MİLLÎ MÜCADELE’DE KUVVACI BİR MÜFTÜ: HAYMANA MÜFTÜSÜ AHMET VEHBİ EFENDİ
Mondros Mütarekesi sonrasında, ayrışmış gibi görünmelerine rağmen aralarında sadece işlev ayrılığı bulunan eşraf, esnaf, asker, bürokrat, din görevlileri ve geniş halk kitlesi içinden bir kesim, -geleneksel düşüncenin de etkisiyle- Padişah ve İstanbul Hükümetinin yanında yer alırken, aynı grupların içindeki başka bir kesim ise Millî Mücadele'den yana olup etkin görevler üstlendiler. Milli Mücadelenin yanında yer alarak işgal ve esarete karşı çıkan Türk milleti, Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde birlik olmuş ve “Ya İstiklal Ya Ölüm” parolasıyla bağımsızlık mücadelesine girişmişti. Bu mücadele içerisinde, KütahyaEskişehir Savaşlarının sonunda geri çekilen Türk ordusunu takip eden Yunanlılar işgal bölgesini Haymana’ya kadar genişletmiş, özellikle Sakarya Savaşı’nda Haymana milletin kaderinin yazıldığı yer olmuştu. Milli Mücadelede milli liderin rüyasını gerçeğe dönüştüren, bozkırdaki diriliş Ankara şehri ise, bu dirilişe yön veren yerel liderlerden biri de Haymana müftüsü Ahmet Vehbi Efendi’dir. Haymana’da Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurularak Ankara’nın yanında yer alındığında Cemiyet başkanı Müftü Ahmet Vehbi Efendi’dir. Şeyhülissam Dürri-zade Abdullah Efendi tarafından Anadolu’daki milli hareketi engellemek amacıyla verilen fetvaya karşı Anadolu halkının tek ses tek yürek olarak İstanbul’a karşı sesini duyurduğu, yerini açıkladığı Ankara fetvasında da Ankara Müftüsü Börekçizade Mehmet Rıfat Efendi yanında, Haymana Müftüsü Ahmet Vehbi Efendi’nin imzası vardır. İstanbul’da Sadarete, Meclisi Mebusan’a ve işgal kuvvetlerine çekilen protesto telgraflarında yine onun imzası vardır. Bu nedenle, çalışmamızda Milli Mücadele yıllarında Haymana’da önemli hizmetlerde bulunan din adamlarımızdan Haymana Müftüsü Ahmet Vehbi Efendi ve dönemde yaşanan olaylar bir bütün olarak ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Milli Mücadele, Haymana, Müftü Ahmet Vehbi Efendi
___
- KAYNAKÇA
- 1. Resmi Yayınlar Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, 6 Mart 1336 (1920), s. 362. TBMM Zabıt Ceridesi, 16.IX.1336 (1920), s. 158.. TBMM Zabıt Ceridesi, 27.4.1336 (1920), s. 93.
- 2. Arşivler Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) Arşivi : 1 1., D:23-1024. Türk Tarih Kurumu Arşivi : TTK ofs 14.-86-2
- 3. Kitaplar Atatürk, Kemal, Nutuk 1919-1927, Yay. Haz: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006. Aydın, Suavi vd., Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara
- , Dost Kitabevi, Ankara, 2005. Bardakçı, Cemal, Anadolu İsyanları, Berikan Basım Yayım, Ankara, 2001. Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul, 1953. Çelik,
- Recep, Milli Mücadelede Din Adamları I, Emre Yayınları, İstanbul, 1999. Galanti, Avram, Ankara Tarihi I-II, Çağlar Yayınları, Ankara, 2005. Goloğlu, Mahmut, Üçüncü
- Meşrutiyet (1920), Ankara, 1970. Gökbilgin, Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, C. 1., Ankara. Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Mondros’tan
- Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989. Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul, 1969. Karay, Refik Halid, Deli,
- Kenan Basımevi, İstanbul, 1939. Müderrisoğlu, Alptekin, Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Maliye Bakanlığı Ellinci Yıl Yayınları, Ankara, 1973. Rey, Ahmet Reşit,
- Gördüklerim Yaptıklarım, Canlı Tarihler, 3. C., Türkiye Yayınevi, Ankara, 1945. Sarıkoyuncu, Ali, Milli Mücadelede Din Adamları II (Fetvalar ve Fetvaları Tasdik Eden Din
- Adamları), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2012. Şapolyo, Enver Behnan, Atatürk ve Seymen Alayı, 2. B., Ankara Kulübü Derneği, Ankara, 2002. Şapolyo,
- Enver Behnan, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Berkalp Kitabevi, Ankara, 1944. Şimşir, Bilal N., Ankara Ankara Bir Başkentin Doğuşu, Bilgi Yayınları, Ankara, 1988. MİLLÎ MÜCADELE’DE KUVVACI BİR MÜFTÜ: HAYMANA MÜFTÜSÜ AHMET VEHBİ EFENDİ
- Şimşir, Bilal N., İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), C. 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992. Taşdemir, Serap, Tek Parti Döneminde Sivas’ta Siyasal Hayat
- (1923-1946), Siyasal Kitabevi, Ankara, 2014. Uçak, Halil İbrahim, Tarih İçinde Haymana, Haymanalılar Yardımlaşma ve Tanışma Derneği, Ankara, 1986. Uluğ, Naşit Hakkı,
- Hemşehrimiz Atatürk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1997.
- 4. Makaleler Akandere, Osman, “11 Nisan 1920 (1336) Tarihli Takvim-i Vekayi’de Kuva-yı Milliye Aleyhinde Yayınlanan Kararlar”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 24 (Kasım
- 1999-2003), s. 417-467. Bardakçı, Cemal, “Atatürk’ün Kuvayı Milliye Hareketinin Merkezi Yapmak Amacıyla Ankara’ya İlk Gelişi”, Yakın Tarihimiz, Sayı: 4 (1962), s. 105-
- 107. Güneş, İhsan, “Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden Halk Fırkası’na Geçiş”, ATAM Dergisi, III/8 (Mart 1987), s. 565-581. Koylu, Zafer, “Haymana, Sakarya Savaşı ve
- Mangal Dağı”, Sakarya Zaferi ve Haymana III, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2015, s. 151-174. Sarıkoyuncu, Ali, “Yunan Megol-i İdeası ve Batı Anadolu’nun
- Düşman İşgalinden Kurtulmasında Din Adamları”, Diyanet İlmi Dergi, XXX/4 (Ekim-KasımAralık 1994), s. 31-62. Sofuoğlu, Adnan, “Damat Ferit Paşa Hükümetlerinin Milli
- Mücadeleye Karşı Girişimleri ve Son Olarak Kuvay-ı Seferiye Adıyla Yeni Bir Askeri Birlik Oluşturma Çabası”, ATAM Dergisi, XVIII/52 (Mart 2002), s. 37-87. Tural, Sadık
- Kemal, “Konukseverliğin ve Yeni Türk Devleti’nin Başkenti Ankara”, Yüzyıla Damgasını Vuran Önder: Atatürk, 2. Bsk., Ankara Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 2018, s. 189-
- 207. Uçak, Halil İbrahim, “Milli Mücadele’de Haymana”, 90. Yıldönümünde Sakarya Zaferi ve Haymana, Yay. Haz: Hakan Uzun, Necdet Aysal, Ankara Üniversitesi
- Yayınları, Ankara, 2012, s. 13-52. Uçak, Halil İbrahim, Ankara Eşkıyaları ve Kabadayıları”, Kebikeç, Sayı 9 (2000), s. 195.
- 5. Gazeteler Takvim-i Vekâyi, 2 Nisan 1336(1920), no: 382
- 6. İnternet Kaynakları Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, II, s. 72’den aktaran: http://www.atam.gov.tr/duyurular/ekonomi-ve-kalkinma (Erişim tarihi: 15.04.2017)
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1988
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü