Hilal-i Ahmer Cemiyeti Viyana Hanımlar Merkezi ve Faaliyetleri

Hilal-i Ahmer Cemiyeti, Birinci Dünya Savaşı esnasında müttefik ülkelerde yardım toplayabilmek ve ihtiyaç duyulan malzemeleri Avrupa’dan temin edebilmek amacıyla şubeler açmıştı. Bunlardan biri de Hanımlar Merkez-i Heyetiyesine bağlı olarak Viyana’da kurulan Hanımlar Merkeziydi (Frauenverein vom Ottomanischen Roten Halbmond in Wien). Viyana Sefiri Hüseyin Hilmi Paşa’nın eşi Fatma Zehra Hanım’ım girişimleriyle 1916 yılının sonlarına doğru açılan Hanımlar Merkezi, Galiçya Cephesi’nde yaralanan ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sınırları içerisinde bulunan hastanelerde tedavi altına alınan Türk askerlerinin her türlü ihtiyacını karşılamaya çalıştığı gibi Avusturya ve Macaristan’da yürüttüğü yardım toplama çalışmalarıyla da cemiyete büyük destek sağlamıştı. Viyana ve çevresinden toplanacak yardımlar için Wiener Bankverein ve Postsparkasse gibi Viyana’nın önde gelen bankalarında birer bağış hesabı açan Hanımlar Merkezinin çalışmalarına başta Viyana Sefiri H. Hilmi Paşa olmak üzere, Sefaret Müsteşarı R. Blacque ve Hilal-i Ahmer Cemiyeti Viyana Murahhası Dr. Hikmet Bey destek olmaya çalışmışlardı. Viyana Hanımlar Merkezinin faaliyetlerinin değerlendirileceği bu çalışmada, evvelâ Viyana’daki Türk kadınlarını böyle bir teşebbüse sevk eden etkenler ifade edilecek, daha sonra Hanımlar Merkezinin kuruluşu ve faaliyete başlamasıyla ilgili hususlar hakkında bilgi verilecektir. Ayrıca toplanan yardımlar ve Galiçya Cephesi’nde gerek Hilal-i Ahmer Viyana Murahhaslığının gerekse Hanımlar Merkezinin çalışmaları başta arşiv belgeleri olmak üzere dönemin Avusturya basını ışığında ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Avusturya Kızılhaçı, Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti, Osmanlı Devleti, Viyana Hanımlar Merkezi

Vienna Women’s Center of the Red Crescent Society and Its Activities

During the First World War, the Red Crescent Society opened branches in the allied countries in order to collect aid and supply the needed materials from Europe. One of these was the Women’s Center (Frauenverein vom Ottomanischen Roten Halbmond in Wien) established in Vienna under the Women’s Center Committee and the conference given by Dr. Besim Ömer in Vienna had a great impact on the establishment of this center. Women’s Center, which was opened towards the end of 1916 with the initiative of Fatma Zehra Hanım, wife of Vienna Ambassador Hüseyin Hilmi Pasha, as it tried to meet all the needs of Turkish soldiers who were injured in the Galicia Front and treated in hospitals in Austria-Hungary, it provided great support to the society with the fundraising activities it carried out in Austria and Hungary. The Women’s Center opened a donation account in Vienna’s leading banks, such as the Wiener Bankverein and Postsparkasse, for donations to be collected from Vienna and its surroundings. In particular, the Vienna Ambassador H. Hilmi Pasha, the Undersecretary of the Embassy R. Blacque and the Red Crescent Society Vienna Representative Dr. Hikmet Bey tried to support the work of the Women’s Center. In this study where we will evaluate the activities of the Vienna Women’s Center, first of all, the factors driving Turkish women in Vienna to such an attempt will be explained, later, information will be given about the issues related to the establishment and start to work of the Women’s Center. In addition, the aids collected and the investigation of both the Vienna Red Crescent Representative Office and the Women’s Center in the Galicia Front will be put forward, in the light of the Austrian press of the period, especially the archival documents.

Keywords:

Austrian Red Cross, Hilal-i Ahmer (Red Crescent) Society, Red Crescent Vienna Women’s Center, The Austro-Hungarian Empire, The Ottoman Empire,

PDF

___

Allgemeine Zeitung (München), 23 Januar 1915, Nr. 4.
Arıkan, İbrahim, Osmanlı Ordusunda Bir Nefer, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
Aydın, Mahir, “Hüseyin Hilmi Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, 18. Cilt, İstanbul 1998, s.550-551.
Badener Zeitung, 3 März 1917, Nr. 18.
Bonner Zeitung, 24 Juni 1915, Nr. 697.
Çapa, Mesut, Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2010.
Dağlar Macar, Oya, “Galiçya Cephesi’nde Osmanlı Birlikleri ve Sağlık Hizmetleri (1916-1917)”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C 10, S 2, 2009, s.35-58.
Dağlar, Oya, “Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Ordularının Galiçya Cephesi’ne Gönderilmesi ve Cephe Gerisinde Yaşananlar”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S 10, 2006, s.45-76.
Frauenverein vom Ottomanischen Roten Halbmond in Wien, Bericht des unter dem Allerhöchsten Protektorate Seiner Majestät des Sultan stehenden Frauenvereins vom Ottomanischen Roten Halbmond in Wien, für die Zeit vom 20. November 1916 bis 31. Dezember 1917, Im Selbstverlag, Wien 1918.
Fremden-Blatt, 30 Jänner 1915, Nr. 30; 7 Dezember 1916, Nr. 339; 2 April 1917, Nr. 90.
Grüßhaber, Gerhard, The German Spirit in the Ottoman and Türkisch Army, 1908-1938, De Gruyter Oldenbourg, Berlin 2018.
Heimatgruß (Balingen), August 1917, Nr. 12.
https://ub.meduniwien.ac.at/blog/?p=25795, Erişim Tarihi: 15.02.2022.
K.k. Polizei- Direktion in Wien, Kriegszustand- Instruktion für Polizeiorgane, Adressenverzeichnis, Wien 1917.
Karal Akgün, Seçil, Uluğtekin, Murat, Yeni Belgelerin Işığında Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Cilt I, Ankara 2020.
Kerschbaum, Hans, “Türkische Truppen an unserer Nordostfront”, Neuigkeits-Welt Blatt, 1. Augustos 1916, Nr. 237, s.12.
Kızılay Arşivi (KA), 21/49; 73/101; 74/105-1a; 137/7; 161/93; 175/19; 191/53; 203/2; 203/6; 203/24; 203/25; 203/28; 203/31; 204/40; 204/92; 216/10; 299/63; 398/132; 398/171; 550/9; 599/10; 615/212; 688/24.
Köstüklü, Nuri, “Tarihte Türk-Leh İlişkileri Çerçevesinde Galiçya’da Şehit Olan Türkler ve Şehitlikler Üzerine Bazı Tespitler”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, C 11, S 22, 2016, s.27-37.
Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV), 219/89.
Nave-Herz, Rosemarie, Die Geschichte der Frauenbewegung in Deutschland, CW Niemeyer Druck GmbH, Hannover 1997.
Nazif, Süleyman, “Viyana Nekahethanesindeki Askerlerimiz”, Harb Mecmuası, S 25-26, 30 Nisan 1918, s.407-409.
Neue Freie Presse, 10 Dezember 1916, Nr. 18789; 5 April 1917, Nr. 18901; 8 April 1917, Nr. 18904.
Neues Wiener Abendblatt, 6 Oktober 1916, Nr. 277.
Neues Wiener Tagblatt, 24 November 1914, Nr. 325; 1 Februar 1915, Nr. 33; 30 November 1916, Nr. 332.
Ömer, Besim, Hanımefendilere Hilâl-i Ahmer’e Dair Konferans, Haz. İsmail Hacıfettahoğlu, Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2009.
Özaydın, Zühal, Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Salnâmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1987.
Özbek, Nadir, “Philanthropic Activity, Ottoman Patriotism, and the Hamidian Regime, 1876-1909”, International Journal of Middle East Studies, Volume 37/1, Feb., 2005, s.59-81.
Padişahın Himayesinden Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911-1913 Yıllığı, Haz. Ahmet Zeki İzgöer, Ramazan Tuğ, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara 2013.
Pester Lloyd, 8 März 1917, Nr. 67.
Reichspost, 6 Dezember 1916, Nr. 568.
Rosenheimer Zeitung, 17 Juli 1915, Nr. 162.
Rote Kreuz-Vereinigung Kusel, Übersicht über die Tätigkeit von Kriegsbeginn bis 31 Dezember 1915, Berlin 1916.
Schweder, Paul, Im Türkischen Hauptquartier, Hesse&Becker Verlag, Leipzig 1916.
Servet-i Fünun, 12 Kasım 1915, Nr. 1275.
Sezer, Cemal, “Birinci Dünya Savaşı’nda Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Sağlık Alanındaki Faaliyetleri”, History Studies, C 4, S 4, Kasım 2012, s.373-384.
Şahin, Feyza K., “Birinci Dünya Savaşı’nda Galiçya Cephesi’nde Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Sıhhi Hizmetleri”, Balkan Tarihi, Cilt I, Ed. Zafer Gölen, Abidin Temizer, Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları, Ankara 2016, s.475-493.
Şimşek, Derya, “II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Teşkilatlanması”, Turkish Studies, Vol. 10/5 Spring 2015, s.307-318. Tanin, 2 Mayıs 1334/2 Mayıs 1918, Nr. 3374.
Tasvir-i Efkâr, 9 Aralık 1912, Nr. 613.
Tepekaya, Muzaffer, Kaplan, Leyla, “Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1877-1923)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 10, 2003, s.147-202.
Trumpener, Ulrich, Germany and the Ottoman Empire, 1914-1918, Princeton University Press, Princeton 1968.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2175/6.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2208/86.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2426/15.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2428/23.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2433/54.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2446/40.
Urban, Gisela, “Die Entwicklung der Österreichischen Frauenbewegung. Im Spiegel der wichtigsten Vereinsgründungen”, Frauenbewegung, Frauenbildung und Frauenarbeit in Österreich, Hrsg: Im Auftrag des Bundes Österreichischer Frauenvereine, Wien 1930.
Uyar, Mesut, The Ottoman Army and the First World War, Routledge, NewYork 2021.
Uzluk, F. Nafiz, Kızılay Cemiyeti’nin Kuruluşuna Kısa Bir Bakış, Ankara 1964.
van Os, Nicolina A.N.M., Feminizm, Philanthropy and Patriotizm: Female Associational Life in the Ottoman Empire, CPI Koninklijke Wöhrmann, Zutphen (Holland) 2013.
Yalman, Ahmed Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, Cilt I, Yay. Haz. Erol Şadi Erdinç, Pera Yayınları, İstanbul 1970.
Yazman, Mehmet Şevki, Kumandanım Galiçya Ne Yana Düşer, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Haz. Kansu Şarman, İstanbul 2007.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi