Mütercimi Bilinmeyen Bir Sad-Kelime-i Alî Tercümesi
Türk edebiyatı tarihinde peygamber, mutasavvıf, filozof, hükümdar gibi muhtelif şahsiyetlerin özlü sözlerinin tercüme ve şerhi konusunda çeşitli eserler meydana getirilmiş-tir. Güzel sözlerin çeviri ve izahı mahiyetinde-ki bu metinlerin mühim bir kısmını Hz. Ali vecizeleriyle alâkalı eserler teşkil eder. Ünlü Arap yazarı ve Mutezile kelâmcısı Câhız, Hz. Ali’nin binleri bulan güzel sözleri arasından yüzünü seçerek “Mie Kelime” veya “Mi’at amsâl Alî bin Ebî Tâlib” adlı bir kitapçık mey-dana getirmiştir. Bu hikmetli sözler, Fars ve Türk edebiyatında hayli rağbet görmüş ve daha ziyade “Sad-Kelime-i Alî” (Hz. Ali’nin Yüz Sözü) adı altında tercüme ve şerh edilmiştir. Türk edebiyatı tarihinde Sad-Kelime-i Alî’nin adlarını bildiren âlim, şair ve yazarlar eliyle yapılmış tercüme ve şerhleri bulunduğu gibi, kimin tarafından yapıldığı belli olmayan çevirilerine de zaman zaman rastlanmaktadır. Tek yazma nüshası tespit edilen “Sad-Kelime-i Emîrü’l-mü’minîn Alî” isimli kitapçık da söz konusu eserlerin mütercimi belli olmayan örneklerinden biridir. Hangi asır edebî şahsi-yetlerinden olduğu bilinmeyen şair, Hz. Ali’nin yüz sözünü birer beyitle Batı Türkçesine (Azerbaycan Türkçesi) çevirmiştir. Mukaye-seler, onun Âdil bin Ali bin Âdil Hâfız’ın H. 889 / M. 1484 yılında tamam-ladığı Farsça Sad-Kelime-i Alî tercümesinden kısmen faydalandığını göstermektedir. Bu ya-zıda, Sad-Kelime-i Emîrü’l-mü’minîn Alî’nin, anılan mütercimi meçhul tercümesi hakkında bilgi verildikten sonra eserin yeni harflere ve günümüz Türkçesine çevrilmiş metni sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Câhız, Sad-Kelime-i Alî, tercüme, Âdil bin Ali bin Âdil Hâfız
Interpreter Unknown an Sad-Kelime-i Ali Translation
In the history of Turkish literature, various works have been created in the field of interpretation and translation of the essential words of various personalities such as prophet, sufi, philosopher and sovereign. Famous Arab writer Jahiz (d. 255/869), selectly hundreds from between thousands of beatiful words of Hz. Ali and created him o booklet called “Mie Word” or “Mi’at Amsal Ali bin Talib”. These erudite words have been very popular in Persian and Turkish literature and have been translated and expounded more often under the name of “Sad-Kelime-i Alî”. In the history of Turkish literature, there are translitions and commentaries of Sad-Kelime-i Ali’s made by scholars, poets and writers as well as there are also some translations that are not known by whom made. The booklet entitled “Sad-Kelime-i Emîru’l-mu’minîn Alî” which is the only one written copy is one of the translator unknown examples the mentioned works. The poet who does not know which century literary person, has translated Hz. Ali’s hundred words into Western Turkic (Azerbajiani Turkic) with one for of couplet. In this article, about the unknown translation of the interpreter of Sad-Words-i Ali was informed after, were presented to the new letter and the text translated into contemporary Turkic.
Keywords:
Jâhiz, Sad Kelime-i Alî, translation, Âdil bin Ali bin Âdil Hâfiz,
___
Âdil bin Ali bin Âdil Hâfız, Sad-Kelime-i Alî, Ankara Millî Ktp. Yz. B 253. Mîr Celâleddîn Hüseynî Urmevî Muhaddis Matlûbu Külli Tâlib Min Kelâmi Emîrü’l-mü’minîn Alî bin Ebî Tâlib, İntihâb Câhız, Şerh Reşîd-i Vatvat. (H. 1382/ M. 1962),Ateş, Ahmed (1968). İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi Buran, Ahmet vd. (2014). Çağdaş Türk Yazı Dilleri 1 Güneybatı/Oğuz Grubu. Ankara: Akçağ Yayınları. Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatında Hazret-i Ali Vecizeleri. Ankara: Öncü Kitap. Develi, Hayati (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar. Ankara: TDK Yayınları. Doerfer, Gerhard (1977). “Das Chorasantürkische”. Ankara: TDAY Belleten. 127-204. Ercilasun, Ahmet Bîcan (2006). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları. Ergin, Muharrem (1971). Azeri Türkçesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi. Ertuğrul, Ali (2009). “Sefîne-i Tebriz İsimli Mecmuada Hz. Ali’ye Nispet Edilen Dualar ve Sad Kelime”. Hazreti Ali –Sempozyum Bildirileri- 24-25 Ekim 2007, İzmir. 227-258. Gül, Mehmet (2013). “17. Yüzyılda Azerbaycan Sahasında Yazılan Hikayat Adlı Eserdeki Ünlü Uyumları Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies 8 (Yaz 4). 877-885. Gülsevin, Gürer vd. (2004). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi. Karabulut, Ali Rıza.(1995). Kayseri Râşid Efendi Eski Eserler Kütüphanesindeki Türkçe Farsça Arapça Yazmalar Kataloğu. Ankara. Korkmaz, Zeynep (2005). Türk Dili Üzerine Araştırmalar I. Ankara: TDK Yayınları. Korkmaz, Zeynep (2015). Türk Dili Üzerine Araştırmalar IV. Ankara: TDK Yayınları. Krafft, Albrecht (1842). Die Arabischen, Persischen und Türkischen Handschriften der K.K. Orientalischen Akademie zu Wien. Wien. Pertsch, Wilhelm. Verzeichniss der Persischen Handschriften der Königliche Bibliothek zu Berlin. Berlin: 1888. Tekin, Şinasi (1974). “1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde ‘olga-bolga’ Sorunu”. Ankara: TDAY Belleten 1973-1974. 59-157. Tuna, Osman Nedim (1986). Türk Dilbilgisi (Fonetik ve Morfoloji).Malatya: İnönü Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ders Notları-3.
- ISSN: 1300-9052
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
Orhun Yazıtları’ndan Klasik Şiire Şark ve Garp Kavramı
Tuyuğlarla Tertip Edilen Bir Oyun: Aklından Bir Tuyuğ Tut!
Klasik Türk Şiirinde Çâr-Ender-Çâr Şiirler
Mütercimi Bilinmeyen Bir Sad-Kelime-i Alî Tercümesi
Necâtî Beg Divanı’nda Uyku Kavramının Kullanımı Üzerine Bir İnceleme