TANİN (1922-1925)

"Tanin", XX. yüzyıl Türk basın tarihinin önemli gazetelerinden biridir. Üç ayrı devrede yayımlanmıştır: 1908-1914, 1922-1925 ve 1943-1947. Gazetenin yayımlandığı yıllar tarihimizin önemli kilometre taşlarıdır. Tanin'in ikinci özgün yanı, her üç devrede aynı başyazar tarafından çıkarılmış olmasıdır. Bu başyazar, ünlü gazeteci ve siyasetçi Hüseyin Cahit'tir (Yalçın). 1908 yılından ölümüne kadar (1957) gazetecilik yapan Hüseyin Cahit (Yalçın), üretkenliği ve mücadeleci gazeteci kimliği ile adından çok söz ettirmiş, zaman zaman siyasal iktidar ile sorunlar yaşamış ve gazeteci kimliği ile İstiklal Mahkemelerinde bile yargılanmıştır. Hilafetin muhafazası konusundaki görüş ayrılığı bir yana bırakılacak olursa, Hüseyin Cahit'in geleceğe yönelik öngörüleri ile siyasal iktidarın öngörüleri ters düşmemektedir. Tanin ve İstanbul basınının bir bölümü, Cumhuriyet'in henüz yeni inşa edilmekte olduğu o yıllarda, durumun hassasiyetini yeterince dikkate almadan, siyasal iktidarı zaman zaman ölçüsü kaçan bir biçimde eleştirmişlerdir. Tanin ve diğer muhalif İstanbul basını, Mustafa Kemal Paşa'nın diktatörlüğe yönelmesinden endişe etmişlerdir. Hüseyin Cahit'in eski İttihatçıların önde gelenleri ile olan yakınlığı, siyasal iktidarın ona ve gazetesi Tanin'e mesafeli bakmasına, ondan kuşkulanmasına neden olmuştur. Bu makalede, ikinci devrede yayımlanan Tanin gazetesi tanıtılmakta ve bu gazetenin dönemin siyasal olaylarına (özellikle de, Cumhuriyet'in ilanına ve Hilafet'in kaldırılmasına) yaklaşımı ve siyasal iktidarla ilişkileri ele alınmaktadır

THE TANIN (1922-1925)

Tanin is one of the leading papers in the Turkish press history of the 20th century. It was published in three separate periods: 1908-1914, 1922-1925 and 1943-1947. Those years of publishing are important milestones of our history. Next distinctiveness of Tanin comes from the fact that it was issued each period by the same editor. This editor was Hüseyin Cahit (Yalçın), a well- known writer and politician. Hüseyin Cahit (Yalçın), who remained as a journalist for his lifetime (1957) since 1908, made his mark as a prolific, feisty journalist. He occasionally conflicted with the political power of the day and was tried by the Independence Courts (İstiklal Mahkemeleri) as a journalist. Putting aside the differences over the continuation of the Caliphate, Hüseyin Cahit was not at variance with the political power in terms of future foresight. During the building years of the Republic, Tanin and a part of Istanbul press criticized intemperately at times, regardless of the delicacy of the situation. Both Tanin and other opponent part of Istanbul press feared of Mustafa Kemal Pasha to head for dictatorship. Hüseyin Cahit’s closeness to the leading figures among ex-Unionists caused the government to be suspicious about him, standing aloof from him and his paper, Tanin as well.In this article, second publication period of the newspaper Tanin is depicted and also discussed in terms of its approach to political developments of the day -especially the declaration of the Republic and resolution of the removal of the Caliphate- and its relationship with the political power.

PDF

___

Alemdar, Korkmaz, İletişim ve Tarih, Ümit Yayıncılık, Ankara, 2001.
Alpkaya, Faruk, Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşu (1923-1924), İleti- şim, İstanbul,1998.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt II, (9. Basılış), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1969
Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş A.Ş., İstanbul, 1998.
Azman, Ayşe, Türk Basınında Siyasi Bir Gazeteci Hüseyin Cahit Yal- çın, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Bölümü, İstanbul, 1994.
Bengi, Hilmi, Gazeteci, Siyasetçi ve Fikir Adamı Olarak Hüseyin Cahit Yalçın, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2000.
Bulut, Süleyman, Hüseyin Cahit Yalçın, Milliyet, İstanbul, 1984.
Cevdet Kudret [Suat Hizarcı], Hüseyin Cahit Yalçın, Varlık, İstanbul, 1957.
Çankaya, Ali Mücellitoğlu, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, Cilt III, Mars Matbaası, İstanbul, 1968-1969.
Çetinkaya, Y. Doğan, “Hüseyin Cahit Yalçın”, içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 3 Modernleşme ve Batıcılık, (Ed. Uygur Kocabaşoğlu), İletişim, İstanbul, 2002, s. 314-331.
Gazel, A. Ali, H. Cahit (Yalçın) Bey’in Siyasi Hayatı (1908-1913), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1998.
Güz, Türkiye’de Basın-İktidar İlişkileri (1920-1927), Gazi Üniversitesi, Ankara, 1991.
Huyugüzel, Ö. Faruk, Hüseyin Cahit Yalçın’ın Hayatı ve Edebi Eserleri Üzerinde Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İzmir, 1984.
İnuğur, M. Nuri, Türk Basınında İz Bırakanlar, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1988.
Kabacalı, Alpay, Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1994.
Kandemir, Feridun, Cumhuriyet Devrinde Siyasi Cinayetler, Ekicigil, İstanbul, 1955.
Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, (2. Baskı), Afa, İstanbul, 1996.
Kili, Suna ve Şeref Gözübüyük, Türk Anayasa Metinleri – Senedi İttifaktan Günümüze-, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1985.
Mehmet Cavid Bey, Şiar’a Mektuplar, (Yayına Hazırlayan: Şiar Yalçın), İletişim, İstanbul, 1995.
Sancaktar, Fatih Mehmet, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Milli Hakimiyet Düşüncesinin Gelişimi ve Hüseyin Cahit Yalçın Örneği (1908-1925), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2009.
Sezgin, Ömür, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, Birey ve Toplum, Ankara, 1984.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, C. 6, İçtima Senesi 1, İçtima: 113, Celse 1 (27.2.1924).
Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi, Davalar, Hapisler, Saldırılar, Faili Meçhul Cinayetler ve Holdingler, (2. Baskı) Gerçek, İstanbul, 1996.
Türker, Hasan, Türk Devrimi ve Basın 1922-1925, Dokuz Eylül Üniversitesi yayını, İzmir, 2000.
Yalçın, Hüseyin Cahit, “Meşrutiyet Devri ve Sonrası: Atatürk Devri”, Halkçı, (29.3.1954).
Yalçın, Hüseyin Cahit, Siyasal Anılar, (Haz. Rauf Mutluay), (2. Baskı), Türkiye İş Bankası, İstanbul, 2000.
Yalçın, Hüseyin Cahit, Tanıdıklarım, YKY, İstanbul, 2001.
Yalçın, Hüseyin Cahid, “Yalçın’ın 50 Yıllık Hatıraları: Atatürk Devri”, Halkçı, (22.5.1955).
Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, (2. Baskı), Pera Turizm ve Tic. A. Ş., C. II, İstanbul, 1970.
Yücebaş, Hilmi, Büyük Mücahit Hüseyin Cahit, Kültür Kitabevi, İstanbul, 1960.
Yüksel, Nahit, Fikir Hareketleri Dergisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2005.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi