“Halk Fırkası”nın Kuruluş Sürecinde Ulusal Basına Yansıyanlar (Aralık 1922-Şubat 1923)
Milli Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasından sonra Mustafa Kemal Paşa’nın gerçekleştirmek istediği
inkılâpların önünde bir engel olmaması gerekliydi. Halkın da desteğini alarak bunu gerçekleştirmek
amacıyla Mustafa Kemal Paşa 6 Aralık 1922’de yeni bir fırka kuracağı ile ilgili görüşünü basın
ile paylaştı. Bunun için önce bir kamuoyu yoklaması gerekliydi. Bu doğrultuda Mustafa Kemal Paşa
bir Batı Anadolu gezisine çıktı. 14 Ocak-20 Şubat 1923 tarihlerinde yapılan Batı Anadolu gezisi
ile zihninde kuracağı fırkanın niteliklerini böylece belirledi. Mustafa Kemal Paşa aydınların desteğini
almanın kuracağı fırkanın güçlenmesinde etkili olacağını bilmekteydi. Diğer taraftan basının
halk üzerindeki etkisini de bildiği için gazetecilerin desteğinin de alınması gerekliydi. Bu nedenle
16/17 Ocak 1923’te İzmit’te bir basın toplantısı düzenledi. Bu süreçte basının amacı kurulacak parti
için uygun zihinsel zemini sağlamak idi. Böylece basın önemli bir rol üstlendi. Bu çalışmada Türk
ulusal basınında Halk Fırkası’nın kuruluş sürecinde dönemin yazarları tarafından yazılan köşe yazıları,
konu ile ilgili gazete haber ve demeçleri Aralık 1922 - Şubat 1923 tarihleri dikkate alınarak
irdelenecektir.
Anahtar Kelimeler:
Mustafa Kemal Atatürk, Halk Fırkası, kuruluş, basın, gazeteler
Reflections in the National Press During the Foundation Process of “People’s Party” (December 1922–February 1923)
After the victory of the National Struggle, it was necessary that there should be no obstacles in
front of the revolutions that Mustafa Kemal Pasha wanted to realize. In order to achieve this with
the support of the people, Mustafa Kemal Pasha shared his opinion with the press that he would
establish a new party on December 6, 1922. This required a public opinion poll. In this direction,
Mustafa Kemal Pasha went on a travel of West Anatolia. Thus, he determined the characteristics
of the party he was going to establish in his mind with the travel of West Anatolia between
14 January and 20 February 1923. Mustafa Kemal Pasha knew that getting the support of intellectuals
would be effective in strengthening the party he would establish. On the other hand, since
he knew the impact of the press on the public, it was necessary to get the support of journalists.
For this reason, he held a press conference in Izmit on 16–17 January 1923. In this process, the purpose
of the press was to provide the appropriate mental ground for the party to be established.
Thus, the press played an important role. In this study, opinion columns written by the writers of
the period in the establishment process of the People's Party in the Turkish national press, newspaper
news and statements on the subject will be examined by taking into account the dates of
December 1922– February 1923.
Keywords:
Mustafa Kemal Atatürk, Halk Fırkası, kuruluş, basın, gazeteler,
___
- Anonim. (1922, 8 Kanunievvel). Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin beyanatı. Vakit.
- Anonim. (1922, 9 Kanunievvel). Mustafa Kemal Paşa’nın son beyanatı. Tevhid-i Efkâr.
- Anonim. (1923, 15 Kanunisani). Mustafa Kemal Paşa’nın teftiş seyahati. Vakit.
- Anonim. (1923, 20 Kanunisani). Gazi Paşa Kumandanımızın huzurunda. Tanin.
- Anonim. (1923, 25 Kanunisani). Dâhili siyasete bir bakış. Hâkimiyet-i Milliye.
- Akandere, O. (2001). Atatürk’ün İzmit basın toplantısı (16–17 Ocak 1923) ve bu toplantıda verilen önemli mesajlar. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1, 124–136. https ://dergipark.org.tr/ tr/pub/josc/iss ue/19 003/2 00963
- Arar, İ. (1997). Atatürk’ün İzmit basın toplantısı. Cumhuriyet Yayınları. Atatürk, M. K. (1995). Nutuk. Süryay Sürekli Yayınlar. Atay, F. R. (1923, 20 Kanunisani). Gazi Başkumandan’ın Halk Fırkası ve İstanbul Hakkında İzmit’te Muharririmize Pek Mühim Beyanatı. Akşam.
- Bozkurt, M. E. (1923, 30 Kânunisani). Halk Devleti Düsturları. Anadolu’da Yenigün.
- Ceylan, H. H. (1995). Büyük oyun: Mustafa Kemal ve hilafet kavgası 2. Rehber Yayınları.
- Demirel, A. (2003). Birinci Meclis’te muhalefet: İkinci grup (3. baskı). İletişim Yayınları.
- Eyinnen, S. (Ed.) (2007). Atatürk’ün bütün eserleri (1922–1923) (Cilt 14). Kaynak Yayınları
- Kili, S. (1976). 1960–1975 döneminde Cumhuriyet Halk Partisi’nde gelişmeler: Siyaset bilimi açısından bir inceleme. Boğaziçi Üniversitesi.
- Tahsin, S. (1933). Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve halikı Gazi Mustafa Kemal. Akşam Matbaası.
- Timur, T. (1993). Türk devrimi ve sonrası. İmge Kitabevi.
- Toprak, Z. (2014). Türkiye’de popülizm. Doğan Kitap.
- Tunçay, M. (1981). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek parti yönetiminin kurulması (1923–1931). Yurt Yayınları.
- Uluğ, N. H. (1923, 17 Kanunisani). Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin seyahatleri. Vakit.
- Uluğ, N. H. (1923, 20 Kanunisani). Gazi Başkumandanımızın İzmit’te Muharririmize son Beyanatları. Vakit.
- Us, H. T. (1922, 12 Kanunievvel). Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri. Vakit.
- Yalman, A. E. (1923, 18 Kanunisani). Milli İstikbal Hazırlıkları. Vakit.
- Yalman, A. E. (1923, 20 Kanunisani). Hedefe Mutlaka Varılacaktır. Vakit.
- Yalman, A. E. (1970). Yakın tarihte gördüklerim ve geçirdiklerim (1922–1971) 2. Rey Yayınları.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: AVES Yayıncılık
Sayıdaki Diğer Makaleler
Türkiye Himaye-İ Etfal Cemiyeti İstanbul Şubesi’nin Faaliyetleri (1917–1935)
Türkiye’de Kooperatifçilik ve Toplumsal Kalkınmadaki Rolü
“Halk Fırkası”nın Kuruluş Sürecinde Ulusal Basına Yansıyanlar (Aralık 1922-Şubat 1923)