KITLIK TEORİSİ VE BANDWAGON ETKİSİ ÇERÇEVESİNDE COVID-19 SALGINININ TÜKETİCİ DAVRANIŞI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Kıtlık arz, talep, zaman ve yasaklanma açısından bir ürün ya da hizmette ortaya çıkan bulunamazlık ile ilgili bir durumdur. Bandwagon etkisi diğer adıyla sürü psikolojisi ise bir kişinin çoğunluğun davranışına göre hareket etmesi ile çoğunluğun satın aldığı malları satın alması ve böylece yüksek mal talebinin ortaya çıkmasıdır. Kıtlık ve bandwagon etkisinin (sürü psikolojisinin) ekonomik, sosyolojik ve psikolojik sonuçları bulunmaktadır. Bu bakımdan, kıtlığın ve bandwagon etkisinin (sürü psikolojisinin) tüketici davranışındaki sonuçları göz ardı edilemez. Bu araştırmanın amacı, kıtlık teorisi ve bandwagon etkisi çerçevesinde Covid-19 salgının tüketici davranışı açısından derinlemesine incelenmesidir. Ayrıca, Covid-19 salgını boyunca bandwagon etkisi ile kıtlık algısı arasında bir ilişki olup olmadığını tespit etmek bu araştırmanın bir diğer amacıdır. Bu amaç doğrultusunda, kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak İzmir ilinde ikamet eden 10 katılımcı ile telefonla derinlemesine görüşme yapılmıştır. Bazı tüketicilerin kıtlık algısı ve bandwagon etkisi ile stok yaptıkları tespit edilmiştir. Bazı tüketicilerin bazı ürünleri satın almaktan vazgeçip daha hijyen ve sağlıklı olduklarından dolayı evde ürettikleri görülmüştür. Salgın boyunca satın alma davranışı çoğunlukla temel ihtiyaçların giderilmesi yönünde gerçekleşmiştir. Salgında tüketicilerin online satın alma davranışı virüs bulaşma korkusu ve evde kalma süresinin uzun olması nedeniyle düşmüştür. Salgın boyunca tüketicilerde sade tüketim ve yeşil ürün satın alma isteğinin arttığı tespit edilmiştir. Tüketiciler hem kendi hem de personelin sağlığının korunması yönünde işletmelerden gerekli adımları atmalarını beklemektedir. Salgın boyunca satın alma davranışı çoğunlukla temel ihtiyaçların karşılanmasına yönelikti.

Anahtar Kelimeler:

Covid-19, Kıtlık Teorisi, Bandwagon Etkisi, Sürü Psikolojisi, Tüketici Davranışı

PDF

___

Acar, Y. (2020). Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgını ve turizm faaliyetlerine etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 7-21.
Alpago, H., & Oduncu Alpago, D. (2020). Koronavirüs salgınının sosyoekonomik sonuçları. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 99-114.
Asch, S. E. (1956). Studies of independence and conformity: A majority of one against a unanimous majority. Psychological Monographs, 70–79.
Banerjee, A. V. (1992). A simple model of herd behavior. The Quarterly Journal of Economics, 107(3), 797-817.
Brehm, J. W. (1966). A theory of psychological reactance. New York. Burke, W. W., Lake, D. G. & Paine, J. W. (Eds.). (2008). Organization change: A comprehensive reader (Vol. 155). John Wiley & Sons., 377-390.
Brock, T. C. (1968). Implications of commodity theory for value change. In A. G. Greenwald, T. C. Brock, & T. M. Ostrom (Eds.), Psychological foundations of attitudes (pp. 243- 275). New York: Academic Press.
Chen, Y. F. (2008). Herd behavior in purchasing books online. Computers in Human Behavior, 24(5), 1977-1992.
Cialdini, R.B. (2012). İknanın psikolojisi (Çev. Yasemin Fletceher). Mediacat: İstanbul.
Commons, J. R. (1934). Institutional economics: Its place in political economy. New York: Macmillan.
Eisend, M. (2008). Explaining the impact of scarcity appeals in advertising: The mediating role of perceptions of susceptibility. Journal of Advertising, 37(3), 33-40.
Gierl, H., & Huettl, V. (2010). Are scarce products always more attractive? The interaction of different types of scarcity signals with products' suitability for conspicuous consumption. International Journal of Research in Marketing, 27(3), 225-235.
Gierl, H., Plantsch, M., & Schweidler, J. (2008). Scarcity effects on sales volume in retail. International Review of Retail, Distribution and Consumer Research, 18, 45-61.
Jeong, H. J., & Kwon, K. N. (2012). The effectiveness of two online persuasion claims: Limited product availability and product popularity. Journal of Promotion Management, 18(1), 83-99.
Jung, J.M., & Kellaris, J. J. (2004). Cross-national differences in proneness to scarcity effects: The moderating roles of familiarity, uncertainty avoidance, and need for cognitive closure. Psychology & Marketing, 21, 739-753.
Kahan, M., & Klausner, M. (1996). Path dependence in corporate contracting: Increasing returns, herd behavior and cognitive biases. Wash. ULQ, 74, 347.
Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü: Bilgisayar Programı ve Veritabanı (www.psikolojisozlugu.com).
Ku, H. H., Kuo, C. C., & Kuo, T. W. (2012). The effect of scarcity on the purchase intentions of prevention and promotion motivated consumers. Psychology & Marketing, 29(8), 541-548.
Leibenstein, H. (1950). Bandwagon, snob, and Veblen effects in the theory of consumers' demand. The Quarterly Journal of Economics, 64(2), 183-207.
Lynn, M. (1991). Scarcity effects on value: A quantitative review of the commodity theory literature. Psychology & Marketing, 8(1), 43-57.
Lynn, M. (1992). Scarcity's enhancement of desirability: The role of naive economic theories. Basic and Applied Social Psychology, 13(1), 67-78.
Mahase, E. (2020). Coronavirus: global stocks of protective gear aredepleted, with demand at “100 times” normal level, WHO warns. BMJ 2020;368:m543 doi: 10.1136/bmj.m543 (Published 10 February 2020). Erişim adresi: https://www.bmj.com/content/bmj/368/bmj.m543.full.pdf, Erişim Tarihi: 30.05.2020.
Mittone, L., & Savadori, L. (2009). The scarcity bias. Applied Psychology, 58(3), 453-468.
Nadeau, R., Cloutier, E., & Guay, J. H. (1993). New evidence about the existence of a bandwagon effect in the opinion formation process. International Political Science Review, 14(2), 203-213.
Parker, J. R., & Lehmann, D. R. (2011). When shelf-based scarcity impacts consumer preferences. Journal of Retailing, 87(2), 142-155.
Prechter Jr, R. R. (2001). Unconscious herding behavior as the psychological basis of financial market trends and patterns. The Journal of Psychology and Financial Markets, 2(3), 120-125.
Rook, L. (2006). An economic psychological approach to herd behavior. Journal of Economic Issues, 40(1), 75-95.
Suri, R., Kohli, C., & Monroe, K. B. (2007). The effects of perceived scarcity on consumers’ processing of price information. Journal of the Academy of Marketing Science, 35(1), 89-100.
T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2020). COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) rehberi bilim kurulu çalışması. Erişim adresi: https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf?type=file, Erişim tarihi: 30.05.2020
Ustaahmetoğlu, E. (2015). Satın alma niyeti üzerinde ürün kıtlık mesajları, algılanan kalite ve algılanan değerin etkisi. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 157-177.
Van Herpen, E., Pieters, R., & Zeelenberg, M. (2005). How product scarcity impacts on choice: Snob and bandwagon effects, in NA - Advances in Consumer Research, 32, Eds. Geeta Menon and Akshay R. Rao, Duluth, MN: Association for Consumer Research, 623-624.
Van Herpen, E., Pieters, R., & Zeelenberg, M. (2009). When demand accelerates demand: Trailing the bandwagon. Journal of Consumer Psychology, 19(3), 302-312.
Verhallen, T. M., & Robben, H. S. (1994). Scarcity and preference: An experiment on unavailability and product evaluation. Journal of Economic Psychology, 15(2), 315-331.
Worchel, S., Lee, J.,&Adewole, A. (1975). Effects of supply and demand on ratings of object value. Journal of Personality and Social Psychology, 32, 906-914.