1828-29 OSMANLI-RUS HARBİ'NDE ERZURUM EYALETİ'NDEN RUSYA'YA GÖÇÜRÜLEN ERMENİLERİN GERİ DÖNÜŞLERİNİ SAĞLAMA FAALİYETLERİ

Birçok önemli gelişmelerin yaşandığı 1828-29 Osmanlı-Rus Harbi, özellikle Rumeli ve Doğu Anadolu'da yaşayan Ermeni halkı için de telafisi mümkün olmayan neticeler doğurmuştur. Harb sırasında Rusya'nın yanında yer alan bu gayrimüslimler, harb sonunda Ruslar tarafından zorla Rusya'ya göç ettirilip yeni yerlerine yerleştirilmişlerdir. Rusya bu suretle hem Türklerin Osmanlı ülkesine göçleri sebebiyle boş kalan arazileri kullanılır hale getirmeyi, hem de idaresi altında bulunacak bu Ermenileri Osmanlı hakkında beslediği emeller doğrultusunda kullanmayı hedeflemiştir. Ancak Osmanlı idaresinde sahip oldukları hak ve imtiyazları orada bulamayan bu insanlar geri dönüş için çeşitli çareler aramaya başlamışlardır. Erzurum örneğinin ele alındığı bu çalışmada, Erzurum ve çevresinden göçürülenlerin geriye dönüşlerini sağlama işi, Erzurum'da yaşayan dini liderlerce yürütülmüştür. Bunlar Osmanlı Hükümetine müracaatta bulunarak onların ülkelerine geri dönme isteklerini ifade edip kabulünü dilemişlerdir. Bu yolla sayıları tam belirlenemeyen birçok Osmanlı vatandaşı Ermeni, Erzurum'a, kendi evine dönme sevincini yaşamıştır. Bu durum Rusya ve Osmanlı idarelerinin halklarına sağladığı rahat ve huzurun değerlendirilmesi açısından da önemli bir örnek teşkil etmiştir.

Activities To Grant The Return of Armenians Who Were Forced To Migrate From The State of Erzurum to Russia DuringThe 1828-29 Ottoman-Russian War

1828-1929 Ottoman-Russian war, when several important development stock place, had particularly caused irreparable consequences for Armenians living in Rumelia and Eastern Anatolia back then. These on-Muslims, who fought on Russia's side during the war, were forced to migrate Russia and settled there. By doing so, Russia was planning to make use of empty fields due to Turkish immigration to Ottoman State, and also to use Armenians in line with their ambitions. But Armenians, who did not have the same right and privileges in Russia as they had under Ottoman rule, started to look for the opportunity to return. They applied to the Ottoman Government and expressed their desire to return. There turn project for Armenians, who were living in grater Erzurum area before, was carried out by religious leaders living in Erzurum. In this way, undetermined number of Ottoman Armenians has experienced the joy of returning their home. These cassettes an important example for evaluating the comfort and peace of mind provided by Russia and Ottoman State's towards their citizens.

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevded-Tertib-i Cedid, I, İstanbul 1303.
Ahmed Lütfi Efendi, Vak'anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi (yeni yazıya aktaran: Yücel Demirel, Tamer Erdoğan), c. 2-3, İstanbul 1999.
Ahmet Muhtar Paşa; 1244-1245 Türkiye-Rusya Seferi ve Edirne Antlaşması, Ankara 1928.
AKYILDIZ, Ali; ,Tanzimat', Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 40, İstanbul 2011.
ARMAOĞLU, Fahir; 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), Ankara 1983.
BEYDİLLİ, Kemal; 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Doğu Anadolu'dan Göçürülen Ermeniler (Türk Tarih Kurumu, Belgeler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, c. XIII, sayı: 17'den ayrı basım), Ankara 1988.
BOA, Hariciye- Mektubi Kalemi, Nr. 82/93.
BOA, Hariciye- Mektubi Kalemi, Nr. 89/95.
BOA, Hatt-ı Hümayun, Nr. 43212-A.
BOA, Hatt-ı Hümayun, Nr. 43294-A.
BOA, İrâde-Meclis-i Vâlâ, Nr. 11099; Leffi; 1,2, 3, 4.
DEMİREL, Muammer; ,1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'ya Göçürülen Ermenilerin Geri Dönüşü', XIV. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, (Ankara, 9-13 Eylül 2002), II. cilt I. kısım, Ankara, 2006.
ERİM, Nihat; Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri I, Ankara 1953.
GÜLSOY, Ufuk; 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rumeli'den Rusya'ya Göçürülen Reâyâ, İstan- bul 1993.
GÜRÜN, Kâmuran; Ermeni Dosyası, Ankara 1993.
KONUKÇU, Enver; Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Ankara 1992.
KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Ankara 1993.
KÜÇÜK, Cevdet; ,Erzurum', Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 11,İstanbul 1995.
Meclis-i Mebûsân Zabit Ceridesi 1293-1877, (hazırlayan Hakkı Tarık Us), İstanbul 1954.
TURAN, Şerafettin ; ,Edirne Antlaşması', Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, IX, sayı: 1-2, Ankara Mart-Haziran 1951.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi (1793-1908), III/5, Ankara 1978.