Psikolojide Yapılan Etik İhlallerin Sinemada Yansıtılması Bağlamında “Deney” Filminin Değerlendirilmesi
Sinema toplumun her parçasını etkileyen görsel ve kültürel bir alandır (Sönmez ve Bilge, 2014). Geçmiştengünümüze kadar sinema ve psikoloji iç içe yer almıştır, fakat filmlerde ruh sağlığı alanındaki uzmanlarınuygulamaları çoğu zaman etik açıdan olumsuz aktarılmaktadır. (Cannon, 2008). Etik, bir kişinin herhangi birolayla karşılaştığı sırada nasıl davranması gerektiğini bildiren ve doğru davranışın ne olduğunu anlatan genelbir kavram olarak tanımlanabilir (Behnke, 2001). Araştırma katılımcılarının haklarını ve güvenliğini koruyanbirçok etik kuralın ihlal edildiğini ve bunun da nelere mâl olabileceğini açık biçimde gösteren "Deney" (TheExperiment, 2010) filminin de, bu açıdan değerlibir filmolduğu düşünülmektedir. " Deney" (Das Experiment)filmi ilk olarak 2001 tarihinde yayınlanmıştır ve bunun üzerine psikolojik yönden birçok analiz yapılmıştır.Fakat 2010 tarihinde yayınlanan "Deney" filmi üzerine detaylı değerlendirmeye rastlanmamıştır. Film, PaulScheuring tarafından yazılıp yönetilen psikolojik gerilimdenemesive 1971 yılında Philip Zimbardo tarafındanyapılan "Stanford Hapishane Deneyinin" uyarlamasıdır. Film içinde yer alan etik ihlaller, TPD (2004), APA(2002) ve EFPAEtik Yönetmeliği'ne (2005) göre tartışılmıştır. Film içerisinde ihlal edilen etik kurallar arasındazarar vermekten kaçınmak, kendi yararları doğrultusunda araştırma katılımcılarını sömürmemek, doğrubilgilendirme sorumluluğu, insan haklarına saygı ve ayrımcılık yapmamak vardır. Ayrıca, araştırmacılardanyeterince bilgilendirilmiş onam almak, kayıtlar için izin almak, araştırma katılımcılarını uygun bir şekildeteşvik etmek ve araştırmalarda yanıltmalardan kaçınma kurallarının ihlal edildiği tartışılmıştır
Summary Assessment of the movie “The Experiment” in the context of the movie reflecting ethical violations conducted in psychology
Cinema as a visual culture, has gained the attention in every part of the society (Sönmez & Bilge, 2014). From the past to the present cinema has been actively involved in psychology; however mental health experts have often been portrayed in films negatively (Cannon, 2008)The concept of ethics is defined as a set of principles that provide guidance in determining which actions are right when a person encounters any challenges (Behnke, 2001). In “The Experiment (2010)” movie ethical rules that protect the rights and safety of research participants are mostly vanished. The movie reveals the adverse effects of not complying the ethical rules and, this, in turn, makes it a very valuable film. Since “Das Experiment” movie was released in 2001, several analyzes have been done on the psychological aspects of the film. However, for “The Experiment” movie which was released in 2010 have not been assessed in detail. The movie is loosely based on the “Stanford Prison Experiment” conducted by Philip Zimbardo in 1971. Paul Scheuring wrote the screenplay for the movie and is touted as a psychological thriller. Ethical violations in the movie are discussed through TPA, APA and EFPA’s ethics code. In the movie, violation of ethics rules involves avoiding harm, not exploiting research participants for their own benefits, lack of trustworthy, lack of respect for people’s rights and dignity. Furthermore, violations of getting informed consent from research participants, getting permission for the records, offering appropriate inducements and avoiding deception in research are discussed.
___
- American Psychological Association. (2002). Ethical principles of psychologists and code of conduct.
- American Psychologist, 57, 1060-1073. Allan, A. (2010). Introduction. In A. Allan & A. Love (Eds.), Ethical practice in psychology. Reflections from the creators of the APS code of ethics. (pp.19-30). Australia: John Wiley & Sons.
- Behnke, S. (2001). Ethics matters: A question of values. Monitor on Psychology, 32, 86.
- British Broadcasting Corporation News Online: Health.(2000). Media ‘unfairly stigmatises mental illness. Erişim http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/635415.stm
- Campbell, L., Vazquez, M., Behnke, S., & Kinscherff, R. (2010). APA Ethics Code commentary and case illustrations. Washington: American Psychological Association.
- Cannon, B. J. (2008).Sinemada psikoloji: Farklı bakış açıları (çev., Gedik, Z.) Psinema: Sinema ve Psikoloji Dergisi, 1,14-14.
- Canter, M.B., Bennett, B.E., Jones, S. E., & Naggy, T.F. (1999). Ethics for psychologists. A commentary on the APA Ethics Code. Washington: American Psychological Association.
- Carnahan, T., & McFarland, S. (2007). Revisiting the Stanford Prison Experiment: Could participants selfselection have led to the cruelty? Personality and Social Psychology Bulletin, 33. 603-614.
- Ceylan, T. (2011). Toplumsal sistem analizinde toplumsal statü ve rol. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,15, 89-104.
- Demirtaş, H. A. (2003). Sosyal kimlik kuramı, temel kavram ve varsayımları. İletişim: Araştırmaları, 1, 123-14.
- Domino, G. (1983). Impact of the film, “One Flew Over the Cuckoo’s Nest,” on attitudes towards mental illness. Psychological Reports, 53, 179-182.
- Esenlik, E., & Borat, E. (2010). Klinik ve bilimsel araştırmalarda etik kurallar. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1, 125-133.
- European Federation of Psyhoclogists’ Association. (2005). Meta-Code of Ethics. Erişim http://www.efpa. eu/ethics/meta-code-of-ethics
- Gabbard,O.G., & Gabbard, K. (2001). Psikiyatri ve sinema (çev., Eradam, Y. & Satılmışoğlu, H.) İstanbul: Okuyanus Yayın.
- Gençöz, F. (2007). Psikoloji, psikiyatri, psikoterapi, sinema: Psinema. Güncel Psikoloji ve Psikiyatri Dergisi, 2, 52 – 55.
- Gharaibeh, N. (2005). The psychiatrist’s image in commercially available American movies. Acta Psychiatrica Scandinavica, 111, 316-319.
- Haney, C., Banks, W.C., & ve Zimbardo, P.G. (1973).Interpersonal dynamics in a simulated prison. International Journal of Criminiology and Penology, 1, 69-97.
- Haslam, S.A., & Reicher, S.D. (2006). Stressing the group: Social identitiy and the unfolding dynamics of responses to stress. Journal of Applied Psychology, 91, 1037-1052.
- Haslam, S.A., & Reicher, S.D. (2012). When prisoners take over the prison: A social psychology of resistance. Personality and Social Psychology Review,16, 154-179.
- Knapp, S., Handelsman, M.M., Gottlieb, M.C., & VandeCreek, L.D. (2013). The dark side of professional ethics. American Psychological Association, 44, 371-377.
- Knapp, S. J., & VandeCreek, L. D. (2010). Psikologlar için pratik etik (çev.: Yılmaz, M., Karahan, T.F., Balcı Çelik, S. & Sardoğan, M. E.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
- Kohlberg, L. (1981). The philisophy of moral development. Cambridge: Harper & Low.
- Koocher, G.P., & Keith-Spiegel, P. (1998). Ethics in psychology: Professional standards and cases (2nd ed.). Oxford: Oford University Press.
- Korkut, Y. (2014). Psikologlar için etik öğretim el kitabı. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
- Korkut, Y., Müderrisoğlu, S. & Tanık, M. (2006). Klinik psikoloji alanında karşılaşılan etik ihlal örnekleri ve nasıl ele alındıklarının değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 9, 49-61.
- Köse, B. (2007). Panel: Sinemada psikoterapistler ve psikoterapi etiği. Türk Psikoloji Bülteni,13, 1-27.
- Lampropoulos, G. K., Kazantzis, N., & Deane, F. (2004). Psychologists’ use of motion pictures in clinical practice. Professional Psychology: Research and Practice, 35, 535–541.
- Narvaez, D., & Rest, J. (1995). The four components of acting morally. In W. Kurtines & J. Gewirts (Eds.), Moral behavior and moral development: An introduction, (pp.385–400). New York, NY: McGrawHill. Pope, K.S., & Vasquez, M. (2007). Ethics in psychotherapy and counseling: A practical guide. Australia: John Wiley & Sons.
- Pope, K. S., & Vetter, V. A. (1992). Ethical dilemmas encountered by members of the American Psychological Association: A national survey. American Psychologist, 47, 397-411.
- Pirkis, J., Warwick Blood, R., Francis, C., & McCallum, K. (2006). On-screen portrayals of mental illness: Extent, nature, and impacts. Journal of Health Communication 11, 523-41.
- Rest, J., Narvaez, D., Thoma, S. J., & Bebeau, M.J. (2000). A Neo-Kohlbergian approach to morality research, Journal of Moral Education, 29, 381-395.
- Schneider, I. (1987). The theory and practice of movie psychiatry. American Journal of Psychiatry, 144, 996-1002.
- Sönmez, S., & Bilge, G. (2014). Türkiye sinemasında aklın sınırlarını belirlemek: Çıplak vatandaş ve gişe memuru filmlerinde delilik temsilleri. İletişim, 20, 34-51.
- Türk Psikologlar Derneği . (2004). Türk Psikologlar Derneği Etik Yönetmeliği. Erişim http://www.psikolog. org.tr/turkey-code-tr.pdf
- Welfel, E.R. (2013). Ethics im counseling & psychotherapy strandards, research and emerging issues (5th ed.). United States, US: Brooks/Cole.
- White, T.L.(1998). Right and wrong: A brief guide to understanding ethics. New Jersey, NY: Prentice Hall.
- Yarar, F. (2007). Sinemeda psikoterapistler ve psikoterapi etiği: Literatüre. Türk Psikoloji Bülteni,13, 14-15.
- ISSN: 2148-4376
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: ODTÜ Psikoloji Bölümü
Sayıdaki Diğer Makaleler
Lacanyen Bakış Açısından Pervert Yapı Kavramı veTerapötik Öneriler
Kohut’un Kendilik Nesnesi İhtiyaçları Bağlamında Kırılgan Narsisizmin İncelenmesi:Bir Vaka Örneği
Lacan’ın Özne Kurulum Yaklaşımına göre Obsesyon Nevrozu
Lacanyen Bakış Açısından Pervert Yapı Kavramı ve Terapötik Öneriler: Vaka Örneği
Kohut'un Kendilik Nesnesi İhtiyaçları Bağlamında Kırılgan Narsisizmin İncelenmesi: Bir Vaka Örneği