Ayşe Gül SARIKAYA, Hüseyin FAKİR, Güliz TÜRKMENOĞLU

Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora ve Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. Taksonlarının Farklı Toplama Zamanlarına Ait Uçucu Bileşenleri

Genellikle otsu ve çalı formunda, tek yıllık veya çok yıllık, gövdesi salgı tüylü, hoş kokulu ve çoğunlukla dört köşeli bir yapıya sahiptıbbi-aromatik bitkilerden oluşan Lamiaceae familyasının en fazla tür sayısına sahip olan cinslerinden bir tanesi olan Phlomis cinsi,ülkemizde doğal olarak yayılış göstermektedir. Phlomis türlerinin yapraklarının kenarları tırtıklı olup, karşılıklı olarak dizilmiş, bitkiyüzeyini kaplayan tüyler yıldız şeklinde ve çiçekleri mor, pembe, beyaz veya sarı renklidir. Halk arasında Phlomis türlerininyaprakları ve çiçekleri iştah açıcı, antialerjik, idrar söktürücü, ishal kesici, gaz giderici, mide rahatsızlıklarına karşı, ağrı kesici,antidiabetik bitki çayı ve tonik olarak kullanılmaktadır. Akseki (Antalya) yöresinden 2018-2019 yılı vejetasyon dönmelerinde Phlomisgrandiflora H. S. Thompson var. grandiflora ve Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. taksonlarına ait örnekler çiçeklenmeöncesi (Nisan) ve çiçeklenme dönemi (Haziran) olmak üzere 2 farklı dönemde toplanarak, SPME (katı tabanlı mikro ekstraksiyon)yöntemine göre uçucu bileşenler gaz kromatografisi kütle spektroskopisi (GC-MS) yardımı ile tespit edilmiştir. Uçucu bileşenlerintanımlanmasında Wiley, NIST Tutor ve FFNSC kütüphaneleri kullanılmıştır. Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora'daçiçeklenme öncesi (Nisan) dönemde ve çiçeklenme döneminde (Haziran) 36 farklı bileşen tespit edilmiş olup, ana bileşenler cisOcimene (%9,89; %10,84), α-Cedrene (%33,10; %38,06) ve .α.-Cubebene (%12,08; %13,82) olarak bulunmuştur. Phlomisleucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor.'da çiçeklenme öncesi (Nisan) dönemde 38 adet ve çiçeklenme döneminde (Haziran) 33 adetfarklı bileşen belirlenmiş ve ana bileşenler .α.-Pinene (%10,89; %11,59), Limonene (%22,48; %27,86% ve Caryophyllene (%25,11;%26,55) oranlarıyla saptanmıştır. Her iki Phlomis taksonunda da çiçeklenme döneminde ana bileşenlerin oranlarında artışgözlenmiştir. Belirlenen bu bilgiler ışığında bitkilerin yanlış toplanması nedeniyle oluşabilecek ekonomik kayıpların önlenmesihususunda bilinçlenmenin sağlanacağı düşünülmektedir.

Volatile Components of Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora and Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. Taxa at Different Collection Times

Phlomis genus, which is one of the most species of the genus Lamiaceae family, which consists of medicinal-aromatic plants with herbaceous and shrub form, one-year or perennial, body secretion hairy, aromatic fragrance and mostly quadrangular structure, is naturally distributed in Turkey. The edges of the leaves of Phlomis species are jagged, mutually aligned, star-shaped, covering the plant surface and the flowers are purple, pink, white or yellow in color. The leaves and flowers of Phlomis species are used as an appetizer, antiallergic, diuretic, diarrhea, gas reliever, against stomach ailments, painkillers, antidiabetic herbal tea and tonic. The samples of the taxa Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora and Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. were collected from Akseki (Antalya) province in 2 different periods as pre-flowering (April) and flowering period (June) of 2018-2019 vegetation period and volatile components were determined by gas chromatography mass spectroscopy (GC-MS) according to SPME (solid based micro extraction) method. Wiley, NIST Tutor and FFNSC libraries were used to identify volatile components. Totally 36 different components were determined for Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. Grandiflora in pre-flowering (April) period and also flowering period (June) and cis-Ocimene (9,89%; 10,84%), α-Cedrene (33,10%; 38,06%) and .α.-Cubebene (12,08%; 13,82%) were found as main components. For Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor., 38 different components in preflowering period (April) and 33 in flowering period (June) and also .α.-Pinene (10,89%; 11,59%), Limonene (22,48%; 27,86%) and Caryophyllene (25,11%; 26,55%) were determined as main components. Both Phlomis taxa showed an increase in the proportion of the main components during the flowering period. It is thought that awareness will be provided to prevent economic losses due to wrong collection of plants.

PDF

___

Akyol, A., Kaya, C., Yıldırım, A.N., Ulusan, M.D., (2010). Yenişarbademli (Isparta) Yöresinin Tıbbi ve Aromatik Bitkileri. Isparta İli Değerleri ve Değer Yaratma Potansiyeli Sempozyumu. 26 Nisan-3 Mayıs 2010, ISBN:978-9944-452-40-3, Isparta.
Araujo, H.C., Lacerda, M.E.G., Lopes, D., Bizzo, H.R., Kaplan, M.A.C., (2007). Studies On The Aroma Of Mate (Ilex paraquariensis St.Hil.) Using Headspace SolidPhase Microextraction. Phtochemical Analysis, 18: 469- 474.
Bağdat, R.B., (2006). Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları, tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) ve ülkemizde kekik adıyla bilinen türlerin yetiştirme teknikleri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 15(1-2): 19-28.
Başer, K.H.C., Demirci, B., Dadandi, M.Y. (2008): Comparative Essential Oil Composition of the Natural Hybrid Phlomis x vuralii Dadandı (Lamiaceae) and its Parents. – Journal of Essential Oil Research 20: 57–62.
Çelik, S., Gokturk, R.S., Flamini, G., Cioni, P.L., Morelli, I. (2005): Essential oils ofPhlomis leucophracta, Phlomis chimerae and Phlomis grandiflora var. grandiflora from Turkey. – Biochem Syst Eco 33: 617-623.
Demirci, F., Guven, K., Demirci, B., Dadandi, M.Y., Baser, K.H.C. (2008): Antibacterial activity of two Phlomis essential oils against food pathogens. – Food Control 19: 1159- 1164.
Dönmez, İ., E., Salman, H., 2017. Yaban Mersini (Myrtus communis L.) Yaprak ve Meyvelerinin Uçucu Bileşenleri. Turkish Journal of Forestry, 18(4): 328-332.
Erdoğan, A., (2014). Laiıaceae Familyasına Ait Bazı Bitkilerin Uçucu Yağ İçeriklerinin Belirlenmesi, Antimikrobiyal Ve Antimutajenik Aktivitelerinin Araştırılması. Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
Faydaoğlu E., Sürücüoğlu M. S., (2011). Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 11 (1): 52 – 67.
Harput, Ü. Ş., Çalış İ., Saraçoğlu, İ., Dönmez, A. A., Nagatsu, A., (2006).“Secondary Metabolites from Phlomis syriaca and Their Antioxidant Activities”, Turkish Journal of Biology., 30: 383-390
Huber-Morath, A., (1982). Phlomis L. in Flora of Turkey and East Aegean Islands, Davis, P. H. (Ed.), Edinburg University Press., Vol: 7, Edinburg, 1965-1982, s: 102-126.
Koçyiğit, M., (2005). Yalova İlinde Etnobotanik Bir Araştırma, Yüksek lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Malik, A.K., Kaur, V. Verma, N. (2006). A Review on Solid Phase Microextraction-High Performance Liquid Chromatography as a Novel Tool for the Analysis of Toxic Metal Ions. Talanta, 68: 842–849.
Mathiesen, C.,Scheen, A. C., Lindqvist, C., (2011). Phylogeny and biogeography of the lamioid genus Phlomis (Lamiaceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, Vol: 66: 83-89.
Özcan, M. M., Chalchat, J.C., Bagci, Y., Dural, H., Figueredo, G., Savran, A., (2011). Chemical Composition Of Essential Oils Of Phlomis grandiflora H.S. Thompson var. grandiflora Flowers and Leaves of Turkish Origin. Journal of Food Biochemistry, 35: 125-132.
Sarıkaya, A.G., (2015). Göller Yöresi Doğal Phlomis L. (Lamiaceae) Taksonlarının Farklı Toplama Zamanlarının ve Bazı Yetişme Ortamı Özelliklerinin Uçucu Bileşenleri Üzerine Etkisi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta
Sarıkaya, A.G., Fakir, H., (2016). The Effect of Reaping Times on Volatile Components of Natural Phlomis L. (Lamiaceae) Taxa in The Lakes District of Turkey. Applied Ecology And Environmental Research 14(3): 753-772.
Vas, G., Vekey, K., (2004). Solid-Phase microextraction: apowerful sample preparation tool prior to mass spectrometric analysis. J.of Mass Spectrometry, 39:233- 254.
Weiss, E.A., (1997). Essential Oil Crops. The Journal of Agricultural Science, 129 No:121-123