EVLENME VE ÇEYİZ GELENEKLERİNDE GİYİM EŞYALARI (Giresun ili Şebinkarahisar örneği)

Evlenme, iki kişinin ortak bir yaşam için hayatlarını birleştirerek aile kurma yolunda attıkları ilk adım olması sebebiyle bütün toplumların çok önem verdiği bir unsurdur. Türk toplumu, tarihinin her döneminde aile kurumuna önem atfetmiş ve teşvik etmiştir. Türklerde ailenin kurulduğunun resmi ilanı düğün törenidir. Yaşamın dönüm noktalarından biri olan evlenme, hem kadın ve erkeğin yaşamını birleştirmesi açısından bireysel; hem de aile ve akrabalık bağlarının kurulması açısından toplumsal bir olgudur. Zaman içerisinde sosyo‐ekonomik ve coğrafi farklılıklardan dolayı düğün adetlerinde pek çok değişimler olmasına rağmen özü itibariyle hâlâ, düğün adetleri toplumun çok önem verdiği ve titizlikle icra etmeye devam ettiği âdetlerden birisidir. Evlenme adetleri gereği kadın ve erkek ile onların akrabalarına ilişkin düğün öncesi, düğün zamanı ve düğün sonrasında giysi ve giysilere ilişkin uygulamalar bölgesel özellikler açısından çeşitlilik göstermektedir. Günümüzde küresel moda ile estetik anlayışının hızla değişmesi ve kültürel değerlere farklı bakış açılarının gündemde olması ile bölgesel adetlere ilişkin değerlerin yitirilmesi durumunu gündeme getirmektedir. Bu durumun oluşmasının engellenmesi veya durdurulmaya çalışılması günümüz koşullarında söz konusu değildir. Ancak gelenekli toplumlarda yörenin insanı tarafından oluşturulan kültürel mirasın bir parçası olduğunu düşündüğümüz evlenmeye ilişkin gelenek ve adetlere ilişkin uygulamalar gün geçtikçe yerini modern yaşamın formatı ile biçimlendirilmiş uygulamalara bırakmaktadır. Söz konusu evlenme gelenek ve adetlerine ilişkin uygulamaların belgelendirilmesi ve kayıt altına alınması gerekliliğinden yola çıkarak yapılan bu araştırma; Giresun ili Şebinkarahisar ilçesinde, araştırmacılar tarafından yapılan çalışma sonucunda düğün adetleri sürecinde giyim eşyalarına yönelik uygulamaların neler olduğu, ne şekilde temin edildiği ve kimler tarafından nasıl kullanıldığı analiz edilerek yörenin gelenekleri doğrultusunda belgelendirilmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmanın temel amacına ulaşabilmek için gelin, damat ve akrabaları için evlenme adetleri sürecinde alınan giyim eşyaları, hazırlanan bohça/dürü, çeyiz vb. gelenekli adetlerin içeriği ve uygulamalarına ilişkin öncelikle alan yazın taranmış, kaynak kişilerle görüşmeler yapılmış, yöreden elde edilen fotoğraf, kayıt, gerçek örnekler vb. kanıtlar toplanarak elde edilen veriler analiz edilmiştir. Yörede düğün adetlerinin kültürel değerler ile birleştirilerek ne şekilde kullandığının belgelendirilmesi ve daha sonraki kuşaklara aktarılması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Adet, evlenme, düğün, çeyiz, Şebinkarahisar, giyim

PDF

___

ALTUN, Eda, (2013), Şanlıurfa İli Akçakale İlçesi Düğün Adetleri Ve Çeyiz Çevresinde Gelişen El Sanatı Ürünleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens., Yüksek Lisans Tezi, Konya.
ANONİM, (2011), Avrupa Birliği Kadın İstihdamı Desteklemesi Hibe Programı “Kadınlar Üretimde Proje Kitabı”, Giresun/Şebinkarahisar.
BOZALİOĞLU, İsmail, (2000), “Karahisar-ı Şarki’nin İdari, Ekonomik ve Sosyal Durumuna Dair (1870-1926)”, Şebinkarahisar I. Tarih ve Kültür Sempozyumu, İstanbul s.167-173.
ÇAYAN, Servet, (2017), “Hatay İlinde Bezemeli Çeyiz Sandıkları”, 1.Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, s.212-222.
EROL ÇALIŞKAN, Seher, ORAL, Şerife, (2016), “Safranbolu’da Evlilik Adetleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:9, Sayı: 43, s.227-240.
KADEMOĞLU, Osman, (1999), Çeyiz Sandığı, Duran Ofset, İstanbul.
KARADENİZ, Çağatay, HAMZAÇEBİ, Gökhan, (2017), “Giresun ve Havalisinde Düğün Geleneğinde Coşkuyu Güçlendiren Bir Unsur Olarak: Ateşli Silah Kullanımı”, The Journal of Academic Social Science Studies, 62, s. 455-464.
KOÇ, Fatma, KAYA DURMAZ, Leyla, (2018), “Moda Süreci Bağlamında Gelin Başlığı Tanzimlerinde Estetik Değerler ve Tasarım Özelliklerindeki Değişim (Giresun İli Şebinkarahisar Örneği)”, Akademik Bakış Dergisi, sayı 69, s.12-30. ISSN:1694-528X
KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, KAYA DURMAZ, Leyla, (2013), “Giresun – Şebinkarahisar’ın Benzersiz Bir Halk Giysisi “Fingo””, II. Yöresel ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür/ Sanat Etkinlikleri, Akdeniz Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Antalya, s 48-56. (Tam metin bildiri)(Yayın No:997405).
KOÇ, Fatma, KAYA DURMAZ, Leyla, (2016), “Tamzara Dokumacılığı Ve Dokumanın Tanıtılmasına Yönelik Uygulamalar”, 7th International Istanbul Textile Conference, Anadolu’ya Doku”N”an Bezler, BEZCE2016, İstanbul, s.754-764 (Tam metin bildiri).
KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, VURAL, Tuğba, (2015). “Türk Kültüründe Gelin ve Damat (Güvey) Giyimi”, Evlilik; Aile Yazıları /8, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı / Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Editör: Saim Sakaoğlu, Mehmet Akça, Pervin Ergun, s:93-122. ISBN:978-605-4628-86-5,
KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, 2015 “Kütahya’nın Entarili Geleneksel Kadın Giysilerinin Göstergebilimsel Çözümlemesi, Semiotic Analysis of Traditional Women’s Outfits with Entari of Kutahya”, Millî Folklor, 27 (106), 70-87
KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, (2016). “Halk Giyim Kuşamının Yok Olmasına İlişkin Nedenler ve Koruma Altına Alınması Gerekliliğinin 5N1K Yöntemi ile Analizi”, Turkısh Studıes -, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), 11 (2) 755-778 DOI Number: http://dx.doi.org/10,7827/TurkishStudies.9274
KOCA, Emine, (2008) "Comparıson Of Vıewpoınts Towards Fashion Among Unıversıty Students In Dıfferent Countrıes".Tekstil ve Konfeksiyon, Cilt: 18, No: 3, Sf: 174-184, 2008.
KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, KAYA DURMAZ, Leyla, (2016), “İzmir İli Kemalpaşa İlçesi Tahtacı Alevileri Kadın Giysileri”, 4. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür Sanat Etkinlikleri, 3-5 Kasım, Antalya, 179-189
ÖGEL, Bahaeddin, (1988), Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünya Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
ÖZDEMİR, Ali, ÖZHAN, Hasan, (1982), İlçe Oluşunun 50.Yılında Şebinkarahisar, Tekışık Matbaası, Ankara.
UĞURLU, Serdar, KOCA, Selçuk Kürşad, (2011), “Sakarya Örneğinden Hareketle Gelin Kıyafetinde Meydana Gelen Değişim”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, s. 1290-1300.
YALÇIN USAL, Selhan, (2010), “Türklerde Çeyiz Sandığının Kullanımı Ve Geleneksel Süslemeler”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1.
Url:1 http://www.giresunkulturturizm.gov.tr/TR-144548/gelenek-ve-gorenekler.html
Url-2 https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=112&locale=tr / 15-09-2018
Kaynak Kişi Künyesi:
KK1. Parlak Karakoyun/ Şebinkarahisar/ Eğitimi yok/1943/ Ev hanımı
KK2. Şakire Akkuş/ Şebinkarahisar/ 1945/Eğitimi yok/ Ev hanımı
KK3.Ayten Özdemir/Şebinkarahisar/ 1954/ İlkokul/ Ev hanımı
KK4. Emine Karaman/Şebinkarahisar/ 1954/ Eğitimi yok/ Ev hanımı
KK5. Güler Özkan/ Şebinkarahisar/ 1961/Lise/Ev hanımı
KK6. Sevim Bölük/ Şebinkarahisar/ 1968/ İlkokul/ Ev hanımı
KK7. Nurcan Bölük / Şebinkarahisar/ 1992/ Üniversite/ Ev hanımı