HERDEM YEŞİL MEŞELERİN TÜRKÇE ADLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Türkiye’de üç herdem yeşil meşe türü [pırnal meşesi (Quercus ilex L.), kermes meşesi (Quercus coccifera L.) ve boz pırnal (Quercus aucheri Jaub. & Spach)] doğal yetişmektedir. Bu türlerin adları bilimsel kaynaklar ve geleneksel kullanımda yer yer önemli farklılıklar içermektedir. Makalenin amacı, Türkiye’deki herdem yeşil meşelerin bilimsel kaynaklar ve halk arasındaki adlarının bir değerlendirmesini yapmak ve bu türlerin Türkçe adlarının kullanımına yönelik ortak bir dil geliştirme adına öneriler sunmaktır. Bu kapsamda yapılan değerlendirmelerde, Quercus ilex için “çakpelit ve kaba pırnal/kaba piynar”, Quercus coccifera için “dikenli pırnal/piynar” ya da “kara pırnal/piynar” ve Quercus aucheri için de “boz pırnal/ piynar” adlarının, türlerin Türkçe adları olarak kullanılmasının uygun olacağı sonucuna varılmıştır.
AN EVALUATION ON THE TURKISH NAMES OF THE EVERGREEN OAKS IN TURKEY
Three evergreen oak species [Holm oak (Quercus ilex L.), Kermes oak (Quercus coccifera L.) and Boz pırnal oak (Quercus aucheri Jaub. & Spach)] grow naturally in Turkey. Regarding with their Turkish names, important differences were recognized in scientific literature and traditional use. The purpose of the paper is to discuss the Turkish names of the evergreen oak species in the scientific literature and public, and to offer suggestions for the development of a common language for the use of Turkish names of these species. In this context, Turkish names “çakpelit” and “kaba pırnal/piynar” for Quercus ilex, “dikenli pırnal/piynar” or “kara pırnal/kara piynar” for Quercus coccifera and “boz pırnal” for Quercus aucheri should also be used as the Turkish names for these oak species.
___
- Ahmed, E.D., 2009. History of Natural dyes in North Africa
“Egypt”. In (Eds. Thomas Bechtold,, Rita Mussak)
Handbook of Natural Colorants. LeopoldFronzens
University, Austria.
- Anonim, 2013. Üsküdar Sokak İsimleri Tarihçesi. Üsküdar
Belediyesi Yayınları.
- Adamovic, M., 2014. Floransalı Filippo Argenti’nin
Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi. Çeviren:
Aziz Merhan, 2. Bas., Türk Dil Kurumu Yayınları:
914.
- Barbero, M., Loisel, R., Quezel, P. 1992. Biogeography,
ecology and history of Mediterranean Quercus ilez
ecosystems. In: (Eds: Romane, F., Terradas, J.)
Quercus ilex L.ecosystems: function, dynamics and
management. Kluwer Academic Publishers. pp: 19-
34.
- Baytop, T., 2007. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil
Kurumu, Üçüncü baskı, Ankara.
- Bedevian, A.K., 1936. Illustrated Polyglotttic Dictionary of
Plant Names: In Latin, Arabic, Armenian, English,
French, German, Italian and Turkish Languages,
Including Economic, Medicinal, Poisonous and Ornamental
Plants and Common Weeds. Argus & Papazian Press.
- Çelebi, E., 2008. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi
Seyahatnâmesi: Bursa - Bolu - Trabzon - Erzurum -
Azerbaycan -Kafkasya - Kırım – Girit. Hazırlayanlar:
Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman, 2008, 2. Baskı, 2.
Cilt, 2. Kitap, Yapı Kredi Yayınları: 2203.
- Deveoğlu, O., Karadağ, R., 2011. Genel Bir Bakış: Doğal
Boyarmaddeler. Fen Bilimleri Dergisi, 23(1), 21‐32.
- Duran, A., 1998. Akseki (Antalya) İlçesindeki Bazı
Bitkilerin Yerel Adları ve Etnobotanik Özellikleri.
Ot Sistematik Botanik Dergisi, 5(1): 77-92.
- Emre Bulut, G., Tuzlacı, E., 2006. An Ethnobotanical
Study in Bozcaada (Çanakkale-Turkey), Proceedings
of the IVth International Congress of
Ethnobotany (ICEB 2005): 581-583.
- Ertuğ, F., 2002. Bodrum Yöresinde Halk Tıbbında
Yararlanılan Bitkiler. 14. Bitkisel İlaç
Hammaddeleri Toplantısı, Bildiriler, Başer K.H.C.,
Kırımer N., (Eds.), 29-31 Mayıs, Eskişehir.
- Ertuğ, F., 2004. Wild Edible Plants of The Bodrum Area
(Muğla, Turkey). Turk J. Bot., 24: 161-174.
- Genç, Y., Yüzbaşıoğlu, M., Harput, ÜŞ., Kuruüzüm-Uz,
A., 2012. Antioxidant Activity And Total Phenolic
Content of Quercus coccifera L. FABAD Journal of
Pharmaceutical Sciences, 37: 17-22.
- Gökmen, 1970. Angiosperm Kapalı Tohumlular. Orman
Genel Müdürlüğü, Yayın Sıra No: 523, Seri No: 49,
576 s, Ankara.
- Güneş, S., Savran, A., Paksoy, MY., Koşar, M.,
Çakılcıoğlu, U., 2017. Ethnopharmacological
Survey of Medicinal Plants in Karaisalı and its
Surrounding (Adana-Turkey). J Herb Med., 8: 68-75.
- Hedge, I., Yaltırık, F., 1982. Quercus L., 659-683. Şu
eserde (Ed. Davis P. H.), Flora of Turkey and the
East Aegean Islands, cilt 7, Edinburgh.
- İlçim, A., Varol, Ö., 1996. Hatay ve Kahramanmaraş
(Türkiye) illerindeki bazı bitkilerin etnobotanik
özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 3(1): 69-74.
- Kadem, E., 2015. Herdem yeşil meşe (Quercus L.)
türlerinin bazı morfolojik ve anatomik özellikleri
üzerine araştırmalar. SDU Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yüksek Lisans Tezi, 103 s.
- Kargıoğlu, M., Cenkci, S., ark., 2010. Traditional Uses of
Wild Plants in The Middle Aegean Region of
Turkey, Hum. Ecol., 38: 429-450.
- Kasaplıgil, B., 1981. Past and present oak of Turkey. Part
1. Phytologia, Vol. 49, No2, 95-146.
- Menitsky, Y.L., 2005. Oaks of Asia. Science Pub. Inc.,
549 s.
- Kayacık, H., 1981. Orman ve Park Ağaçlarının Özel
Sistematiği. Cilt II, İ.Ü. Yayın No: 2766, O.F. Yayın
No: 287.
- Keskin, M., Alpınar, K., 2002. Kışlak (Yayladağı-Hatay)
Hakkında Etnobotanik Bir Araştırma, Ot
Sistematik Botanik Dergisi, 9, 2, 91-100.
- Koyuncu, O., Yaylacı, Ö.K., 2009. Tokur, S., Geyve
(Sakarya) ve Çevresinin Etnobotanik Açıdan
İncelenmesi. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 16(1):
123-142.
- Kubbealtı Lügâtı, 2011. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Maş
Matbaacılık, ISBN: 975 - 6444 - 23 - 3.
- Polat, R., Satıl, F., 2010. Ethnobotanical İnvestigations
at Havran and Burhaniye (Balıkesir). TÜBA-KED,
8: 65-100.
- Redhouse, 1979. İngilizce-Türkçe Redhouse Sözlüğü,
Redhouse Yayınları, İstanbul.
- Satıl, F., Akçiçek, E., Selvi, S., 2008. Madra Dağı
(Balıkesir/İzmir) ve Çevresinde Etnobotanik Bir
Çalışma. Bibad 1(1): 31-36.
- Simpson M.A., 2000. Cassell’s Latin Dictionary. ISBN:0-
8264-5378-3.
- Stearn, W.T. 1991. Botanical Latin. ISBN: 0-7153-8548-8.
- Şenol, F.S, Şekeroğlu, N., Gezici, S., Kılıç, E., Orhan,
İ.E, 2018. Neuroprotective Potential of the Fruit
(acorn) from Quercus coccifera L., Turkish Journal of
Agriculture and Forestry, 42: 82-87.
- Tuzlacı, E., 2011. Türkiye Bitkileri Sözlüğü. (Genişletilmiş
2. Baskı). Alfa Yayınları, İstanbul.
- Tuzlacı, E., Erol, M. K., 1999. Turkish Folk Medicinal
Plants, Part II:Eğirdir (Isparta). Fitoterapia, 70, 593-
610.
- Tuzlacı, E., Sadıkoğlu E., 2007. Turkish folk medicinal
plants, part VI: Koçarlı (Aydın). J. Fac. Pharm.
Istanbul 39: 25-37.
- Uğulu, I., 2011. Traditional ethnobotanical knowledge
about medicinal plants used for external therapies
in Alasehir, Turkey, Int. J. Med. Arom. Plants, 1(2):
101-106.
- Uğurlu, E., Secmen, O., 2008. Medicinal plants used in
the villages of Yunt Mountain (Manisa-Turkey),
Fitoterapia 79: 126-131.
- Yaltırık, F., 1984. Türkiye Meşeleri Teşhis Kılavuzu. Tarım
Orman ve Köyişleri Bakanlığı Genel Müdürlüğü
Yayını, Yenilik Basımevi, İstanbul.
- Yaltırık, F. 1988. Dendroloji Ders Kitabı II Angiospermae
(Kapalı Tohumlular) Bölüm I. İ.Ü. Orman Fakültesi
Yayını, İstanbul.
- Yılmaz, H. 2014. Quercus L. S. 338-356. Şu eserde: (Ed.
Ünal Akkemik). Türkiye’nin Ağaç ve çalıları. OGM
Yayınları, Ankara.