TÜRKİYE’NİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ 2010-2020 YILLARI İÇİN CRITIC TEMELLİ ARAS YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Teknolojik gelişmelerin ve küreselleşme sürecinin giderek hız kazanmasıyla birlikte dünya ticaret hacminde ciddi artışlar yaşanmıştır. Dünya ticaret hacmindeki artışlar beraberinde ülkeler arasındaki ekonomik rekabeti de arttırmıştır. Ülkelerin ekonomik olarak rekabet üstünlüğü sağlayabilmeleri için belirlenmiş olan amaçlar doğrultusunda kaynaklarını etkin ve verimli kullanması belirli dönemlerde ekonomik performansların ölçülmesi oldukça önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, belirlenmiş olan makroekonomik kriterler göz önünde bulundurularak Türkiye’nin 2010-2020 yılları içerisindeki makroekonomik performansını incelemektir. Çalışmada makroekonomik performansı ölçmek amacıyla; GSYH büyüme oranı, kişi başına GSYH, ihracatın ithalatı karşılama oranı, doğrudan yabancı yatırım girişi, faiz oranı, enflasyon oranı (ÜFE artış hızı) ve işsizlik oranı kriter olarak alınmıştır. Makroekonomik performansının ölçülmesinde CRITIC (Criteria Importance Through Intercriteria Correlation) temelli ARAS (Additive Ration Assessment) yöntemi kullanılmıştır. Belirlenmiş olan makroekonomik kriterlerin ağırlıklandırılmasında CRITIC yöntemi, Türkiye’nin belirtilen yıllar için makroekonomik performansını değerlendirmek için ise ARAS yöntemi kullanılmıştır. Makroekonomik performans ölçümünde CRITIC ve ARAS yöntemlerinin bütünleşik kullanıldığı çalışmaya rastlanmamış olması nedeniyle bu çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Analiz sonuçlarına göre kriterlerin önem sıralaması; ihracatın ithalatı karşılama oranı, GSYH büyüme oranı, doğrudan yabancı yatırım girişi, enflasyon oranı, faiz oranı, işsizlik oranı ve kişi başına GSYH olarak belirlenmiştir. Türkiye’nin en iyi makroekonomik performansı, 2012 yılında gösterdiği tespit edilmiş ve 2012 yılını sırasıyla 2015 ve 2013 yılları izlemiş; en kötü performansı ise 2020 yılında gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Makroekonomik Performans, Çok Kriterli Karar Verme, ARAS, CRITIC

EVALUATION OF TURKEY’S MACROECONOMIC PERFORMANCE FOR 2010-2020 WITH THE CRITIC BASED ARAS METHOD

With the acceleration of technological developments and the globalization process, there has been a serious increase in the world trade volume. The increase in world trade volume has also increased the economic competition between countries. In order to provide economic competiton superiority for themselves, it is important for countries to use the sources effectively and efficiently for the determined purposes and to have their economical performance measured at certain times. The aim of this study is examining the macroeconomic performance of Turkey in years between 2010-2020 considering determined macroeconomic criterions. In the study; GDP growth rate, GDP per capita, ratio of exports to imports, foreign direct investment inflow, interest rate, inflation rate (PPI increase rate) and unemployment rate are considered as criterions so as to measure macroeconomic performance. In addition CRITIC (Criteria Importance Through Intercriteria Correlation) based ARAS (Additive Ration Assessment) method has been used to measure. Beside this, the CRITIC method for weighthing the determined macroeconomic performance and the ARAS method for evaluating macroeconomic performance of Turkey in determined years have been used. It is thought that this study will contribute to the literature, since no study has been found in which CRITIC and ARAS methods are used integrated in the measurement of macroeconomic performance. The order of importance of the criteria according to the analysis results; ratio of exports to imports, GDP growth rate, foreign direct investment inflow, inflation rate, interest rate, unemployment rate and GDP per capita were determined. It was determined that Turkey showed the best macroeconomic performance in 2012 and 2012 was followed by 2015 and 2013, respectively. It was determined that the worst performance was in 2020.

Keywords:

Macroeconomics Performance, Multi Criteria Decision Making, ARAS, CRITIC,

PDF

___

Al, İ. ve Baday Yıldız, E. (2019). Türkiye’nin 2006-2017 Dönemi Makroekonomik Performansı: Sihirli Kare Yaklaşımı. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 303-320.
Battal, T. ve Akan, E. (2019). BRICS Ülkeleri ile Türkiye’nin Performans ve Potansiyel Kriterleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Beykoz Akademi Dergisi, 7(1), 1-35.
Bhadra, D.; Dhar, N. R. ve Salam, M. A. (2021). Sensitivity Analysis of the Integrated AHP-TOPSIS and CRITIC TOPSIS Method for Selection of the Natural Fiber, Materials Today: Proceeding, 0(XXXX), 1-12.
Büyükgebiz Koca, E. ve Tunca, M. Z. (2019). G20 Ülkelerinin Ekonomik Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 348-357.
Can, G. F.; Atalay, K. D. ve Eraslan, E. (2018). HTEA Temelli CRITIC Yöntemi ile Bir Devlet Hastanesinde Risk Değerlendirme Uygulaması, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(ÖS: Ergonomi 2017), 176-187.
Chattopadhyay, S. ve Bose, S. (2015). Global Macroeconomic Performance: A Comparative Study Based on Composite Scores. Journal of Reviews on Global Economics, 0(4), 51-68.
Daşbaşı, B.; Barak, D. ve Çelik, T. (2019). Türkiye için Makroekonomik Performans Endeksinin Analizi (1190-2017): Yapaya Sinir Ağı Yaklaşımı. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 93-112.
Demireli, E. ve Özdemir, A. Y. (2013). Seçilmiş Avrupa Ülkelerinde Makroekonomik Performans Ölçümü: Şans Kısıtlı Veri Zarflama Analizi ile Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(37), 303-320.
Diakoulaki, D.; Mavrotas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The CRITIC Method, Computers Ops Res., 22(7), 763-770.
Eğilmez, M. (2009). Makro-Ekonomi: Türkiye’den Örneklerle, (1. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
Ela, M.; Doğan, A. ve Uçar, O. (2018). Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’nin Makroekonomik Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Karşılaştırılması. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-143.
Ela, M. ve Soysal Kurt, H. (2019). Comparison of Macroeconomic Performances of Sub-Saharan African Countries with TOPSIS Method. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(3), 547-555.
Eyüboğlu, K. (2017). Türk Dünyasında Yer Alan Ülkelerin Makro Performanslarının Karşılaştırılması. Bilig, 0(83), 331-350.
Güran, M. ve Tosun, M. (2005). Türkiye Ekonomisinin Makro Ekonomik Performansı: 1951-2003 Dönemi için Parametrik Olmayan Bir Ölçüm. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(4), 89-115.
Hamamcı Ekinci, E. D. ve Şahinoğlu, T. (2020). Temel Bileşenler Analiziyle Yükselen Piyasa Ekonomilerinin Makroekonomik Performansı. Journal of Yasar University, 15(60), 728-745.
Haque, E. ve Chiang, F. (2019). Restoring Consistency in Ontological Multidimensional Data Models Via Weighted Repairs, Procedia Computer Science, 0(159), 1085-1094.
Kumaran, S. (2021). Financial Performance Index of IPO Firms Using VIKOR- CRITIC Techniques, Finance Research Letters, 0(XXX), 1-13.
Lovell, C. A. K.; Pastor, J. T. ve Turner, J. A. (1995). Measuring Macroeconomic Performance in the OECD: A Comparison of European and Non-European Countries. European Journal of Operational Research, 0(87), 507-518.
Masca, M. (2017). Economic Performance Evaluation of European Union Countries by Topsis Method. North Economic Review, 1(1), 83-94.
Oğuz, S.; Çetiner, Ö. ve Yalçıntaş, D. (2020). Avrupa Birliği’ne Aday ve Potansiyel Aday Ülkelerin Ekonomik Göstergelerinin TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 17-28.
Özbek, A. ve Demirkol, İ. (2019). Avrupa Birliği Ülkeleri ile Türkiye’nin Ekonomik Göstergelerinin Karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi, 26(1), 71-91.
Özden, Ü. H. (2012). AB’ye Üye Ülkelerin ve Türkiye’nin Ekonomik Performanslarına Göre VIKOR Yöntemi ile Sıralanması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(21), 455-468.
Sevgin, H. ve Kundakcı, N. (2017). TOPSIS ve MOORA Yöntemleri ile Avrupa Birliği’ne Üye Olan Ülkelerin ve Türkiye’nin Ekonomik Göstergelere Göre Sıralanması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 87-108.
Şanlısoy, S. ve Çetin, M. (2016). Türkiye Ekonomisinde Hükümetlerin Ekonomik Performanslarının TOPSIS yöntemi ile ölçülmesi. Sosyoekonomi, 24(28), 65-83.
TCMB. (1980). Türkiye Cumhuriyeti Yıllık Raporu. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/ae5e6bbf-e867-4a58-80f6 7391622214fa/1980_Yillik_Rapor.pdf?MOD = AJPERES&CACHEID = ROOTWORKSPACE-ae5e6bbf-e867-4a58-80f6-7391622214fa-mh5xGbt adresinden 10.02.2021 tarihinde erişildi.
TCMB. (1994). Türkiye Cumhuriyeti Yıllık Raporu https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/30007905-d542-42ff-af45 abf32213eebf/1994_Yillik_Rapor.pdf?MOD = AJPERES&CACHEID = ROOTWORKSPACE-30007905-d542-42ff-af45-abf32213eebf-mh5yGXn adresinden 10.02.2021 tarihinde erişildi.
TİSK. (2019). Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu. https://www.tisk.org.tr/yayin/46476_dunya-ekonomik-forumu-kuresel-rekabetcilik-raporu-2019.pdf adresinden 05.02.2021 tarihinde erişildi.
Turskis, Z. ve Zavadskas, E. K. (2010). A Novel Method for Multiple Criteria Analysis: Grey Additive Ratio Assessment (ARAS-G) Method. INFORMATICA, 21(4), 597-640.
Topçu, A. ve Oralhan, B. (2017). Türkiye ve OECD Ülkeleri’nin Temel Makroekonomik Göstergeler Açısından Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Karşılaştırılması. International Journal of Academic Value Studies, 3(14), 260-277.
Uludağ, A. S. ve Ümit, A. Ö. (2020). Türk Dünyası Ülkelerinin Katma Değerli Üretim ve Makroekonomik Performanslarının DEMATEL ve COPRAS Yöntemleriyle Analizi. Sosyoekonomi, 28(45), 139-164.
Uludağ, A. S. ve Doğan, H. (2021), Üretim Yönetiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: Literatür, Teori ve Uygulama, (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
Urfalıoğlu, F. ve Genç, T. (2013). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Türkiye’nin Ekonomik Performansının Avrupa Birliği Üye Ülkeleri ile Karşılaştırılması. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, 35(2), 329-360.
Worldbank, (2021). World Development Indicators. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators# adresinden 15.01.2021 tarihinde erişildi.
Zavadskas, E. K.; Turskis, Z. ve Vilutiene, T. (2010). Multiple Criteria Analysis of Foundation İnstalment Alternatives by Applying Additive Ration Assessment (ARAS) method. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 10(3), 123-141.
Zavadskas, E. K. ve Turskis, Z. (2010). A New Additive Ratio Assessment (ARAS) Method in Multicriteria Decision – Making. Technological and Economic Development of Economy, 16(2), 159-172.