Ahmet AKÇATAŞ, Elif ARI

18067

ANLAMBİLİMİNİN EŞ ANLAMLILIK SORUNU

Anlambilimin tartışmalı konularından biri “anlam aynılığı” konusudur. Anlamın aynılığı konusu anlambilimde “eş anlamlılık/eşanlamlılık (synonymy)” adı ile ele alınmaktadır. Anlambilim çevresinde konu ile ilgili pek çok görüş ve tartışma bulunmaktadır. Tartışmalar iki karşıt görüş üzerinde şekillenmektedir: Bir dilde “eş anlamlılık” durumunun varlığını kabul edenler ve etmeyenler. Konunun var olup olmadığı sorunu, Türk anlambiliminde terim sorununu da beraberinde getirmektedir. “Eş anlamlılık, yakın anlamlılık, anlamdaşlık, sinonim” gibi pek çok adlandırma bulunmaktadır. Bu adlandırma çeşitliliği Türk anlambiliminde karışıklığa yol açmaktadır. Bu çalışmanın çıkış noktasını da bu terim karmaşası oluşturmuştur. Doğal bir dilde, eşsüremli olarak, aralarında hiçbir ayrım olmaksızın iki veya daha fazla dilsel formun aynı anlamı ifade etmesi mümkün değildir. Konuya dair görüş ve tartışmalar da göz önünde bulundurulup değerlendirildiğinde, doğal bir dilde iki veya daha fazla dilsel ifadenin aynı anlamı taşıyamayacağı görülmektedir. Bu çalışmada anlamsal farklılık, bağlam, yer değiştirilebilirlik ilkesi, köken dil, sözlüksel değer, konuşma dili (dil konuşuru), anlamın duygusal ve bilişsel boyutu gibi anlama ilişkin sorunlar değerlendirildiğinde eş anlamlılık olgusuna anlam yakınlığı şeklinde yaklaşılması uygun görülmüştür. Bu nedenle “yakın anlamlılık” terimi tercih edilmiştir. Ayrıca, anlam yakınlığı sadece sözcüklerle sınırlı değildir. Dilde anlamlı her birim arasında anlam yakınlığı görülebileceği için bu çalışma sözcükbilimi ile sınırlandırılmamıştır.             Bu çalışmanın amacı, eş anlamlılık olgusu ile ilgili görüş ve tartışmaları bir bütün halinde değerlendirmek ve konuya yeni bir bakış açısı getirmeye çalışmaktır.
Anahtar Kelimeler:

Eş anlamlılık, yakın anlamlılık, anlambilim, anlam aynılığı

Synonymity Proplems in Semantics

One of the discussed issues of semantics is “meaning of sameness”. The  “meaning of sameness” is semantically termed “synonymy”. In semantic environment, there are many opinions and discussions on this subject. There are two sides to the discussions: Those who accept the existence of the “synonymy” situation on the one hand and those who do not.             The problem of whether there is synonymy brings with the problem of term in Turkish semantics. There are many nomenclatures such as “eş anlamlılık, yakın anlamlılık, anlamdaşlık, sinonim (Turkish equivalents of  “synonym”)”. This variety of naming leads to confusion in Turkish semantics. The starting point of this work is the confusion of this term. It is not possible for two or more linguistic forms have the same meaning in a natural language, without any distinction between them, as concurrent. When opinions and discussions about the issue are taken into consideration and evaluated, it is seen that two or more lingusitic forms can not have the same meaning. In this study, when the problems related to meaning such as semantic difference, context, interchangeability (salva veritate), etymology (the issue of native words and foreign words), lexical meaning, spoken language (language speakers), emotive and cognitive meaning are evaluated, it has been deemed appropriate to approach synonym as a meaning closeness. For this reason, the term "close meaning" has been preferred. Additionally, the close meaning is not limited to words only. This study is not limited to lexicology because the meaning closeness can be seen between every meaningful unit in the language. The purpose of this study is to evaluate the opinions and discussions about synonymy as a whole and try to bring a new perspevtive to the issues.
Keywords:

Synonymy, close meaning, semantics, meaning of sameness,

PDF

___

  • AHANOV, Kaken (2013), Dil Biliminin Esasları (Aktaran: Murat Ceritoğlu), Ankara: TDK.
  • AKSAN, Doğan (1975), “Eşanlamlılık Sorunu ve Türk Yazı Dilinin Eskiliğinin Saptanmasında Eşanlamlılardan Yararlanma”, 1. Türk Dili Bilimsel Kurultayında Okunan Bildiri 1972, 531-542.
  • AKSAN, Doğan (2006), Anlambilim Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayın Evi.
  • AKSAN, Doğan (2015), Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • ALTUN, Mustafa (2004), “Eski Metinlerde Bir Semantik İnceleme Örneği: Hikmet-nâme”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:7, s.113-126.
  • ATMACA, Emine (2011), Eski Oğuz Türkçesinden Türkiye Türkçesine Söz Varlığındaki Değişmeler ve Anlam Olayları (doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
  • AYAZ, Eyüp S. (2011), Eş Anlamlılığın Bilimsel Temelleri ve Türkiye Türkçesi İle Azerbaycan Türkçesindeki Eş Anlamlıların Karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi), Kafkas Üniversitesi, Kars.
  • AYVERDİ, İlhan (2005), Kubbealtı Lugati (Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük), İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
  • BLOOMFİELD, Leonard (1933), Language, Newyork: Holt.
  • Büyük Türkçe Sözlük (20 mayıs 2018), Aşağıdaki adresten 20 mayıs 2018 tarihinde alınmıştır:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5b4395dac312a7.42378100.
  • CRUSE, D. Alan (1989), Lexical Semantics, Cambridge: Cambridge University Press.
  • CRUSE, D. Alan (2000), Meaning in Language (An Introduction to Semantics and Pragmatics), New York: Oxford University Press.
  • CRUSE, D. Alan (2006), A Glossary of Semantics and Pragmatics, Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • DEMİREZEN, Mehmet (1991), “Türkçe’ye İngilizce’den Geçen Sözcükler ve Eşanlamlılık”, Dilbilim Araştırmaları, Ankara, Hitit Yayınları, s.133-136.
  • DİLAÇAR, Agop (1957), “Terim Nedir?”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ocak, C. VI, S. 64, s. 207-210.
  • DOĞAN, Nuh (2011), “Türkiye Türkçesi Fiillerinde Eş Anlamlılık”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt: 4, sayı: 19, s. 78-88.
  • DOĞRU, Fatih (2013), Kâmûs-i Türkî’den Türkçe Sözlük’e Anlam Değişmeleri-Eylemler, Turkish Studies, vol. 8/9 summer 2013, 1183-1222.
  • DUMAN, M. Akif (2015), Dilde Belirsizlik ve Eş Anlamlılık, İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • ELBAGHDADI, Zeki A. (2012), “Eşanlamlılık Olgusu ve Eşanlamlı Kelimelerin Arapça Öğretimindeki Yeri”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:19, s. 143-174.
  • ELİAÇIK, Muhittin (2000), “Osmanlı Belgelerinde Yakın Anlamlı (Sinonim) Kelimeler”, Türk Dili, sayı:584, s.178-201.
  • ERDEM, Melek (2004), “Oğuz Grubu Türk Lehçelerinde Eş Anlamlılık (Synonymy)”, Zeynep Korkmaz Armağanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, s.147-162.
  • ERSOYLU, Halil (1999), “Eş Anlamlılık mı, Yabancı Kaynaklı Karşılık Oluş mu?”, TDED, Mart 2001, C: 2001/I, S: 591, s. 250-266.
  • EZİLER KIRAN, Ayşe (2011), “Dilbilim, Anlambilim, Edimbilim”, Turkish Studies, vol. 9/6 spring 2014, 719-729.
  • GUIRAUD, Pierre (1999), Anlambilim (Çev: Berke Vardar), İstanbul: Multilingual.
  • GÜNAY, V. Doğan (2018), Sözcükbilime Giriş, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
  • HARRİS, Roy (1973), Synonymy And Linguistic Analysis, Oxford: Basil Blackwell.
  • HATİBOĞLU, Vecihe (1970), “Eşanlamlı Sözcükler Var mıdır?”, Türk Dili, Sayı: 29.
  • İMER, Kâmile, KOCAMAN, Ahmet, ÖZSOY, A. Sumru (2011), Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
  • KARADÜZ, Adnan (2009), “Sözlük, Sözlük Anlamı ve Öğrenme Üzerine”, Turkish Studies, vol. 4/4 summer 2009, 636-649.
  • KILIÇ, Veysel (2009), Anlambilime Giriş Temel Kavramlar, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
  • KIRAN, Zeynel, KIRAN (EZİLER), Ayşe (2010), Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • KORKMAZ, Zeynep (2010), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK.
  • LEECH, Geoffrey (1981), Semantics (The Study of Meaning), Harmondsworth: Penguin Books.
  • LYONS, John (1983), Kuramsal Dilbilime Giriş (Çev: Ahmet Kocaman), Ankara: Olgaç Basımevi.
  • MURPHY, M. Lynne (2003), Semantic Relations and the Lexicon, Cambridge: Cambridge University Press.
  • ÖZDEN, Halil İbrahim (2014), “Türkiye Türkçesinde Eş Anlamlılık ve Örtmece (Tabu) Kelimelerinin Eş Anlamlılık İçindeki Yeri”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 16 (Özel Sayı l), S. 160-165.
  • PALMER, Frank Robert (1981), Semantics, Cambridge: Cambridge University Press.
  • PALMER, Frank Robert (2001), Semantik Yeni Bir Anlambilim Projesi (Çev: Ramazan Ertürk), Ankara: Kitâbiyât.
  • PİLTEN, Şahru (2008), Türkçede Eş Anlamlılık (Doktora tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi.
  • QUİNE, W. V. O. (1951), “Two Dogmas of Empricism”, The Philosophical Review 60, 20-43.
  • RİFAT, Mehmet; RİFAT, Sema; KOŞ, Ayşenaz; TEKGÜL, Duygu (2010), Göstergebilim Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü (Fransızca-Türkçe, İngilizce-Türkçe, İtalyanca-Türkçe), İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • SARI, Mustafa (2011), “Türkiye Türkçesinde Eş Anlamlılık İle İlgili Bazı Sorunlar”, Turkish Studies, vol. 6/1 winter 2011, 523-528.
  • SARI, Mustafa (2012), “Türk Dilinde Eş Anlamlılık ve ‘Sayru-Sökel’ Sözleri”, Turkish Studies, vol. 7/3 summer 2012, 2219-2229.
  • SULAK, Sevda G. (2010), Anlamdaş Kelimelerde Anlam ve Kullanış Farklılıkları (Yüksek lisans tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi.
  • TAMBA-MECZ, İréne (1998), Anlambilim (Çev: Necmettin Sevil), İstanbul: İletişim Yayınları.
  • TEKİN, Talat (1997), Türkoloji Eleştirileri, Ankara:Simurg.
  • TOKLU, M. Osman (2015), Dilbilime Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Türkçe Sözlük (2005), Türk Dil Kurumu, 10. Baskı, Ankara: TDK.
  • UÇAR, İlhan (2011), “’Baş, Kafa, Ser’ Kelimelerinin Eş Anlamlılığı ve ‘Baş’ Kelimesine Divanü Lugati’t-Türk Merkezli Bir Yaklaşım”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt: 4, sayı: 17, s. 186-203.
  • ULLMANN, Stephen (1959), The Principle of Semantics, London: Oxford Basil Blackwell.
  • ULLMANN, Stephen (1972), Semantics (An Introduction to the Science of Meaning), Oxford: Basil Blakwell.
  • ULLMANN, Stephen (1978), “Anlambilimi” (Çev. Ahmet Kocaman),Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Dil Yazıları Özel Sayısı, C:XXXVIII: 355-363.
  • ÜÇOK, Necip (2004), Genel Dilbilim (Lengüistik), İstanbul: Multilingual.
  • VARDAR, Berke (2007), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
  • Ziya Gökalp (2017), Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Ötüken.
  • ZÜLFİKAR, Hamza (1990), “Eş Anlamlılık ve Ziya Gökalp’in Eş Anlamlılık İle İlgili Düşünceleri”, Türk Dili, 1990/ll, s.463.
Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 2651-5067
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2016
  • Yayıncı: Musa ÇİFCİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

DENİZ, K. (2018). EĞİTİMDE İNSAN İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM: İKNA. ANKARA: GECE KİTAPLIĞI.

Yunus Emre ÇEKİCİ

5. VE 8. SINIF İŞİTME CİHAZI KULLANAN ÖĞRENCİLERİN YAZILI ANLATIM BECERİLERİNİN İNCELENMESİ VE KELİME SERVETİNİN BELİRLENMESİ

Zekerya BATUR, Büşra ATMACA

DİL BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE TİYATRO METİNLERİNDEN YARARLANMA

Mustafa ULUTAŞ

ETKİLEŞİMLİ MASAL ANLATIM TEKNİĞİNİN ORTAOKUL 5. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN DİNLEME BECERİLERİNE ETKİSİ

Ebru ÖZTÜRK, Erol DURAN

ANLAMBİLİMİNİN EŞ ANLAMLILIK SORUNU

Ahmet AKÇATAŞ, Elif ARI

SELÇUKLULAR DÖNEMİ'NDE EĞİTİM VE BİLİM II Selçuklular Döneminde Bilim

Mustafa ERGUN