Yusuf YURDİGÜL, Aslı YURDİGÜL, Mevlüde BATUR

Frankfurt Okulu’nda Birey ve Toplum: İnsanın Şeyleşmesi ve Kültürün Metalaşması Üzerine Eleştirel Okumalar

20. yüzyılda yaşanan ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeler toplumsal hayatın hemen her alanını etkisi altına almış ve her alanda köklü birtakım değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Dönemin birçok entelektüelinin de dikkatini çeken bu süreç, kuruluş amacını “ekonomik temelden kurumsal ve düşünsel üstyapıya kadar, bütünselliği içinde toplumsal yaşamın bilgisi ve kavranması” (Slater,1998:16) olarak belirleyen Frankfurt Okulu’nun da dikkatinden kaçmamıştır. Bir bütün olarak toplumsal yapıyı dert edinen Frankfurt Okulu, bu yapının analizinin yapılması, eksik ve aksayan yönlerinin belirlenmesi, daha iyi ve daha yüksek standartlarda bir toplumsal ortamın sağlanması yönünde çalışmalar ortaya koymuştur. Eleştirel teori yöntemiyle ortaya konan bu çalışmalarda birey ve topluma yönelik kaygı her zaman temel vurguyu oluşturmuştur. Bu vurgu, Okul’un kültür endüstrisi kavramını ortaya atmasına ve geliştirmesine de dayanak sağlamıştır. Frankfurt Okulu’nun birey ve toplum kavramlarına yaklaşımını konu alan bu çalışmada, Frankfurt Okulu, eleştirel teori ve kültür endüstrisi kavramlarıyla çalışmanın kavramsal çerçevesi belirlenmiş; özellikle kültür endüstrisi eleştirisi üzerinden okulun birey ve toplumla ilgili bakış açıları ortaya konmuştur. Bu amaçla literatür taraması yöntemine başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Eleştirel teori, Frankfurt Okulu, kültür endüstrisi, birey, toplum

Economical, social and technological developments in the 20th century affected almost every segment of society and brought along radical changes in every field. This process which caught the attention of the intellectuals also took the attention of the Frankfurt school which determined the aim of establishment as “information and understanding of social life from” (Slater, 1998: 16).The Frankfurt school which aims to deal with social structure carried out studies on analysis of this structure, determining the missing and failing points and creating a social atmosphere in higher and better standards. In these studies conducted with critical theory, concern about individual and scoiety has always generated the main emphasis. This emphasis provided foundation for constituting and developing the culture industry in the school.This study, which aims the approach of the Frankfurt School toward individual and society, determined the conceptual framework with critical theory and culture industry and suggested perspectives of the school on individual and society particularly through criticism of culture industry. For this reason, literature review was used in this study

Keywords:

Critical theory, the Frankfurt School, culture industry, individual, society,

PDF

___

Adorno, T. (2003). "Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken". Cogito Dergisi, Özel Sayı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Adorno, T. (2014). Kültür Endüstrisi, Kültür Yönetimi. (Çev. N. Ülner, & M. Tüzel, & E. Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.

Bağce, H. E. (2006). Frankfurt Okulu. Ankara: Doğu Batı Yayınları.

Bayart, J. F. (1999). Kimlik Yanılsaması. (Çev. M. Moralı). İstanbul: Metis Yayıncılık.

Bottomore, T. (1997). Frankfurt Okulu ve Eleştirisi. (Çev. A. Çiğdem). İstanbul: Vadi Yayınları.

Çelik. A. (2011). Kültür Endüstrisi Üç Yanlış Bir Doğru. İstanbul: Literatür Yayıncılık.

Dellaloğlu, B. (2003). “Bir Giriş: Adorno Yüz Yaşında”. Cogito Dergisi, 36, 13-37. İstan- bul: Yapı Kredi Yayınları.

Dellaloğlu, B. (2003). Frankfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum. İstanbul: Bağlam Yayın- ları.

Erdoğan, İ. ve Alemdar, K. (2005). Öteki Kuram. Ankara: Erk Yayınları.

Fiske, J. (1999). Popüler Kültürü Anlamak. (Çev. S. İrvan). Ankara: Ark Yayınları.

Geuss, R. (2013). Eleştirel Teori – Habermas ve Frankfurt Okulu. (Çev. F. Keskin). İstan- bul:Ayrıntı Yay.

Gözütok, T. (2011). "Modernizmin Kayıp Çocukları". Turkish Studies - International Pe- riodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 1167-1179, Ankara.

Horkheimer, M.,Adorno, T. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev.E. Öztarhan). İstan- bul: Kabalcı Yayınevi.

Jay, M. (1989). Diyalektik İmgelem. (Çev. Ü. Oskay). İstanbul: Ara Yayınları.

Kejanlıoğlu, D. B. (2005). Frankfurt Okulu’nun Eleştirel Uğrağı: İletişim ve Medya. An- kara: Bilim ve Sanat Yayınları.

Kejanlıoğlu, D. B. (2011). Zamanın Tozu Frankfurt Okulu’nun Türkiye’deki Ayak İzleri. Ankara: Deki Yayınevi.

Kızılçelik, S. (2008). Frankfurt Okulu. İstanbul:Anı Yayınları.

Marcuse, H. (1997). Tek Boyutlu İnsan. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.

Robins, K.,Morley, D. (1997). Kimlik Mekanları. (Çev. E. Zeybekoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Slater, P. (1998). Frankfurt Okulu. (Çev. A.Özden). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Yaylagül, L. (2008). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.

Yazıcı, M.(2013). "Toplumsal Değişim ve Sosyal Değerler" Turkish Studies - Interna- tional Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/8 Summer 2013, p. 1489-1501, Ankara.

Yılmaz, M. (2011). "Kente Alışamayan Uyumsuz Bireyin Öyküsü: Turgut Uyar’ın Ge- yikli Gece Şiiri Üzerine Bir Tahlil Denemesi". Turkish Studies - Interna- tional Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011, p.1893-1906, Ankara.

Yurdigül, A. (2010). Kültür Endüstrisi Bağlamında Yemek Kültürü Eleştirisi. (Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü.