, et al. Internet addiction mediates the association between cyber victimization and psychological and physical symptoms:moderation by physical exercise. BMC Psychiatry 2020; 20(1): 144.
32. Arpaci I, Abdeljawad T, Baloğlu M, et al. Mediating effect of internet addiction on the relationship between individualism and cyberbullying: cross-sectional questionnaire study. Med Internet Res 2020; 22(5): e16210.
33. Taştekin E. Ergenlerin Arkadaşlık Ilişkileri ve Benlik Sgısı Ile Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet Arasındaki Ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı, 2016.
34. Topçu Ç, Erdur-Baker Ö. The revised cyber bullying inventory (RCBI): validity and reliability studies. Procedia Soc Behav Sci 2010; 5(1): 660-664.
35. Kutlu M, Savcı M, Demir Y, Aysan F. Young internet bağımlılığı testi kısa formunun Türkçe uyarlaması: üniversite öğrencileri ve ergenlerde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatr Derg 2016; 17(1): 69-76.
36. Erkan-Atik Z, Esen-Çoban A, Çok F, et al. Akran ilişkileri ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 2014;14(2): 433-446.
37. Erdoğan Ö, Anık C. Aile iletişim kalıpları ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi 2018; 1(29): 21- 46.
38. MacKinnon DP, Dwyer JH. Estimating mediated effects in prevention studies. Evaluation Review 1993; 17(2): 144-158.
39. MacKinnon DP, Warsi G, Dwyer JH. A simulation study of mediated effect measures. Multivariate Behav Res 1995; 30(1): 41-62.
40. Ang RP, Goh DH. Cyberbullying among adolescents: the role of affective and cognitive empathy, and gender. Child Psychiatry Hum Dev 2010; 41(4): 387–397.
41. Dehue F, Bolman C, Völlink T. Cyberbullying: youngsters’ experiences and parental perception. Cyberpsychol Behav Soc Netw 2008; 11(2): 217-223.
42. Kowalski RM, Limber SP. Electronic bullying among middle school students. J Adolesc Health 2007; 41(6): 22-30.
43. Baykal F. Lise Öğrencilerinde Siber Zorbalık ve Mağduriyetin Ailedeki Koruyucu Etmenlerle Ilişkisi: Afyonkarahisar Ili Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 2016.
44. Aygün F. Lise Öğrencileri Arasında Siber Zorbalık Adıyaman Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Sivas Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, 2016.
45. Özdemir S. Ergenlerde Siber Zorbalık ve Mağduriyetin, Anne-Baba ve Akran Ilişkilerine Göre Incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 2015.
46. Sabancı Y. Ergenlerde Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyetin Yordayıcıları Olarak Akılcı Olmayan Inançlar Psikolojik Sağlamlık ve Psikolojik Ihtiyaçlar. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 2018.
47. Yalçın S. Ergenlerde Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet ile Umutsuzluk Düzeyleri Arasındaki Ilişkinin Incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Psikoloji Anabilim Dalı, 2019.
48. Eroğlu Y. Ergenlerde Siber Zorbalık ve Mağduriyeti Yordayan Risk Etmenlerini Belirlemeye Yönelik Bütüncül Bir Model Önerisi. Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 2014.