MEDYANIN ORGAN BAĞIŞINA YAKLAŞIMI: 2011-2022 YILLARI ARASINDA YAYINLANAN HABERLERDE ÇERÇEVELEME

Kronik organ hastalarının yaşama tutunması için tek seçenek, organ bağışlarıdır. Toplumsal farkındalık çalışmalarına rağmen organ bağışları, hasta ihtiyacını karşılayamamaktadır. Medya, bu farkındalığın sağlanmasında önemli bir role sahiptir. İnsanların ne düşüneceği ve nasıl düşüneceğine etkili olan medyanın, sağlık haberleri aracılığı ile organ bağışının artırılmasına hizmet edebileceği değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, 2011-2022 yılları arasında Hürriyet gazetesinde yayınlanan (N = 1026) organ bağışı konulu haberlerin hangi çerçevelerle topluma sunulduğu, içerik analizi ile incelenmektedir. Elde edilen bulgularda, 12 yıllık dönemde organ bağışı konulu haberlerde tercih edilen çerçevelerin, öncelikle “organ bağışı ile ilgili bilgi verici”, “organ bağışı ile yeni yaşam” ve “başarılı nakil ameliyatları” olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada, insanların bağışçı olma kararını etkilemesi açısından haberlerde, organ bağışına olan ihtiyacı öne çıkaran ve organ bağışı gönüllüsü olma sürecine yönelik daha fazla olumlu ve bilgi verici çerçeveler tercih edilmesi önerilmektedir. İnsanlara yeni bir yaşam sağlayan organ bağışı ve nakli ile ilgili haberlerin üretiminde, medyanın bilinçli ve titiz bir süreç izlemesi ile toplum sağlığına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çerçeveleme, Gündem Belirleme, Medya, Organ Bağışı, Sağlık Haberciliği

MEDIA'S APPROACH TO ORGAN DONATION: FRAMING IN THE NEWSPAPERS PUBLISHED BETWEEN 2011-2022

Organ donations are the only option for chronic organ patients to survive. Despite social awareness campaigns, organ donations cannot meet the needs of patients. The media has an important role in providing this awareness. It is assessed that the media, which is effective in what the public thinks and how they think, can serve the organ donations through health news. In this study, the framings in the news about organ donation published in the Hürriyet newspaper (N = 1026) between the years 2011-2022 is examined through content analysis. In the findings, it was determined that the frames preferred in the news about organ donation in the 12-year period were primarily "informative about organ donation", "new life with organ donation" and "successful transplantation surgeries". In the research, it is suggested that more positive and informative frameworks should be preferred in the news, highlighting the need for organ donation and the process of becoming an organ donation volunteer, in terms of affecting people's decision to become a donor. It is thought that the media will contribute to public health by following a conscious and meticulous process in the production of news about organ donation and transplantation, which gives people a new life.

Keywords:

Agenda Setting, Framing, Health Journalism, Organ Donation, Media,

PDF

___

Akıncı, Ş. (1996). Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ-Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar. Yetkin Kitabevi. Ankara.
Alca, T. (2021). Organ bağış oranı azaldı. Başkent Gazete. Erişim adresi: https://www.baskentgazete.com.tr/saglik/organ-bagis-orani-azaldi/haber-42693 Erişim Tarihi: 12 Ocak 2023
Almela Baeza, J, Febrero, B., Ros, I., Pérez-Sánchez, M. B., Pérez-Manzano, A., Rodríguez, J.M., Alconchel, F., Ruiz-Manzanera, J.J., Martínez-Insfran, L.A., Royo-Villanova, M., Martínez-Alarcón, L. A. Ríos, Parilla, P., Ramírez, P. (2020). The Influence of Mass Media on Organ Donation and Transplantation in Older People. Transplantation Proceedings. Volume 52, Issue 2, 2020. DOI: 10.1016/j.transproceed.2019.09.020.
Altınörs, N. ve Altınel F. (2022). Tarihi Perspektifle Solid Organ ve Kompozit Doku Nakillerindeki Gelişmeler. Akdeniz Tıp Dergisi. 8(2): 225-231
Aslan, R. (2019). Toplumun organ bağışına ilişkin tutumu ve organ bağışını etkileyen faktörler: üniversite kampüsü örneğinde bir çalışma. Social Mentality And Researcher Thinkers Journal. 5. 1556-1567. DOI: 10.31576/smryj.369.
Atabek, N. (1998). Gündem Belirleme Yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İletişim Dergisi. 7, 155-174.
Baykan, Z., Naçar, M., Yamanel, R., Uzun, Ö. A., Dağlıtuncezdi, Ş., Davran, H. ve Murt, G. (2009). Tıp Fakültesi Birinci Sınıf Öğrencilerinin Organ Doku Nakli Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışları. Ulusal Cerrahi Dergisi. 25(4), 137-141.
Berelson, B. (1952). Content analysis in communication research. Newyork: Hafner Press.
Berger, P. L. ve Pullberg, S. (1966). Reification and the Sociological Critique of Consciousness. New Left Review. Sayı: 36.
Chong, D. ve Druckman, J. N. (2007) Framing theory. Annual Reviews Political Science. 2007 Jun; 10(1):103–126. DOI: 10.1146/annurev.polisci.10.072805.103054.
Cohen, B. C. (1963). The Press and Foreign Policy. NewJersey, Princeton University Press.
Coleman, R., Thorson, E. ve Wilkins, L. (2011) Testing the Effect of Framing and Sourcing in Health News Stories, Journal of Health Communication: International Perspectives, 16:9, 941-954, DOI: 10.1080/10810730.2011.561918
Conesa, C., Ríos Zambudio, A., Ramírez, P., Canteras, M., Rodríguez, M.M., Parrilla, P. (2004). Influence of different sources of information on attitude toward organ donation: a factor analysis. Transplant Proc 2004; 36:1245e8.
Corbett, J. B. ve Mori, M. (1999). Medicine, media, and celebrities: News coverage of breast cancer, 1960–1995. Journalism and Mass Communication Quarterly. 76, 229–249.
Çolak, M. Y., Hekimoglu, D., Ersoy, K., Sozen, F., ve Haberal, M., (2010). Health Content Analysis of Organ Donation and Transplantation News on Turkish Television Channels and in Turkish Print Media. Transplantation Proceedings. Vol.42, no.1, 134-136.
Demir, T. (2008). Organ Nakli ve Diyaliz Ünitelerinde Çalışan Sağlık Profesyonellerinin Organ/Doku Bağışı ve Nakline Yönelik Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Yüksek Lisans Tezi.
Dickerson, S., Reinhart, A. M., Feeley, T. H., Bidani, R., Rich, E., Garg, V. K. ve Hershey, C. O. (2004). Patient In- ternet Use for Health Information at Three Urban Primary Care Clinics. Journal of the American Medical Informatics Association. 11(6): 499–504.
Dilek, A. ve Arslan, A. (2017). Kadavradan Organ Bağışında Aile Algısı ve İletişim. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi. 26(2), 147 - 153.
Donohue, R. (2007). Management research methods. Melbourne, Australia: Cambridge University Press.
Efil, S., Şişe, Ş., Üzel, H. ve Eser, O. (2013). Afyon İlinde Halkın ve Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Sağlık Çalışanlarının Organ Bağışı. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2(3), 361-384
Entman, R. (1993). Framing: Toward clarification of a fractured paradigm. Journal of Communication. 43, 51–58. DOI:10.1111/j.1460-2466.1993. tb01304.x
Feeley, T. H. ve Servoss, T. J. (2005). Examining College Students' Intentions to Become Organ Donors. Journal of Health Communication. 10(3), 237–249. DOI:10.1080/10810730590934262
Feeley TH. ve Vincent D. (2007). How organ donation is represented in newspaper articles in the United States. Health Communication. 2007, 21:125e31.
Foran, R. (2013). Organ Transplants. Minnesota: ABDO Publishing Company.
Fox, S. ve Fallows, D. (2003). Internet health resources, health searches and email have become more commonplace, but there is room for improvement in searches and overall. Pew Internet & American Life Project. Erişim Adresi: http://www.pewinternet.org/reports/toc.asp?Report=95 Erişim Tarihi: 19 Ocak 2023
Göbekli, A., Güney, R., Karaköse, Z. (2019). Thematic Analysis of the Organ Transplantation News in Turkish Press. First International Transplant Network Congress. Vol. 51, Issue 7.
Gülsoy, K. Y., Orhan, S. ve Kutluhan, S. (2021). Organ Bağış ve Nakline Yönelik Tutum ve Davranışlar. Kocatepe Tıp Dergisi. 22:479-487/ Ekim 2021 Sayısı.
Haberal, M. (2019). Dünden Bugüne Organ Nakli. Dünya Organ Nakli Derneği 1. Bölgesel Kongresi. 28-29 Mart 2019.
Harbaugh, C., Afana, M., Burdick, S., East, J., Kodali, S., Lee, J., Patel, S., Rangrass, G., Ranney, D., Sood, V., Lynch, R., Sonnenday, C. J., Englesbe, M. J. ve Mathur, A. K. (2011). Portrayal of organ donation and transplantation on American primetime television. Clin Transplant. 2011 Jul-Aug;25(4): E375-80.
Harel, I., Kogut, T., Pinchas, M. ve Slovic, P. (2017). Effect of media presentations on willingness to commit to organ donation. PANS- Psychological and Cognitive Sciences. 114 (20) 5159-5164 DOI:10.1073/pnas.1703020114 Ifantidou, E. (2009). Newspaper headlines and relevance: Ad hoc concepts in ad hoc contexts. Journal of Pragmatics. 41, 699-720.
Iyengar, S. (1991). Is anyone responsible? How television frames political issues. Chicago: University of Chicago Press.
Joslyn, M. R. ve Haider-Markel, D. P. (2002). Framing Effects on Personal Opinion and Perception of Public Opinion: The Cases of Physician-Assisted Suicide and Social Security. Social Science Quarterly. 83(3), 690–706. DOI:10.1111/1540-6237.00109
Kavurmacı, M., Karabulut, N. ve Koç, A. (2014). Üniversite öğrencilerinin organ bağışı hakkındaki bilgi ve görüşleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi.11(2): 15-21.
Kaya, A. ve Taşdelen, B. (2013). Basinda “Organ Nakli” Haberlerinin Sunumu. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2 (3) , 65-83.
Kılıçarslan, M. ve Eriş, H. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Organ ve Doku Bağışı Hakkındaki Görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt:18- Sayı:70.
Kolbe, R. H. ve Burnett, M. S. (1991). Content-Analysis Research: An Examination of Applications With Directives For Improving Research Reliability And Objectivity. Journal of Consumer Research. September, 18:243-250. Lindemann, B. (1990). Cheap Trills We Live By: Some Notes on The Poetics Of Tabloid Headlines. Journal of Literacy Semantics. 19, 46-59.
Linsky, M. (1986). Impact: How The Press Affects Federal Policy Making. New York: Norton.
Martinson, B. E., ve Hindman, D. B. (2005). Building a health promotion agenda in local newspapers. Health Education Research. 20, 51–60.
Matesanz, R. (2003). Organ donation, transplantation, and mass media. Transplantation Proceedings. 35, 987–999.
McCombs, M. E. ve Shaw, D. L. (1972). The agenda-setting function of mass media. Public Opinion Quarterly. 36, 176–187. DOI: 10.1086/267990.
McCombs, M. E. ve Ghanem, S. I. (2001). Agenda setting and framing. Editörler: Reese, S. D., Gandy, O. H. ve Grant, A. E. Framing public life: Perspectives on media and our understanding of the social world içinde (67–83). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
McCombs, M. E. ve Reynolds, A. (2002). News influence on our pictures of the world. Editörler: Bryant, J. ve Zilmann, D. Media effects içinde (İkinci Baskı. 1–16). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Morgan, S. E. ve Miller, J. K. (2001). Beyond the organ donor card: The effect of knowledge, attitudes, and values on willingness to communicate about organ donation to family members. Health Communication. 14 (1), 121-134.
Morgan, S. E., Harrison, T. R., Long, S.D., Afifi, W. A., Stephenson, M. T., Stephenson, M. S. ve Reichert, T. (2005) Family discussions about organ donation: how the media influences opinions about donation decisions. Clin Transplant. 2005 Oct.; 19(5):674–82. DOI:10.1111/j.1399-0012.2005.00407. x.
Morgan, S. E., Harrison, T. R., Chewning, L., Davis, L. ve Di Corcia, M. (2007). Entertainment (mis)education: The framing of organ donation in entertainment television. Health Communication. 22, 143–151. DOI:10.1080/10410230701454114
Neuendorf, K. A. (2002). The content analysis guidebook. Thousand Oaks, California: Sage.
Oğuz Güner, Y. ve Cicerali, E. E. (2021). Organ Bağışında Psikolojik ve Kültürel Etmenler. OPUS International Journal of Society Researches. 17 (38), 5735-5763. DOI:10.26466/opus.848199
O'Neill, R. D. (2006). Frankenstein to Futurism: Representations of Organ Donation and Transplantation in Popular Culture. Transplantation Reviews. 20 (4), 222-230.
Quick, B. L., Kim, D. K. ve Meyer, K. (2009). A 15-year Review of ABC, CBS, and NBC News Coverage of Organ Donation: Implications for Organ Donation Campaigns. Health Communication. 2009; 24:137e45.
Öğüt, P. ve Ardıç Çobaner, A. (2016). Türk Basınında Organ Bağışı ve Organ Nakli Haberlerinin Basın Etiği Bağlamında İncelenmesi. Atatürk İletişim Dergisi. Sayı:11. Temmuz 2016.
Öğüt, P. (2017). Türkiye’de Sağlik Haberciliğinin Tarihsel Gelişimi. Atatürk İletişim Dergisi. 5-26. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiletisim/issue/34005/358433
Özbolat, A. (2017). Organlarımla Dirilmek İstiyorum. Organ Bağışının Dini- Toplumsal Arkaplanı. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 17 (1) , 61-87 . DOI:10.30627/cuilah.326050
Price, V. ve Tewksbury, D. (1997). News Values and Public Opinion: A Theoretical Account of Media Priming and Framing. Editörler: Barnett, G. ve Boster, F. J. Progress in communication sciences (173–212). Greenwich, CT: Ablex.
Reagan, J., ve Collins, J. (1987). Sources For Health Care Information in Two Small Communities. Journalism Quarterly, 64, 560–563.
Reese, S. (2007). The Framing Project: A Bridging Model for Media Research Revisited. Journal of Communication. 57. 148-154. DOI:10.1111/j.1460-2466.2006.00334.x.
Reinhart, A. M., Marshall, H. M., Feeley, T. H. ve Tutzauer, F. (2007) The Persuasive Effects of Message Framing In Organ Donation: The Mediating Role of Psychological Reactance. Communication Monographs. 2007 Jun, 74(2): 229–255. DOI: 10.1080/03637750701397098.
Ríos, A., Febrero, B., López-Navas, A., Martínez-Alarcón, L., Sánchez, J. ve Guzmán, D. (2010). From Where Do Our Children Receive Information About Organ Donation and Transplantation? Transplant Proc. 2010; 42:3113e5.
Scheufele, Dietram ve Tewksbury, David. (2007). Framing, Agenda Setting, and Priming: The Evolution of Three Media Effects Models. Journal of Communication. 57. 9-20. DOI:10.1111/j.1460-2466.2006.00326.x.
Sert Karaaslan, Y. (2022). Kovid-19 Salgını Organ Bağışı ve Nakillerinde Belirgin Düşüşe Neden Oldu. Anadolu Ajansı. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/saglik/kovid-19-salgini-organ-bagisi-ve-nakillerinde-belirgin-dususe-neden-oldu/2727255 Erişim Tarihi: 19 Ocak 2023
Shen, F. (2004). Effects of News Frames and Schemas on Individuals’ Issue Interpretations and Attitudes. Journalism and Mass Communication Quarterly. 81, 400–416.
Şen, H. ve Azak, E. N. (2019). Bireylerde Organ Bağışını Etkileyen Faktörler: OECD Ülkeleri için Bir Araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 21/3 (2019) 535-547.
Şimşek, S. ve Uğur. İ. (2003). Satış Stratejisi ve Uygulamaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10, 349-358.
Tarhan, M., Dalar, L., Yıldırmoğlu, H., Sayar, A. ve Altın, S. (2013). Hasta Yakınlarının Organ Bağışı ve Nakli ile İlgili Tutumları ve Sosyal Profilleri Arasındaki İlişki. Bakırköy Tıp Dergisi. DOI:10.5350/BTDMJB201309402
Tian, Y. (2010). Organ Donation on Web 2.0: Content and Audience Analysis of Organ Donation Videos on YouTube. Health Communication. 25, 238–246. DOI:10.1080/10410231003698911
Tay, M. (2016). Türkiye’de Doku ve Organ Naklinin Önemi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. Cilt 3, Sayı 3, 106-110.
Tilif, S., Gürkan, A., Kaçar, S., Varılsüha, C., Karaca, C., Onursal, K. ve Ölmez, M. (2006). Organ Bağışına Etki Eden Faktörler. Ulusal Cerrahi Dergisi. 22(4), 133-136.
TİKA, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (2019). Organ Bağışı ve Organ Nakli Uluslararası Medya Çalıştayı Düzenlendi. Erişim Adresi: https://www.tika.gov.tr/tr/haber/organ_bagisi_ve_organ_nakli_uluslararasi_medya_calistayi_duzenlendi-49853 Erişim Tarihi: 20 Ocak 2023
Topbaş, E. ve Bingöl, G. (2016). Türkiye'de Kadavra Donörden Gerçekleştirilen Organ Nakline Etki Eden Faktörler. Nefroloji Hemşireliği Dergisi.Sayı:2.
Türkalp, A. (2020). Organ Bağışına Korona Engeli. Milliyet Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.milliyet.com.tr/pembenar/alp-turkalp/organ-bagisina-korona-engeli-2911778 Erişim tarihi: 20 Ocak 2023
T.C. Sağlık Bakanlığı (2016). Organ Bağışı ve Nakli Hizmetlerinin Geliştirilmesi. Bakanlık Yayın No: 1006. ISBN: 978-975-590-600-3. 1. Baskı. Ankara.
Valente, T. W. ve Pumpuang, P. (2007). Identifying Opinion Leaders to Promote Behavior Change. Health Education & Behavior. 34(6), 881-896. DOI:10.1177/1090198106297855.
Van der Knyff, J., Friedman, D. B. ve Tanner, A. (2015). Framing Life and Death on YouTube: The Strategic Communication of Organ Donation Messages by Organ Procurement Organizations. Journal of Health Communication. 20, 211–219. DOI:10.1080/10810730.2014.921741
Van Dijk, T. A. (1988). News as discourse. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. Weber, R. P. (1990). Basic Content Analysis. Sage, London.
White, M. D. ve Marsh, E. E. (2006). Content Analysis: A Flexible Methodology. Library Trends. 55/1, 22-45. Yanqin, L., Jiun-Yi, T. ve Yashu, C. (2019). Beyond Altruism: Framing Organ Donation in a 19-year Review of Chinese News Coverage. Journal of Health Communication. DOI:10.1080/10810730.2019.1681564
Yoo, J. H. ve Tian, Y. (2011). Effects of Entertainment (Mis) Education: Exposure To Entertainment Television Programs and Organ Donation Intention. Health Communication. 26(2), 147-158.
Yüksel, E., Kaya, A. Y., Koçak, A. ve Aydın, S. (2016). Türkiye’de Sağlık Konulu Yayınların Analizi. Kurgu. 24 (1), 17-43. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurgu/issue/59644/859568 Erişim Tarihi: 19 Ocak 2023
Zambak, M. (2014). Tıbbi, Sosyal ve Sağlık Çalışanları Açısından Organ Nakli. Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.