ÖZBEK HALK EDEBİYATINDA BAZI MERASİM ŞARKILARI / Some Ceremonial Folksongs ın The Uzbek Literature

ÖzMakalede, yüzyıllar zarfında ağızdanağza geçerek mükemmelleşen, nadirdürdanelerden sayılan Özbek halkölenlerinin kayda geçirilmesi ve derlenmesi,yayınlanması ve yaygınlaştırılması, sözkonusu tür üzerine araştırmalar tarihihakkında bilgiler yer almaktadır. H. Zarifov,M. Alaviya, Z. Husayinova, T. Goziboyev, B.Karimiy, M. Afzalov, H. Razzokov, M.Murodov, T. Mirzayev, B. Sarimsokov gibitanınmış araştırmacıların 20. yüzyılınotuzlu yıllarından itibaren ölen türününkayda alınmasına büyük önem verdikleribilinir. Meşhur araştırmacı M. Alaviya’nın,Taşkent vilayetinin Ahangeran ilçesindeyaşayan Holcuman Umar oğlu, Nemenganvilayetinin Pop ilçesinde yaşayan TöyçiYusupov gibi ünlü ölencilerden kaydettiğipek çok parçalar ile Ohangaron’lı KoldaşKurolov’dan kaydedilen, şekil açısındanölene benzeyen, ama fonksiyonubakımından hastaları kelime gücüyle tedavietmek amacıyla söylenen eski merasimşarkılarından bedik türüne ilişkin bilgilerede yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Özbek halk edebiyatı, ölen, bedik, merasim şarkıları.AbstractThere was information given aboutthe history of the recordings, collections,publishing, popularization of Uzbekfolklore “Ulan’’ and researches on thisgenre perfected over the centuries bypassing through mouth to mouth. It hasbeen known that notable researchers suchas H.Zarifov, M.Alaviya, Z. Husayinova, T.Goziboyev, B.Karimiy, M.Afzalov,H.Razzokov, M.Murodov, T.Mirzayev, andB.Sarimsokov have paid a specialattention to the recording of genre “Ulan”from the thirties of the 20th century. Itwas given information about the genre ofbedik, which is among the old ceremonialsongs similar in form with ulan but songto treat patients with the power of thespoken word. These literary piecesrecorded by the famous researcher M.Alaviya from Holjuman Umar living inAkhangaran district of Tashkent province,famous students such as Toychi Yusupovliving in Pop district of Nemengan province,and from Koldaş Kurolov in Ohangaron werealso presented in this article.Key words: Uzbek folk literature, “ulan”, “bedik”, ceremonial songs.

___

  • O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi, Тоshkent: O’qituvchi, 1980.
  • O’zR FA Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot institute Folklor arxivi, Inv. №: 1101.
  • O’zR FA Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot institute Folklor arxivi, Inv. №: 1511/20.
  • O’zR FA Til va adabiyot institute folklore arxivi, Inv №: 1, s. 14.
  • O’zR FA Til va adabiyot institute folklore arxivi, Inv №: 1, s. 174.
  • Oq olma, qizil olma (O’zbek xalq qo’shiqlari), Yozib oluvchi va nashrga tayyorlovchi: M. Alaviya, Toshkent: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1972.
  • Ostonasi tillodan (to’y qo’shiqlari), Tuzuvchilar: М. Mirzayeva, А. Мusaqulov, Toshkent: Fan, 1992.
  • QOSİMOV, N., O’zbek xalq laparlari (genezesi va poetic tabiati): Filologiya Fanlari nomz. diss., Тоshkent, 1998.
  • RADLOV, V.V., Opit slovarya tyurkskix narechiy, 3-nashr, 1889.
  • RAZZAQOV, H., “O’zbek xalq qo’shiqlari”, Gulyor (Farg’ona xalq qo’shiqlari), Тo’plovchi: H.Rаzzоqоv, Тоshkent: Аdabiyot vа san’at nashriyoti, 1967.
  • SARIMSOQOV, B., “Marosim folklori”, O’zbek folklori ocherklari, 1 tom, Тоshkent: Fan, 1988.
  • SEYIDOV, М., Azarbayjan mifik tefekkurunin gaynaglari, Baku, Jаzichi, 1983.
  • SHOMAMATOV, N., “O’lan janri haqida ba’zi mulohazalar”, Folklorshunoslik, 1-kitob, Navoiy, 2003, s. 75-82.
  • SHOMAMATOV, N., “O’lan janrining o’ziga xos xususiyatlari”, O’zbek tili va adabiyoti, 2004, 3-son, s. 47−50.
  • To’y muborak yor-yor, To’plovchi va nashrga tayyorlovchi: О. Safarov, Тoshkent: Ма’naviyat, 2000.
  • Tojoboyev, R., “Qurbonjon dodxoh haqida rivoyatlar xususiyatlari”, O’zbek tili va adabiyoti, 2000, 5-son, s. 44-47.
  • Xalq durdonalari, Afg’oniston o’zbeklari folkloridan namunalar, Nashrga tayyorlovchi: Fayzullo Aymoq, Тoshkent: Аdabiyot va san’at, 1986.
  • Zahiriddin Muhammad Bobur, Muxtasar, Nashrga tayyorlovchi: S, Hasanov, Тоshkent: Fan, 1971.
  • ZARIF, Hodi, O‘zbek folklori (Pedagogika institutlari uchun xrest