Melike YAMAN

44942

Işverenlerin Engelli, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Istihdam Etme Yükümlülüğü

Hukukumuzda temel dayanağını Anayasa’nın 48. maddesinden alan sözleşme serbestisi ilkesi; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca da koruma altına alınmış ve İş Hukuku alanında da uygulanan genel bir ilkedir. Söz konusu ilkenin bir gereği de sözleşme tarafını seçebilme serbestisidir. Ancak iş hukukunda sözleşme serbestisi ilkesine sosyal düşünceler ve işçiyi koruma düşüncesinin sonucu olarak birtakım sınırlamalar getirilmiştir. Bu sınırlamalardan birisi de belli niteliklere sahip işverenlerin engelli, eski hükümlü ve terör mağduru istihdam etme yükümlülüğü yüklenmesidir. İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi veya terör mağdurunu çalıştırmakla yükümlüdürler. İlgili yükümlülük temel olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesinde öngörülmektedir. Bunun yanı sıra, 854 sayılı Kanun’da da bir düzenleme yer almaktadır. Ayrıca Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Eski Hükümlü veya Terörle Mücadelede Malul Sayılmayacak Şekilde Yaralananların İşçi Olarak Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik’te de konuya dair incelenmesi gereken hükümler bulunmaktadır. Dolayısıyla işverenlerin engelli, eski hükümlü ve terör mağduru istihdam etme yükümlülüğü kapsamında ele alınması gereken düzenlemelerin mevzuatta dağınık bir şekilde yer aldığı söylenebilir. Bu çalışmanın amacı ilgili yükümlülüğün kapsamının, uygulanmasının ve sonuçlarının ortaya konulmasıdır. Söz konusu amaç doğrultusunda çalışma kapsamında, doktrindeki görüşler ve Yargıtay kararlarından da yararlanılarak bahsi geçen birincil ve ikincil mevzuat incelenmiş ve engelli, eski hükümlü, terör mağduru, özel sektör, kamu sektörü kavramları, bu yükümlülük kapsamında çalışacak işçilerin yerine getirmesi gereken koşullar, çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde ve işçilerin belirlenmesinde başvurulan kurallar, bu yükümlülüğün uygulanmasına ilişkin temel esaslar ile ilgili yükümlülüğün denetimi, ihlali ve bu ihlale bağlı sonuçlar açıklığa kavuşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler:

Sözleşme özgürlüğü, engelli, eski hükümlü, terör mağduru

Employers' Obligation to Employ Persons with Disabilities, Former Convicts and Terrorism Victims

The principle of freedom of contract, which is based on Article 48 of the Constitution in our law; It is a general principle that has been taken under protection in accordance with the provisions of the Turkish Code of Obligations No. 6098 and is also applied in the field of Labor Law. Another requirement of the said principle is the freedom to choose the contracting party. However, some limitations have been brought to the principle of freedom of contract in labor law as a result of social considerations and the idea of protecting the worker. One of these limitations is the obligation of employers with certain qualifications to employ disabled people, ex-convicts and victims of terrorism. Employers are obliged to employ three percent disabled workers in private sector workplaces where they employ fifty or more workers, and four percent disabled and two percent ex-convict workers or victims of terrorism in public workplaces. The relevant obligation is basically stipulated in Article 30 of the Labor Law No. 4857 and Law No. 854. In addition, there are provisions that need to be examined in the Regulation on National Recruitment Services, the Regulation on the Procedures and Principles to be Applied to Public Institutions and Organizations for the Recruitment of Ex-Convicts or Injured Persons who are not Disabled in the Fight against Terrorism as Workers, and the Regulation on Disability Assessment for Adults. Therefore, it can be said that the regulations that should be handled within the scope of the employers' obligation to employ the disabled, ex-convicts and victims of terrorism are scattered in the legislation. The aim of this study is to reveal the scope, implementation and consequences of the relevant obligation. In line with this purpose, within the scope of the study, the opinions in the doctrine and the decisions of the Supreme Court were examined and the mentioned primary and secondary sources of law were examined. Additionally, concepts of the disabled, ex-convicts, victims of terrorism, private sector, public sector; the conditions to be fulfilled by the workers to be employed within the scope of this obligation, the number of workers to be employed; the rules applied in the determination of the workers and the determination of the workers, the basic principles regarding the implementation of this obligation; the control of the obligation, the violation and the consequences related to this violation have been clarified.
Keywords:

Freedom of contract, disabled, ex-convict, victim of terrorism,

PDF

___

  • Akdağ, A. Ş., Aksaç G. T., Şimşekcan N. T. & Kara Ö. (2016). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Engelli Kadın El Kitabı. Ankara: Engelli Kadın Derneği.
  • Alpagut, G. (2004). 4857 Sayılı Yasa’da İşverenin Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu. Mercek Dergisi (4).
  • Altan, Ö. Z. (1976). Sakatlar ve Türkiye'de Çalışma Sorunları. Eskişehir: Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
  • Arıcı, K. (1982’a). Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Sorumluluğu ve Uygulaması II. Adalet Dergisi, 73(2), 283-293.
  • Arıcı, K. (1982b). Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Sorumluluğu ve Uygulaması III. Adalet Dergisi, 73(3), 523-533.
  • Arıcı, K. (1982c). Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Sorumluluğu ve Uygulaması IV. Adalet Dergisi, 73(4), 720-730.
  • Arslan Ertürk, A. (2014). İş Hukuku Boyutuyla Türkiye’de Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Dünyadan Örnekler. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan Sayısı (20), 285-339.
  • Baybora, D. (2006) Çalışma Hayatında Özürlülere Karşı Ayrımcılık. Journal of Social Policy Conferences , 51, 229-269 .
  • Bedük, M.N. (2010). “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Eski Hükümlü İşçi Çalıştırılması”, Kamu-İş, 1(2), 13-36.
  • Berkün. S. (2013). Özürlülerin İstihdamında Ev Esaslı Tele Çalışma (Evde Tele Çalışma): Bursa İli Belediyelerinden Örnekler. Ankara: ÇASGEM Yayınları
  • Biçerli M.K. (2004). İşsizlikle Mücadelede Aktif İstihdam Politikaları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Bozatay, Ş. ve Ayyıldız, M. T. (2018). Türkiye’de Engellilerin İstihdam Sorunlarına Yönelik Kamu Politikaları. Kesit Akademi Dergisi, 14, 75-93 .
  • Caniklioğlu, N. (1991). Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Yükümlülüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
  • Centre for Social Justice. (2015). Implementation of Job Quota for Religious minorities in Pakistan, https://csjpak.org/pdf/Study-implementation-of-Job-Quota-AA.pdf
  • Çelik, N., Caniklioğlu N., Canbolat, T., & Özkaraca E.. (2022). İş Hukuku Dersleri. İstanbul: Beta Yayınevi. Çenberci, M. (1986). İş Kanunu Şerhi. Ankara: Olgaç Matbaası.
  • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2013). İstihdam Politikaları Çalışma Meclisi Hazırlık Toplantısı Raporu. Ankara: Miki Matbaacılık.
  • Ekmekçi, Ö. (1987). Yeni Tüzük Hükümleri Uyarınca Sakat İşçi Çalıştırma Yükümü. İstanbul Barosu Dergisi, 61(4-5-6).
  • Ekmekçi, Ö. (2005). Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamında Yaşanan Sorunlar ve İtiraz Usulündeki Değişiklikler. Çimento İşveren Dergisi, 19(5), 40-55.
  • Ekonomi, M. (1987). İş Hukuku: Ferdi İş Hukuku. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Eren, F. (2018). Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınevi.
  • Eyrenci, Ö.,Taşkent, S., Ulucan, D. & Baskan E. (2020). Bireysel İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi.
  • EYGHM. (2022). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
  • IFC. (2015). Gender Diversity in Jordan. Washington: IFC Publication.
  • ILO. (2014) Decent Work Results of ILO Employment Promotion Interventions: Lessons Learned From Evaluations. Cenevre: ILO Publications.
  • ILO. (2019). Promoting Employment Opportunities for People with Disabilities Quota Schemes Volume 1. Cenevre: ILO Publications.
  • ILO. (2022). ILO Curriculum on Building Modern and Effective Labour Inspection Systems. Cenevre: ILO Publications.
  • ILO. (2023). The Effects of the February 2023 Earthquake on the Labour Market in Türkiye. Cenevre: ILO Publications.
  • Karaaslan, L. (2020). Geçmişten Günümüze Engelli İstihdamı: Engelliler İçin Nitelikli İstihdamda Yeni Yaklaşımlar. Çalışma İlişkileri Dergisi, Özel Sayı, 46-58.
  • Kınık, Ö. (2005). Türk İş Hukukunda Özürlü Çalıştırma Yükümlülüğü . İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
  • Korkmaz, A. ve Mahiroğulları, A. (2007). İşsizlikle Mücadelede Emek Piyasası Politikaları: Türkiye ve AB Ülkeleri. Bursa: Ekin Kitabevi.
  • Manav, A. E. (2006). İşverenin Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1-2), 137-169.
  • Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M., & Baysal, U. (2022). İş Hukuku. İstanbul:Lykeion Kitabevi
  • Oğuzman, M. K. (1955). Türk Borçlar Kanunu ve Mevzuatına Göre Hizmet Akdinin Feshi. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
  • Öz, C. S. ve Orhan, S. (2012). Özürlü İstihdam Yöntemlerinin Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme . Çalışma İlişkileri Dergisi , 3(2), 36-48.
  • Rudolph K. (2022) .Comparative Disability Policy in Employment. Emory International Law Review, 36(4), 833-863.
  • Sübvansiyon. (2021). In Wikipedia https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCbvansiyon
  • Sümer, H.H. (1989). Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Yükümlülüğü. Adalet Dergisi, 80(3), 22-40.
  • Süzek, S. (2021). İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi.
  • Saymen, F. H. (1954). Türk İş Hukuku. İstanbul: Hak Kitabevi.
  • Şentürk, E. (2017). İşsizlikle Mücadelede Aktif İstihdam Politikaları: Türkiye Örneği (Yayım No. 461197) [Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı].
  • Şişman, Y. (1995). Türkiye'de Sakat Çalıştırma Yükümlülüğünün Düzenlenmesi ve Uygulanması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi SBE.
  • TDK. (2004). Türk Dil Kurumu İktisat Terimler Sözlüğü. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.57efa245acaa21.725%2057004%20
  • Tınaz, P., Bayram, F. & Ergin, H. (2008). Çalışma Psikolojisi ve Hukuki Boyutlarıyla İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). İstanbul: Beta Yayınları.
  • Thornton, P. (1998). Employment Quotas, Levies and National Rehabilitation Funds for Persons with Disabilities: Pointers for Policy and Practice. Cenevre: International Labour Office.
  • Tunçomağ, K. (1974). Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Yükümü. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 40(1-4), 375-391.
  • Tuncay, A. C. (1982). İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
  • Ugan Çatalkaya, D. (2021). İş Hukukunda Eşitlik İlkesinin İki Bileşeni: İşverenin Dar Anlamda Eşit Davranma Borcu ve Ayrım Yasağı. Çalışma ve Toplum, 2021/2, 859-898.
  • Uşan, M. F. (1999). İş Hukukunda Sakat İstihdamı. Ankara: Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası.
  • Visier, L. (1998). Sheltered Employement for Persons with Disabilities. International Labour Review, 137(3), 347-365.
Aurum Sosyal Bilimler Dergisi-Cover
  • ISSN: 2458-9896
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2016
  • Yayıncı: Altınbaş Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İstismarcı Yönetimin Çalışan Özgeciliğine Etkisi: Psikolojik Sözleşme İhlalinin Düzenleyici Etkisi

Arzu UĞURLU KARA, Kemal KÖKSAL

İşletmelerde ERP Uygulamalarının Dijital Dönüşüm Sürecine Katkıları

Mustafa KESKİNKILIÇ, Metin İPKİN

Ulus İnşa Sürecinde İran Türkleri: Birinci Pehlevi Dönemi

Mojtaba HEİDARİ

Serbest Fonlar Ve Yatırım Fonlarının Risk Ayarlı Performanslarının Karşılaştırmalı Analizi

Hind BENMAHİ, Emin AVCI

Işverenlerin Engelli, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Istihdam Etme Yükümlülüğü

Melike YAMAN