İngiliz İdaresi Kıbrıs’ında Bir Osmanlı Âlimi: Hürremzāde Mehmet Hakkı Efendi Ve Eserleri
Bu makale, Osmanlı ilim çevrelerinde yetişen ve İngiliz idaresi döneminde Kıbrıs’ta hukuk, eğitim ve din gibi alanlarda pek çok görevler ifa eden, Kıbrıslı Hürremzāde Mehmet Hakkı Efendi’nin biyografisini ve eserlerinin tanıtımını içermektedir. Çalışmanın amacı, mezkûr dönemde Kıbrıs’ın dini, hukuki ve maarif hayatında oldukça önemli bir şahsiyet olan; fakat hakkında herhangi bir araştırma bulunmayan bu şahsiyeti akademik çevrelere tanıtmaktır. İki ana başlıktan oluşan makalenin ilk kısmında Hakkı Efendi’nin doğduğu çevre, hayatı, tahsili, görevleri, dönemin Kıbrıs Türk Cemaatinin içinde bulunduğu sorunlar irdelenmiş, ikinci başlıkta ise geride bıraktığı eserlere yer verilmiştir. İncelemeler sırasında Hakkı Efendi’nin Fıkhî birikim noktasında ciddi bir donanıma sahip olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca kaynaklarda kendisine nispet edilen, kadılık dönemi ürünü olarak şer’î mahkeme zabıtları, Kıbrıs Fetva Eminliği dönemine ait fetvaları ve İslam Miras Hukukunda temel kabul edilen Sirâciyye isimli eserin tercümesinden bahsedildiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Fetva, Kıbrıs, Hürremzāde Hakkı Efendi, İngiliz İdaresi, Fetva Eminliği
AN OTTOMAN SCHOLAR IN CYPRUS UNDER BRITISH ADMINISTRATION: HÜRREMZĀDE MEHMET HAKKI EFENDI AND HIS WORKS
This article includes the biography of Cypriot Hürremzāde Mehmet Hakkı Efendi, who grew up in Ottoman's scientific circles and performed many duties in the fields of law, education and religion in Cyprus during the British administration, and an introduction of his works.The aim of the study is to introduce this personality, who is particularly important for the religious, legal, and educational life of Cyprus and about whom there isn't any research, to the academic circles in the above-cited period.In the first part of the article, which consists of two main titles, the environment which Hakkı Efendi was born into, his life, his education, his duties and the problems of the Turkish Cypriot community of the time were examined; and under the second title, the works he left behind were included. During the examinations, it was understood that Hakkı Efendi had a serious level of knowledge in the field of Islamic jurisprudence (Fiqh). In addition, it was determined that the following works attributed to him were mentioned in the sources: Canon case records as a product of judicial period, fatwas belonging to the period of Fatwa Emini of Cyprus, translation of the work named “Sirâciyye" which was accepted as the foundation of Islamic Law of Inheritance.
___
- An, Ahmet. Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
- An, Ahmet, Kıbrıs Kültürü Üzerine Yazılar. Lefkoşa: Kıvılcım Yayınları, 1999.
- Atalay, Talip. Geçmişten Günümüze Kıbrıs: İdari Yapılanma ve Din Eğitimi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2003.
- Ateşin, Hüseyin Mehmet. Kıbrıs’ta İslami Kimlik Davası. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
- Çevikel, Nuri. Kıbrıs Akdeniz’de Bir Osmanlı Adası (1570-1878). İstanbul: 47 Numara Yayıncılık, 2006.
- Erdoğdu, Ali. “Seydişehrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/25-27, İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Hakkı, Hürremzade Mehmet. Fetva Defteri I. (Lefkoşa: KKTC Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi, 1929-1930).
- Hakkı, Hürremzade Mehmet. Fetva Defteri II. (Lefkoşa: KKTC Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi, 1946-1947-1948).
- Hakkı Efendi’nin Hususi Defteri. (Ailesine Ait Mahtuta, Defterin Tam İsmi: Fetvâ Emîn-i Muhteremi Fekâhetlü Mehmet Hakkkı Efendi Hazretlerinin Ecdâdıyla Evlâd ve Ahfâdını İrâe Eder Defter).
- Halkın Sesi Gazetesi, “Vefat Etti”, (18 Haziran 1955), 1.
- MAA, KKTC Milli Arşiv. Fetva Eminliği [FE]. No. 33, Gömlek No. 49.
- MAA, KKTC Milli Arşiv. Fetva Eminliği [FE]. No. 70, Gömlek No. 40.
- MAA, KKTC Milli Arşiv. Fetva Eminliği [FE]. No. 81, Gömlek No. 54.
- Mert, Özcan. “Kıbrıs’ta Bir Genç Türk Gazetesi: Feryat”. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 12 (1998), 189-203.
- NA, The National Archives. Foreign and Commonwealth Office [FCO]. 141/2428.
- Nurçin, Volkan. “İngiliz İdaresinde Kıbrıs’ta Din Görevlisi Yetiştiren Bir Kurum: İslam İlahiyat Okulu”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (Aralık 2019), 203-238.
- Özcan, Tahsin. “Rahmi Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/423-424, İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Tekakpınar, Kemal & Doğasal, Demiray. Dr. Fazıl Küçük. 2 Cilt, Lefkoşa: Dilhan Ofset, 1991.
- Tınal, Melih. “İzmir Mekteb-i İdâdîsi”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 3/8 (1998), 349-357.
- Türk İşleri Komisyonunun Ara Raporu 1949. Lefkoşa: Hükümet Basımevi, 1950.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İngiliz İdaresi Kıbrıs’ında Bir Osmanlı Âlimi: Hürremzāde Mehmet Hakkı Efendi Ve Eserleri
Osmanlı Tarih Yazıcılığında Seyyid Lokman’ın Selimnâmesi
Tahıl Ürünlerinin Zekâtının Değeri Üzerinden Verilebilirliği
Ali TAŞKÖPRÜ, Çevirmen: Ali TAŞKÖPRÜ
Sevtap ÖZDEM, Ayşe BENGİSOY, Ece Emre MUEZZİN
Ebû Hâtim Ahmed B. Hamdân Er-Râzî’ye Göre İslâmî Kavramların Semantik Tahlili
Cağfer Karadaş. Kaderin Sırrını Anlamak. Ankara: Otto Yayınları, 2018