İzmir Müdafaa-İ Hukuk-I Osmaniye Cemiyeti (Aralık 1918-Mart 1920)

Mondros Mütarekesi’nden sonra kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyet¬lerinin ilki olan İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti (İMHOC), diğerleri gibi, yöresel faaliyetlerde bulunmuş ve VVilson’un ortaya attığı 14 maddelik Barış Prensiplerini çalışmalarına meşru bir dayanak olarak seç¬miştir. Bilindiği gibi Birleşik Amerika Cumhurbaşkanı Woodrow Wilson, Birinci Dünya Savaşı’na son verecek barışın temel ilkeleri olmak üzere, 8 Ocak 1918’de, 14 maddelik prensiplerini Kongre’de açıklamıştı. Bunlardan 12. madde doğrudan Türkiye ile ilgili idi ve şöyle deniliyordu. “Osmanlı İmparatorluğu’nun Türk olan kısımlarının egemenliği sağlanacak, fakat Türk olmayan milliyetlere muhtar gelişme imkânları verilecek. Çanakkale Boğazı devamlı olarak bütün milletlerin gemilerine açık olacak ve bu, mil¬letlerarası garanti altına konacak” . Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin kon¬gre ve yayınlarında, zaman zaman bu maddeye atıfta bulunulduğunu görmekteyiz.

Anahtar Kelimeler:

İzmir, Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti, Mondros Mütarekesi

İzmir Defense-I Law-I Osmaniye Society (December 1918-March 1920)

İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemlığı (İMHOC), which was the first of the Mudafaa-i Hukuk Societies founded after the Mondros Armistice, has been engaged in local activities and chosen as a legitimate basis for the 14-item Peace Principles put forward by Wilson. It was ¬. As it is known, the President of the United States, Woodrow Wilson, announced the 14-point principles on the 8th of January, 1918, as the basic principles of peace that will end the First World War. These were related to Turkey and was called directly from Article 12 as follows. “The Turkish parts of the Ottoman Empire will be dominated, but non-Turkish nationalities will be given muhtar development opportunities. The Dardanelles Strait will be continuously open to ships of all nations and this will be under international guarantee. ” In congresses and publications of Müdafaa-i Hukuk Societies, we see that this article is referred to from time to time.

Keywords:

İzmir, İzmir Defense-I Law-I Osmaniye Society, mondros armistice,

PDF

___

Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1980), Türkiye İş Bankası Yay., An¬kara 1984, s. 138-139.
İMHOC’nin 1919’da yayınladığı broşürün kapağında, “Başkan VVilson’un benimse¬diği prensiplerin onikincisine göre, İzmir şehri, ötedenberi Türk Anadolu’nun bu Türk in¬cisi, sahiplerinin elinde kalmalıdır” deniliyordu, bk. Smyrne Turque, Publication de la So- ciete de Delense des Droits Ottomans-Smyrne, No: 4, İstanbul 1919.
Nail Morali, Mütarekede İzmir Olayları, Ankara 1973, s. 5-28.; ve yine aynı yaza¬rın, Mütarekede İzmir, İstanbul 1976, s. 164-169. (Bundan sonra Mütarekede İzmir Olayla¬rı, MİO; Mütarekede İzmir, Mİ şeklinde verilecektir).
Nail Morali, Mİ, s. 135 ve MİO, s. 6-7.; Bezmi Nusret Kaygusuz, Bir Roman Gibi, İzmir 1955, s. 148.
Celal Bayar, Ben de Yazdım, C.V, İstanbul 1967, s. 1619-1620.
Nurdoğan Taçalan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken İstanbul 1981, s. 125.; Cemi¬yet’in kuruluş tarihi olarak 26.XI.1g18 ve 14.12.1918 tarihlerine de rastlamak mümkündür, bk. Tank Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler (1859-1952), İstanbul 1952, s. 481.; Gotthard Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev. Cemal Köprülü), TTK Basımevi, Ankara 1986, s. 65-66. Liseler için hazırlanmış bir ders kitabında Cemiyet’in ku¬ruluşu 2 Aralık 1918; 17-19 Mart 1919’da yapılmış olan Kongrenin tarihi ise, 2 Mart 1918 olarak verilmiştir, bk. Enver Ziya Karal, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1965), TTK Ba¬sımevi, Ankara 1978, s. 11.
Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti’nin Nizamname-i Esasisi, İzmir 1334 (1918), s. 1-3,5. Sayın Tunaya’mn İMHOC’nin kurucusu ve idarecileri adı altında verdiği listedeki isimlerden bazısının, Nizamnamede verilenlerden farklı olduğu görülmektedir, bk. Tank Zafer Tunaya, a.g.e., s. 481.
Celal Bayar, a.g.e., s. 1620, 1630.; Nail Morali, MİO, s. 8.
Sina Akşin, “Paris Barış Konferansı’nın Yunanlıları İzmir’e Çıkarma Kararı”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri, Ankara 1986, s. 174-185.
Nurdoğan Taçalan, a.g.e., s. 154.
Nail Morali, Mİ, s. 64-65.
Smyrne Turque, s. 11.; Nail Morali, Mİ, s. 144-145., ve MİD, s. 47-54, 80.
Nail Morali, MİO, s. 45.
Celal Bayar, a.g.e., s. 1628-1630.; Nurdoğan Taçalan, a.g.e., s. 154.; “İzmir Kon¬gresi”, Vakit, 22 Mart 1919, No: 505.
Celal Bayar, a.g.e., s. 1696-1697, Belge: 100.; Smyme Turque, s. 12-13.; Nail Mo¬rali, Mİ, s. 171-172.
Vakit, 1 Nisan 1919.
Celal Bayar, a.g.e., s. 1630-1631.
Vakit, 7 Nisan 1919, No: 524
Şerafettin Turan, “Kurtuluş Savaşında Kongreler”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Semineri, TTK. Basımevi, Ankara 1975, s. 150.
Gotthard Jaeschke, a.g.e., s. 65.
Fahri Belen, Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973, s. 54.
Nail Morali, MİO, s. 14-15, 25-26, 57.
Şerafettin Turan, a.g.e., s. 151.
Nail Morali, Mİ, s. 147.
Hacim Muhittin Çarıklı, a.g.e., s. 45.
Nail Morali, Mİ, s. 141.
bk. EK-I, II., ATAŞE Arşivi, Kls. 88. Ds. 232 (323), Fh.ı, 6/2. Aynı dosyada, İzmir ve çevresindeki Yunan işgal ve mezalimiyle ilgili olarak, İMHOC’nin hazırladığı yirmiye yakın istihbarat raporu bulunmaktadır.
M. Tayyib Gökbilgin, Millî Mücadele Başlarken, C. II, Ankara 1965, s. 179.
Nail Morali, MİO, s. 16-17, 60-61.
Tayyib Gökbilgin, a.g.e., 173.
bk. EK-III, IV., Kızılay Arşivi, Ds. 121.
Câmi (Baykut) ile Halide Edip (Adıvar) aynı zamanda Anadolu’ya geçmişlerdi, bk. Halide Edip Adıvar, s. 63-66, 69, 71 v.d.; Moralızade Halit Bey, kardeşi Nail (Morali) Bey’den önce Anadolu’ya gitti. İstanbul’dan Rodos’a giden Nail Bey, daha sonra bir İtal¬yan vapuru ile Antalya’ya, oradan da Ankara’ya geçti., Nail Morali, Mİ, s. 66, 68.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi

Arşiv