1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ SONRASI TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN BUĞDAY ÜRETİCİSİNİ KORUMA ÇABALARI (1929-1939)

I. Dünya Savaşı, dünya siyasi, sosyal ve ekonomik sistemini sarsarak; uzun yıllar devam edecek ekonomik dengesizlikleri ve krizleri beraberinde getirmiştir. 24 Ekim 1929’da ABD’de ortaya çıkan ve etkileri II. Dünya Savaşı’na kadar süren ekonomik krizin en önemli sonuçlarından biri de tarımsal ürün fiyatlarında gözlenen hızlı düşüş olmuştur. Ülke nüfusunun % 80’den fazlasının tarımla uğraştığı, tarımsal nüfusunun çoğunluğu hububat ve daha özelde buğday üreticisi olan, ihracatı tarıma dayalı ve dışa bağımlılık derecesi yüksek Türkiye, 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nden kaçınılmaz olarak etkilenmiştir. Ekonomik Kriz, Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tarım ürünlerinin fiyatlarını düşürmüş ancak köylünün ve çiftçinin tükettiği temel ihtiyaç maddelerinin fiyatları düşmemiştir. 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin Türkiye’deki yansımalarına Anadolu köylüsünün ve çiftçisinin ekonomik anlamda imkânsızlığı eklenince, köylü ve çiftçi gittikçe fakirleşmiştir. Böylesi bir ortamda yönetici kesim için 1929 Ekonomik Krizi ile mücadelede önemli meselelerden biri de giderek düşen buğday fiyatları olmuştur. Bu durum Hükümeti çiftçi ve köylüye yönelik yeni arayışlara yöneltmiş, birçok aydın ve yazar da köylünün içinde bulunduğu durumu ya yazıya dökmüş ya da buna çözüm önerisi geliştirme yoluna gitmiştir.

Anahtar Kelimeler:

1929 Ekonomik Krizi, Köylü, Buğday

THE EFFORTS OF THE REPUBLIC OF TURKEY TO PROTECT THE WHEAT PRODUCER AFTER THE WORLD ECONOMIC CRISIS OF 1929 (1929-1939)

World War I has brought about economic imbalances and crises that will continue for many years by giving a shock to the world's political, social, and economic system. One of the most important consequences of the economic crisis which emerged in the USA on October 24, 1929, and whose effects lasted until World War II was the rapid decline in agricultural product prices. Turkey, where more than 80% of the country's population is engaged in agriculture, the majority of its agricultural population is cereals and more specifically wheat producers, whose exports are based on agriculture and whose foreign dependency is high, was inevitably affected by the 1929 World Economic Crisis. The Economic Crisis has reduced the prices of agricultural products in Turkey as in the world, but the prices of basic necessities consumed by peasants and farmers have not decreased. When the economic impossibility of Anatolian peasants and farmers was added to the reflections of the 1929 World Economic Crisis in Turkey, the peasants and farmers became increasingly poor. In such an environment, one of the important issues for the executives in the fight against the 1929 Economic Crisis was the gradually decreasing wheat prices. This situation led the government to new searches for farmers and peasants, and many intellectuals and writers either wrote down the situation of the peasants or tried to develop a solution proposal.

Keywords:

1929 Economic Crisis, Peasant, Wheat,

PDF

___

Âli İktisat Meclisi. Âli İktisat Meclisi Raporları, Ankara: Âli İktisat Meclisi Umumi Kâtiplik, Neşriyat Serisi: A, 1932.
İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası. 1931 Oda Kongrası Kararları, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, 1931.
Kanun No: 2056, 03/07/1932, Resmi Gazete, “Hükümetçe Ziraat Bankasına mubayaa ettirilecek buğday hakkında kanun’’, 10 Temmuz 1932, Sayı: 2146.
Kanun No: 2466, 29/05/1934, Resmi Gazete, “Buğdayı koruma karşılığı kanunu’’, 30 Mayıs 1934, Sayı: 2714.
Kanun No: 3491, 04/06/1932, Resmi Gazete, 2 Ağustos 1932, Sayı: 2164.
Kararname No: 2/1002, 12/07/1934, Resmi Gazete, 2 Ağustos 1932, Sayı: 2164.
Kararname No:13204, 23/07/1932, Resmi Gazete, 2 Ağustos 1932, Sayı: 2164.
Kararname No:14757, 31/07/1933, Resmi Gazete, 2 Ağustos 1932, Sayı: 2473.
Avcıoğlu, Doğan. Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın, Birinci Kitap, İstanbul: Tekin Yayınevi, 1990.
Aysan, Mustafa A., Atatürk’ün Ekonomi Politikası, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2004.
Başar, Ahmet Hamdi. Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, Yayın No: 155, 1981.
Başar, Ahmet Hamdi. İktisadi Devletçilik I, Ankara: Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi, 1931.
Başkaya, Fikret. Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına Türkiye Ekonomisinde İki Bunalım Dönemi, Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı, 2005.
Coşkan, Kastamonu Saylavı Tahsin. “Buğday koruma kanununa dair’’, Ulus, 13 Temmuz 1936.
Derin, Haldun. Türkiye’de Devletçilik, İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi, 1940.
Effimianidis, Yorğaki. Cihan İktisat Buhranı Önünde Türkiye II, İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, 1936.
Gökgöl, Mirza. Türkiye Buğdayları, İstanbul: Devlet Matbaası,1935.
Güray, Atıf ve Yurtmen, Vahdi, Buğday Krizinde Türkiye, Ankara: Ziraat Vekâleti Neşriyatı, Umumi Sayı 238, 1937.
Hatipoğlu, Şevket Raşit. “Dış Ticaretimizde Ziraatın Payı”, Ziraat Gazetesi, C. I., Yıl: 2, S.12, Ankara: Yeni Gün Matbaası, Şubat 1935.
Hatipoğlu, Şevket Raşit. “Ziraat Mahsullerimizde Rekolte ve Fiyat Meselesi”, Ziraat Gazetesi, C. I, Yıl: 6, S. 7, Ankara: Yeni Gün Matbaası, Temmuz 1935.
Hatipoğlu, Şevket Raşit. Türkiye’de Zirai Buhran, Ankara: Yüksek Ziraat Enstitüsü, 1936.
Hüsrev, İsmail (Tökin), “Türkiye’de Toprak Ağalığı”, Kadro, S. 9, Eylül 1932.
Hüsrev, İsmail (Tökin). “Anadolu Köyünde Bünye Tahavvülü”, Kadro, S.14, Şubat 1933.
Hüsrev, İsmail (Tökin). “İç Pazar Meselesi”, Kadro, S.33, Eylül 1934.
Hüsrev, İsmail (Tökin). “Türkiye Köy İktisadiyatında Toprak Rantı”, Kadro, S. 4, Nisan 1932.
Hüsrev, İsmail (Tökin). Türkiye Köy İktisadiyatı, İstanbul: İletişim Yayınları, 1990.
Kazgan, Gülten. Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005.
Keyder, Çağlar. “Türkiye’de Tarımda Küçük Meta Üretiminin Oluşumu”, 75 Yılda Köyden Şehirlere, Bilânço 98, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1999.
Kıvılcım, Hikmet. Müttefik: Köylülük, Yol: 7, Köxüz Yayınları, 2009.
Köymen, Oya. “Cumhuriyet Döneminde Tarımsal Yapı ve Tarım Politikaları”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Bilânço 98, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1999.
Kuruç, Bilsay. Belgeler İle Türkiye İktisat Politikası (1929-1932), C. 1, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1988.
Küçük, Yalçın. Planlama Kalkınma ve Türkiye, İstanbul: Tekin Yayınevi, 1985.
Nadi, Yunus. “Memlekete ihtiyat buğday ambarı kurmak lazım’’, Cumhuriyet, 19 Haziran 1936.
Nadi, Yunus. “Un Gümrüğü’’, Cumhuriyet, 22 Kânunusani (Ocak) 1929.
Nadi, Yunus. “Un resmi behemhal indirilecek’’, Cumhuriyet, 14 Kânunusani (Ocak) 1929.
Nadi, Yunus. “Yeni Tarife”, Cumhuriyet, 2 Mart 1929.
Nuri, Köy Muallimi Osman. “Haymana’nın Ahırlıkuyu Köyü”, Ülkü, C. 3, S. 17, Temmuz 1934.
Özbek, Nadir. “Kemalist Rejim ve Popülizmin Sınırları: Büyük Buhran ve Buğday Alım Politikaları 1932–1937”, Toplum ve Bilim, S.96, Bahar 2003.
Özün, Mustafa Nihat. Osmanlıca-Türkçe Sözlük, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1952.
Pamuk, Şevket. Türkiye’nin 200 Yıllık İktisat Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
Siller, Oya (Köymen). Türkiye’de Tarımsal Yapının Gelişimi (1923-1938), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 1981.
Suvla, Refii Şükrü. “Dünya ve Türkiye’de Buğday Meselesi’’, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.4, S.I,Ekim 1942.
Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim. 1929 Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Ankara: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2009.
Varlık, Mehmet Bülent. “Ahmet Hamdi Başar’da Buğday Meselesi”, Ekonomik Yaklaşım-Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, C.II, S.6, 1981.
Yalçın, Stajyer Hâkim. “Kadınhanı Köylüsü Nasıl Borçlandı”, Ülkü, C. I, S. 11, Kânunuevvel (Aralık) 1933.
Zaim, Kemal. “Buğday Koruma’’, Ülkü, C.4, S.19, Eylül 1934.