Türkan Nihan SABIRLI, Serdar KOCAEKŞİ, Ayşe Feray ÖZBAL, Hüseyin ÇEVİK

Bilgilendirici ve Beceri Geliştirici Boş Zaman Aktivitelerine Katılım, Stres ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki

Üniversite öğrencilerinin eğitim yaşantılarında karşılaştıkları stres faktörleri, gelecek kaygısı öğrencilerin stres düzeyini artırarak yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. Boş zaman, bireylerin stresli durumlardan uzaklaşması açısından önemli bir araç olarak görülmektedir. Bununla birlikte bilgilendirici ve beceri geliştirici boş zaman aktivitelerinin rolü konusunda anlayışın geliştirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Araştırmada iki ve daha fazla değişken arasındaki ilişkinin ortaya çıkartılmasında kullanılan Yapısal Eşitlik Modelinden (YEM) yararlanılmıştır. Araştırmaya Eskişehir Teknik Üniversitesi ve Kastamonu Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi’nde öğrenim gören uygun örnekleme yöntemi kullanılarak seçilen 313 öğrenci dahil edilmiştir. Veriler yaşanan pandemi süreci nedeniyle çevrim içi ortamda oluşturulan anket aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler YEM temelli araştırmalarda yararlanılan iki aşamalı yaklaşımla analiz edilmiştir. Birinci aşamada ölçüm, ikinci aşamada ise yapılar arası ilişkilerin test edildiği yapısal model analiz edilmiştir. Ölçüm modeli yakınsak ve ayrışma geçerliği analizleri ile değerlendirilmiştir. Analizler sonucunda ölçüm modeli geçerli ve güvenilir sonuçlar ortaya koymuştur. Yapısal modelin analizi sonucu bilgilendirici ve beceri geliştirici boş zaman aktivitelerine katılımın, stres düzeyini negatif yönde yordadığı, stres düzeyinin ise yaşam doyumunu negatif yönde yordadığı gözlemlenmiştir. Bilgilendirici ve beceri geliştirici boş zaman aktivitelerine katılımın ise yaşam doyumu üzerindeki etkisinin anlamlı olmadığı tespit edilmiştir. Bireylerin bilgi ve becerilerini geliştirmeye yönelik boş zaman aktivitelerine katılarak kendilerine alan yaratması, bireylere zihinsel ve fiziksel yönden katkı sağlamakta ve algıladıkları stresi azaltmaktadır. Bununla bağlantılı olarak azalan stres sonucu bireylerin yaşam doyumlarında artış gözlemlenmektedir. Çalışmadan çıkan sonuçlardan hareketle bireylerin boş zamanlarında katılabileceği bilgilendirici ve becerilerini geliştirici aktiviteler içeren boş zaman programlarının geliştirilmesi ve sunulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Boş zaman, Stres, Bilgilendirici Aktivite, Beceri Geliştirici Aktivite

The Relationship Between Stress and Life Satisfaction, Participating in Informative and Skill Developing Leisure Activities

University students’ stress factors in their education lives, even future anxiety increase stress level and affect their health negatively. Leisure time is seen as an essential tool that individuals can escape from hairy situations. However, it is thought that an understanding of the role of informative and skill -developing leisure activities should be developed. Structural equation modelling (SEM) has been used in the study. 313 university students from Faculty of Sports Sciences at Eskisehir Technical and Kastamonu University have been surveyed using convenience sampling method. Because of the pandemic outbreak, the data has been collected online. It has been analysed in two process in structural equation modelling. In the first process measurement, in the second process relation between structures have been analysed. Measurement model has been evaluated using convergence and discriminant validity. Measurement model has been found valid. According to analyses of structural equation model, participating to informative and skills development activities affect stress level in a negative way and stress level affect satisfaction with life negatively.

Keywords:

Leisure Time, Stress, Informative Activity, Skills Development Activity,

PDF

___

Akyıldız, M. (2013). Ciddi ve kayıtsız katılımcıların kişilik özellikleri ile boş zaman tatmini ve yaşam tatmini arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1988). Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological Bulletin, 103(3), 411-423.
Asıcı, E., & Uygur, S.S. (2017). Duygusal öz-yeterlik ve affetmenin algılanan stres düzeyini yordayıcı rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(3), 1353-1375.
Aşan, Ö., & Erenler E. (2008). İş tatmini ve yaşam tatmini ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 203-216.
Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74–94. https://doi.org/10.1007/BF02723327
Browne, M.W., & Cudeck, R. (1993), Alternative ways of assessing model fit. In, K.A. Bollen & Long J.S. Long (Eds), Testing structural equation models (pp. 136-161). Sage.
Caltabiano, M. L. (1994). Measuring the similarity among leisure activities based on a perceived stress-reduction benefit. Leisure Studies, 13(1),17-31.
Cenkseven, Önder, F., & Utkan, Ç. (2018). Bilinçli farkındalık ve algılanan stres ilişkisinde ruminasyon ve olumsuz duygu düzenlemenin aracı rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 1004-1019.
Çevik, H. (2020). Investigating the relationship between perceived stress and leisure coping strategies among university students: Eskisehir Technical University case. International Education Studies, 13(6), 67-77.
Chen, W. C. (2016). Leisure participation, job stress, and life satisfaction: Moderation analysis of two models. Social behavior and personality. An International Journal, 44(4), 579-588.
Chang, L.C. (2014). Leisure education reduces stress among older adults. Aging&Mental Health, 18(6), 754-758 https://doi.org/10.1080/13607863.2013.878306.
Cohen, S., Kamarck, T., & Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24(4), 385-396.
Coleman, D., & Iso-Ahola, S. E. (1993). Leisure and health: The role of social support and self-determination. Journal of Leisure Research, 25(2), 111–128.
Çoşkuner, S. (2013). Akademisyenlerin iş ve aile karakteristiklerinin evlilik, aile ve yaşam tatmini ile ilişkisi: iş ve aile çatışmasının aracı rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aile ve Tüketici Bilimleri, Ankara.
Dymecka, J., Gerymski, R., & Machnik-Czerwik, A. (2021). How does stress affect life satisfaction during the COVID-19 pandemic? Moderated mediation analysis of sense of coherence and fear of coronavirus. Psychology, Health & Medicine, 27(1), 280-288. https://doi.org/10.1080/13548506.2021.1906436
Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F., ve Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal, 5(3), 132-140.
Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
Georganta, K. (2012). Fun in the workplace: A matter for health psychologists. The European Health Psychologist, 14(2), 41-45.
Göksu, Ö., & Kumcağız, H. (2020). Covid-19 salgınında bireylerde algılanan stres düzeyi ve kaygı düzeyleri, Electronic Turkish Studies, 15(4), 463-479. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44397
Gül, T. (2019). Yaşam doyumunun yordayıcısı olarak boş zaman tatmini. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 914-930. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.573237.
Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2013). Multivariate data analysis pearson new international edition. (7th Ed). Pearson.
Hatcher, L. (1994). A Step-by-step approach to using the SAS system for factor analysis and structural equation modeling. (1st Ed.). The SAS Institute.
Heintzman, P. (2008). Leisure-spiritual coping: a model for therapeutic recreation and leisure services. Therapeutic Recreation Journal, 42(1), 56-73.
Iso-Ahola, S. E. (1997). A psychological analysis of leisure and health. In Work, Leisure and Well-Being (Ed. J. T. Haworth (pp:131-144)). Routledge.
Iwasaki, Y., & Mannell, R. C. (2000). Hierarchical dimensions of leisure stress coping. Leisure sciences, 22(3), 163-181. https://doi.org/10.1080/01490409950121843
Iwasaki, Y., Mannell, R. C., Smale, B. J., & Butcher, J. (2005). Contributions of leisure participation in predicting stress coping and health among police and emergency response services workers. Journal of health psychology, 10(1), 79-99. https://doi.org/10.1177/1359105305048557
Karaca, A., Yıldırım, N., Ankaralı, H., Açıkgöz, F., ve Akkuş, D. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin algılanan klinik stres düzeyi, stres cevapları ve başetme davranışları. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 8(1), 32-39. https://doi.org/10.14744/phd.2017.22590
Kleiber, D.A., Hutchinson, S.L., & Williams, R. (2002). Leisure as a resource in transcending negative life events: self-protection, self-restoration, and personal transformation. Leisure Sciences, 24(2), 219-235. https://doi.org/10.1080/01490400252900167
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Third Edition, New York: Guilford Press.
Kim, B. G., & Lee, S. K. (2018). Psychological and physiological stress variations through casual and serious leisure. Tourism Review, 73(3), 297-313. https://doi.org/10.1108/TR-08-2017-0129
Kim, J., & Kim, J. (2014). A facilitator of leisure activities for stress-related growth experience among middle-aged korean women with depression. Healthcare For Women International, 35, 1245-1266. https://doi.org/10.1080/07399332.2014.946508
Kim, J., Heo, J., Dvorak, R., Ryu, J., &Han, A. (2018). Benefits of leisure activities for health and life satisfaction among western migrants. Annals of Leisure Research, 21(1), 47-57. https://doi.org/10.1080/11745398.2017.1379421
Lawson, L.M., Williams, P., Glennon, C. Carithers, K., Schnabel, E., Andrejack, A., & Wright, N. (2012). Effect of art making on cancer-related symptoms of blood and marrow transplantation recipients. Oncology Nursing Forum, 39(4), 353-360.
Lee, J., Kim, E., & Wachholtz, A. (2016). The effect of perceived stress on life satisfaction: The mediating effect of self-efficacy. Chongsonyunhak Yongu, 23(10), 29-47. https://doi.org/10.21509/KJYS.2016.10.23.10.29
Leversen, I., Danielsen, A.G., Birkeland, M.S., & Samdal, O. (2012). Basic psychological need satisfaction in leisure activities and adolescents’ life satifaction. Journal of Youth and Adolescence, 41(12), 1588-1599. https://doi.org/10.1007/s10964-012-9776-5
Lin, J. S., Wang, T. J., & Liao, P. J. (2004). A study on leisure participation of faulty staff at Feng Chia University. Feng Chia Social Science Journal, 8, 354–355.
Nimrod, G. (2007). Retirees’ leisure: Activities, benefits, and their contribution to life satisfaction. Leisure Studies, 26(1), 65-80. https://doi.org/10.1080/02614360500333937
Olsson, L. E., Gärling, T., Ettema, D., Friman, M., & Fujii, S. (2013). Happiness and satisfaction with work commute. Social indicators research, 111(1), 255-263. https://doi.org/10.1007/s11205-012-0003-2
Özgan, H., Balkar, B., ve Eskil, M. (2008). Eğitim Fakültesi öğrencileri tarafından sınıfta algılanan stres nedenleri ve kişisel değişkenlerin strese olan etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,7(24), 337-350.
Özyer, K., Irk, E., ve Anaç, S. (2015). İş tatmini ve yaşam tatmini ilişkisinde iş arkadaşlığının aracılık rolü. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(1), 261-278.
Ragheb, M. G., & Griffith, C. A. (1982). The contribution of leisure participation and leisure satisfaction to life satisfaction of older people. Journal of Leisure Research, 14, 295–306. https://doi.org/10.1080/00222216.1982.11969527
Sabırlı, T.N., Argan, M., Yetim, G., ve Hızal, A. (2019). Boş zaman tatmini, yaşam tatmini ve mutlulukta sosyal medya bağımlılığının rolü: 50 yaş ve üzeri bireyler üzerinde bir araştırma. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 263-279. https://doi.org/10.33459/cbubesbd.585066
Schmiederberg, C., & Schröder, J. (2017). Leisure activities and life satisfaction: an analysis with german panel data. Applied Research Quality Life, 12, 137-151. https://doi.org/10.1007/s11482-016-9458-7
Shaikh, B., Kahloon, A., Kazmi, M., Khalid, H., Nawaz, K., Khan, N., & Khan, S. (2004). Students, stress and coping strategies: A case of Pakistani medical school. Education for Health: Change in Learning & Practice, 17(3), 346-353.
Shin, K., & You, S. (2013). Leisure type, leisure satisfaction and adolescents’ psychological wellbeing. Journal of Pacific Rim Psychology, 7(2), 53-62. https://doi.org/10.1017/prp.2013.6
Streiner, D., & Norman G. (2003). Health measurement scales. (3rd Edition). Oxford University Press. p. 159-196.
Tekin, E., Yazgan-Çilesiz, Z., ve Gede, S. (2019). Farklı meslek gruplarında çalışanların algılanan stres düzeyleri ve stresle başa çıkma tarzları üzerine bir araştırma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(1), 79-89.
Torkildsen, G. (2005). Leisure and recreation management (5th Ed.). Routledge.
Trenberth, L., Dewe, P., & Walkey, F. (1999). Leisure and its role as a strategy for coping with work stress. International Journal of Stress Management, 6, 89–103. https://doi.org/10.1023/A:1022928326410
Yayla, Ö., ve Çetiner, H. (2019). Boş zamanların değerlendirilmesinde etkili olan faktörlerin boş zaman tatminine etkisi. Turizm Akademik Dergisi, 6(1), 219-228.
Yıldırım, M., & Alanazi, Z.S. (2018). Gratitude and life satisfaction: Mediating role of perceived stress. International Journal of Psychological Studies, 10(3), 21-28. https://doi.org/10.5539/ijps.v10n3p21
Wu, H. C., Liu, A., & Wang, C. H. (2010). Taiwanese University students' perceived freedom and participation in leisure. Annals of Leisure Research, 13(4), 679-700. https://doi.org/10.1080/11745398.2010.9686870