BİR SUÇ ÖNLEME ARACI OLARAK “İYİLİĞİ YAYGINLAŞTIRMA VE KÖTÜLÜKTEN UZAKLAŞTIRMA” İLKESİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ

İyiliği teşvik etmek ve kötülükten alıkoymak manasına gelen “emr-i bi’l-ma’ruf ve nehy-i ani’l-münker” ekoller tarafından değişik şekillerde değerlendirilmiştir. Farz-ı ayn olarak kabul edenler olduğu gibi farz-ı kifaye olarak kabul edenler de olmuştur. Dinde önemli bir yer işgal eden bu görev, İslam tarihinde hisbe teşkilatı olarak kurumsallaşmıştır. Hisbe teşkilatı, İslam toplumlarında arabulucu ve suç önleyici bir kurum olarak işlev görmüştür. Dinin modern toplumda üstlendiği sorumluluk ve toplumun dinden beklentileri değişmiştir. Tarih boyunca din, toplum hayatında yeri doldurulamayacak önemli bir kurum olarak varlık göstermiştir. Bu işlevini devam ettirmediği takdirde mevzi kaybedecek ve çağdaş insanın yaşamına dokunma becerisini yitirecektir. Yeni güvenlik kaygıları ve bu kaygıların dayandığı nedenler dinin sosyal alandaki varlık gerekçelerinin başında gelmektedir. Bu çalışmada “emr-i bi’l-ma’ruf ve nehy-i ani’l-münker” ilkesinin İslam’ın modern toplumlarda hayata tutunma çabasında bir görev alıp alamayacağı ihtimalleri tartışılacak ve bunun gerçekleşme biçimleri irdelenecektir. Çalışmada konuyla ilgili ayet ve hadisler analiz edilmekte, getirilen yorum ve yaklaşımlar tartışılmakta, tarihteki tecrübelerin güncel karşılıkları araştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kelam, Kötülük, İyilik, Emr-i bilmaruf, Nehy-i anilmünker

APPLICABILITY OF THE PRINCIPLE OF “DISPLAYING GOODNESS AND TAKING AWAY FROM EVIL” AS A CRIME PREVENTION TOOL

The meaning of "emr bi'l-ma'ruf ve nehy ani'l-munker", which means to encourage good and prevent evil, has been evaluated differently by schools. There have been those who accepted it as an individual obligation as well as those who accepted it as a collective obligation. This duty, which occupies an important place in religion, has been institutionalized as the hisbe organization in Islamic history. The hisbe organization functioned as a mediator and crime prevention institution in Islamic societies. The responsibility of religion in modern society and the expectations of society from religion have changed. Throughout history, religion has existed as an important institution that cannot be replaced in social life. If it does not continue this function, it will lose its position and lose its ability to touch the lives of contemporary people. New security concerns and the reasons behind these concerns are among the main reasons for the existence of religion in the social sphere. In this study, the possibilities of whether the principle of "emr bi'l-ma'ruf ve nehy ani'l-munker" can take a role in Islam's struggle to survive in modern societies will be discussed and the forms of its realization will be examined. In the study, verses and hadiths related to the subject are analyzed, interpretations and approaches are discussed, and current equivalents of historical experiences are investigated.

Keywords:

Theology, Evil, Goodness, Emr bilmaruf, Nehy anilmunker,

PDF

___

Alkış, Alpaslan. “Tüketicinin Korunması Açısından Hisbe Teşkilatı ile 4077 Sayılı Tüketici Kanunundaki Kurum ve Kuruluşlarının Karşılaştırılması”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2011), 133-162.
Ateş, Hamza. “Ombudsmanlık İçin Öncü Bir Kurum: Hisbe”. Ombudsman Akademik 6 (2017), 21-48.
Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. İzzuddīn Ḍillî, İmâd eṭ-Ṭayyâr, Yâsir Ḥasen. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2014.
Çınar, Bayram. “İslâm İnanç Ekollerinde ‘Emr-i Bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker’”. Van İlahiyat Dergisi 8/13 (2020), 244-266.
Çınar, Bayram. “Mu’tezile’nin İslâm Siyaset Anlayışı: “el-Emru bi’l-Ma’rûf Ve’nehyu Ani’l-Mûnker”. Academic Knowledge 3/2 (2020), 95-109.
Demirkaya, Yüksel. “Osmanlı Devletinde Belediye (Hisbe) Teşkilatı”. Journal of Social Policy Conferences 41-42 (1998), 303-318.
Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim. Kitabu’l-Harac. Dâru’l-Ma’rife, 1979.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan. Makâlâtu’l-İslamiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu’n- Nahdatu’l-Mısriye, 1950.
Fazlur Rahman. “İslam’da Şura İlkesi ve Ümmetin Rolü”. İslam Siyaset Teorisi ve Sorunlar. Edisyon. çev. Halim Sırçancı, İstanbul: Ekin Yayınları, 1997.
Hizmetli, Mustafa. “Abbasilerde Hisbe ve Muhtesib: Bağdat Örneği”. Journal of History Culture and Art Research 6/6 (2017), 425-443.
Hizmetli, Mustafa. “Hisbe Risalelerine Göre Endülüs’te Çevre Bilinci”. İSTEM 14 (2009), 207-219.
İzutsu, Toshihiko. Kur’an’da Dini ve Ahlaki Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz, İstanbul: Pınar Yayınları, 2017.
Kâdî Abdulcebbâr, el-Hâmedânî. Şerhu’l-Usuli’l-Hamse thk. Abdulkerîm Osman. Kahire: Mektebetü Vahbe, 1996.
Kasım b. Sellam, Ebû Ubeyd. Kitâbu’l-Emvâl. thk. Muhammed Ammara. Kahire-Beyrut: Daru’ş-Şurûk, 1989.
Kuşeyrî, Müslim b. el-Haccac. Sahihu Muslim. thk. Yâsir Ḥasen, İzzuddīn Ḍilî, İmād eṭ-Ṭayyâr. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 2014.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan. el-Ahkâmu’s-Sultâniyye thk. Ahmed Câd. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2006.
Nesefî, Ebu’l-Mûin. Tabsiratu’l-Edille fi Usuli’d-Din thk. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
Özçelik, Sezai - Öğretir Özçelik, Ayşe Dilek. “İslami Çatışma Teorileri ve Müzakere Yaklaşımları: Tahkim, Wasata, Sulha ve Ombudsman” Arabuluculuğun Felsefi ve Kültürel Temelleri, ed. Vahap Özpolat, Ankara: HEGEM Vakfı, 2022.
Taberî, Ebû Ca’fer İbn Cerîr. Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk nşr. Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts.