OSMANLI DEVLETİ’NDE KURULAN İLK ÖZEL TİCARET OKULU: HEYBELİADA RUM TİCARET MEKTEBİ

Osmanlı Devleti’nin Gayrimüslim tebaası sahip olduğu haklar doğrultusunda devlet toprakları dâhilinde kendilerine ait eğitim ve öğretim kurumları kurmuşlardır. Sadece gayrimüslimler değil Osmanlı Devleti topraklarında ticaret yapma hakkına sahip olan yabancı devletler de özellikle XIX. asırda devlet dâhilinde birçok mektep açmışlardır. Hem Gayrimüslim tebaa hem de yabancılar tarafından açılan bu mektepler arasında ticaret okulları da bulunmaktadır. Osmanlı Devleti’nin ilk resmi ticaret mektebi Hamidiye Ticaret Mekteb-i Âlisi’nin 1883 yılındaki kuruluş tarihi kıstas olarak aldığında ondan önce devlet sınırları dâhilinde açılan ticaret mekteplerinin olduğu görülmektedir. Bunlar arasında ilk olma özelliğini taşıyan ise Heybeliada Rum Ticaret Mektebidir. Bugüne kadar mektep ile ilgili yapılan çalışmalara ek olarak Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivindeki belgeler de değerlendirilerek hazırlanan bu makalede ilk özel ticaret okulu olan Heybeliada Rum Ticaret Mektebi’nin kuruluşu, verdiği etiğim ve geçirdiği merhaleler üzerinde durulmuştur.

The First Private School of Commerce Established in the Ottoman State: the Greek Trade School of Halki

The non-Muslim citizens of the Ottoman Empire established their own educational and training institutions within the territory of the state in accordance with their rights. Not only the non-Muslims but also the foreign states who had the right of trade within the territory of the Ottoman Empire, had established many institutions especially during the XIXth century. A number of business schools could be found within these instititutions established by both the non-muslim community and the aforementioned states. When the establishment date in the year of 1883 of the first official trade school of the Ottoman Empire “Hamidiye Ticaret Mekteb-i Âlisi” is set as a benchmark, it is clear that there were pre-existing trade schools opened within the borders of the state before it. Among these business schools, “The Greek Trade School Of Halki” is considered to be the first one. In addition to the studies that have been undertaken related to the school, by analysing documents of the Ottoman and Republican Archives, this article focuses on the process of the foundation of “The Greek Trade School Of Halki”, the courses offered within the institution and the phases that it went through.

Keywords:

non-Muslim schools, Trade Training, Greek Community The Greek Trade School Of Halki,

PDF

___

BEO (Babıali Evrak Odası Evrakı), 4495/337084, 27.S.1336 ( 12 Aralık 1917)
BEO, 4428/332068, 05.Za.1334 (3 Eylül 1916)
BEO, 4430/332214, 15.Za.1334 (13 Eylül 1916)
BEO 4495/337084, 27.S.1336 ( 12 Aralık 1917)
BEO, 4546/340894, 10.Ra.1337 (14 Aralık 1918)
BEO, 4566/342390, 12.B.1337 (13 Nisan 1919)
BEO, 4567/342481, 24.C.1337 (27 Mart 1919)
DH.EUM.6.ŞB.(Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Altıncı Şube), 1/38, 05.Z.1332 (25 Eylül 1914)
DH.İ.UM.EK.(Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı Ekleri), 4/26, 26.L.1332 (15 Eylül 1914)
DH.UMVM (Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı), 119/2, 02.Ş.1334 (4 Haziran 1916)
HR.İM (Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı), 236/43, 16.M.1342 (29 Ağustos 1923)
HR.TO (Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı), 417/31, 12.B.1268 (02 Mayıs 1852)
İ.AZN (İrade Adliye ve Mezahib), 5/44, 13.Ra.1311 (24 Eylül 1893)
İ.AZN., 69/4, 25.Ca.1324 (17 Temmuz 1906)
MF.MGM (Maarif Nezareti Mekatib-i Gayr-i Müslime Ve Ecnebiye Müfettişliği), 4/13, 16.Z.1310 (1 Temmuz 1893)
MF.MKT (Maarif Nezareti Mektubi Kalemi), 878/2, 26.C.1323 (28 Ağustos 1905)
MF.MKT., 971/61, 2.Ca.1323 (18 Aralık 1906)
MF.MKT., 1012/45, 10.B.1325 (19 Ağustos 1907)
MF.MKT., 1183/74, 24.S.1331 (2 Şubat 1913)
MF.MKT., 1183/78, 25.S.1331 (3 Şubat 1913)
MF.MKT.,1184/4, 29.Ra.1331(8 Mart 1913)
ŞD (Şura-yı Devlet Evrakı), 2619/50, 14.N.1310 (1 Nisan1893)
ŞD., 2756/40, 15.S.1323 (21 Nisan 1905)
ŞD., 3148/61, 16.R.1336 (29 Ocak 1918) Cumhuriyet Arşivi 256/721/11, 8 Haziran 1937
Abdullah Cevdet, “Rum Ticaret Mektebinde”, İctihad, no:109, 1905.
BALCI, Sezai, Babıâli Tercüme Odası, Libra, Ankara 2013.
ÇELİK Recep, “Karadeniz’de Casusluk Faaliyetleri (1914-1918)”, Karadeniz Araştırmaları, Yaz 2016, Sayı:50. s.125-138
ERDOĞAN, Ayşenur, Osmanlı Devleti’nin ilk Ticaret Mektebinden Marmara Üniversitesine: Hamidiye Ticaret Mekteb-i Âlîsi, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2018.
ERGİN, Osman Nuri Türkiye Maarif Tarihi, Eser Neşriyat, İstanbul 1977.
EYİCE, Semavi, Son Devir Bizans Mimarisi, İstanbul’da Palaiologos’lar Devri Anıtları, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayını, İstanbul 1980.
GÖKMAN, Halil, Heybeliada: Kartpostallarla Bir Ada Hikayesi, Denizler Kitabevi, İstanbul 2011.
GÜLEN, Nejat, Heybeliada: Tarihi, Coğrafyası, Yaşamı, Murat Matbaacılık , İstanbul 1982.
HULKİENDER, Murat, Bir Galata bankerinin portresi: George Zarifi (1806-1884), Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul, 2003.
KAZGAN, Haydar, Galata Bankerleri, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2014.
KEBEDGY, Michel-S., “La situation de l'hellénisme en Turquie”, Le Globe. Revue Genevoise de Géographie, n.46, 1907, s.97-112.
OLGUN, Hakan, “Kilise Defterleri’ne Göre İstanbul’da Gayrimüslim Cemaatlerin Dini ve Sosyal Görünümü: Üç Numaralı Kilise Defteri Örneği”, Dinsel ve Kültürel Farklılıkların Birarada Yaşaması: İstanbul Tecrübesi, İstanbul 2010.
ÖZEL Sabahattin -Önder Kocatürk, “II. Meşrutiyet’ten I. Dünya Savaşı’na Osmanlı Bahriyesine Dair Notlar”, Tarih Dergisi, Sayı 46(2007), İstanbul 2009.
SCHLUMBERGERi Gustave, Prens Adaları; Blakerna Sarayı ve Kilisesi, Bizans’ın Büyük Suru, Çeviren ve Hazırlayan: Haluk Çağlayaner, İletişim Yayınları, İstanbul 1996.
TUĞLACI, Pars, Tarih Boyunca İstanbul Adaları, Say Yayınları, İstanbul 1992.
TÜRKER, Orhan, Halki’den Heybeli’ye Bir Ada Hikayesi, Sel Yayıncılık, İstanbul 2003.