MEVLEVİ YUSUF SİNEÇAK’IN HURUFİLİK REMİZLERİYLE ÖRÜLÜ BİR GAZELİNİN ŞERHİ

XIV. yüzyılın sonlarında İran ve Azerbaycan muhitinde teşekkül eden Hurufilik, kurucusu Fazlullah Esterabadi’nin Timurlular tarafından Alıncak Kalesi’nde idam edilmesinden sonra tarikatlaşma sürecini tamamlayamamış ancak kısa zamanda Hindistan’a, Suriye’ye, Anadolu’ya ve Balkanlara yayılmıştır. Hindistan’da Noktavilik tarikatına evrilen Hurufilik, Anadolu ve Balkanlarda Bektaşilik tarikatı ile birleşerek varlığını sürdürmüştür. Bunun dışında Gülşenilik ve Mevlevilik gibi tarikatlar ve bu tarikatların müritleri arasında da etkili olmuştur. Böylece inancı, düşüncesi ya da İslam’a yaklaşımı ne olursa olsun pek çok insan üzerinde etkisini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yusuf Sineçak, Hurufilik, Mevlevilik, XVI. Yüzyıl Divan Şiiri, Tarikatlar

A COMMENTARY ON THE MEVLEVI YUSUF SINECAK'S POEM ABOUT HURUFISM

Hurufism, which was born in Iran and Azerbaijan at the end of the 14th century, could not complete its cult after its founder Fazlullah Esterabadi was executed by the Miran Shah in the Alıncak castle and spread to India, Syria, Anatolia and the Balkans in a short time. Hurufism, which became the Noktevi order in India, continued its existence by merging with the Bektashi order in Anatolia and the Balkans. Apart from this, Hurufism, which is also effective among sects such as Gülsheni and Mevlevi sects and their followers, has evolved from a sect structure to a philosophical-mystical system. Thus, it has had an impact on many people, regardless of their belief, thought or approach to Islam.

Keywords:

Yusuf Sinecak, Hurufism, Mevlevism, 16th Century Divan Poetry, Sects,

PDF

___

Aksu, H. (1995). Fazlullah-ı Hurûfî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde (s. 277-279). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Aksu, H. (1998). Hurûfîlik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde (s. 408-412). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Aksu, H. (1989). Ali el-A’la. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde (s. 381). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Ali Enver. (2013). Semâ-hâne-i Edeb, (Haz. Sadık Erdem). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Âmiloğlu. (2014). Arş-nâme Tercümesi, (Haz. Fatih Usluer). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi. (1994). Hurufilik, Cilt: 16. (s. 81). İstanbul/Münih: Ana Yayıncılık ve Encyclopaedia Britannica Inc.
Aslan, M. (2019). Fazlullah’ın Sakalında Beliren Tanrı, Arşî Divanı’nda Hurufilik. İstanbul: Hiperyayın.
Aslan, M. (2021). Hurufi-Bektaşi Şair Arşi’nin Şiirlerinde Hz. Ali Algısı. Asya Studies, 5(15), 33-45.
Ayan, H. (2014). Nesîmî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ballı, H. H. (2010). Fazlullah Hurûfî ve Hurûfîlik, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. A. Bülent Ünal), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ballı, H. H. (2011). Hurûfîlik Nedir?. e-makâlat Mezhep Araştırmaları, 4(2), 31-44.
Bashir, S. (2013). Fazlullah Esterâbâdî ve Hurufilik, (Çev. A. Tunç Şen). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Bozüyük, M. E. (1994). Hurûf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde (s. 397-401). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Cihan, S. (1990). Zındıkların Uydurma Hadislerle Münasebeti. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(4), 37-92.
Demir, R. (2021). Güzellik ve Aşkın Şairi Şeyh Galip. İstanbul: Muhit Kitap.
Dosay, Gökdoğan, M. (2007). Pisagor. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde (s. 292-293). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Esrar Dede. (2000). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye, (Haz. İlhan Genç). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Fazlullah Esterâbâdî. (2012). Câvidân-nâme - Dürr-i Yetîm İsimli Tercümesi (Çev. D. Murtazâ); (Haz. Fatih Usluer). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Gölpınarlı, A. (1969). 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Gölpınarlı, A. (1989). Hurûfîlik Metinleri Kataloğu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gölpınarlı, A. (2018). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevilik. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Güleç, İ. (2004). Türk Edebiyatında Cezire-i Mesnevî Şerhleri. Osmanlı Araştırmaları, 0(24), 159-179.
İncili Şerif Yahut İsa Mesihin Yeni Ahit Kitabı. (1981). Kitabı Mukaddes İçinde. (s. 1-274). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi.
Keklik, M. ve Aslan, M. (2019). Usûlî Divanı’nda Gülşenîlik ve Hurûfîlik (Ed. Taştan, Z. vd.). Sosyal Bilimlerde Akademik Araştırmalar İçinde (s. 143-169). İstanbul: Hiperyayın.
Diyanet İşleri Başkanlığı (2021). Kur’an-ı Kerim. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/38/31-22-ayet-tefsiri adresinden 16.11.2021 tarihinde erişildi.
Diyanet İşleri Başkanlığ (2010). Kur’an-ı Kerim Meâli, (Hazırlayanlar: Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Köksal, M. F. (2013). Yûsuf Sîneçâk. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü İçinde (s. ?). Ahmet Yesevi Üniversitesi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-sinecak adresinden 18.08.2021 tarihinde erişildi.
Muhîtî Dede. (2014). Keşfnâme. (Haz. Fatih Usluer). Hurufi Metinleri 1 İçinde (s. 246-319). Ankara: Birleşik Yayınları.
Seyyid Nesîmî. (2017). Hakikatlere Giriş (Mukaddimetü’l-Hakâyık), (Haz. Fatih Usluer). İstanbul: Revak Kitabevi.
Şahinalp, M. V. (2014). Vasat Ümmet Örneği. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(31), 184-222.
Tökel, D. A. (2016). Divan Şiirinde Harf Simgeciliği. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
Uludağ, S. (2016). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Usluer, F. (2009). Hurufilik. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Usluer, F. (2019a). Divan Şairleri ve Hurufilik. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 23(1), 80-104.
Usluer, F. (2019b). İran Düşünce Tarihinde Hurûfîlik. (Editörler: Uygur, H. ve Rexhepi, A.). İran Düşünce Tarihi İçinde (s. 133-154). Ankara: İRAM Yayınları.
Ünver, M. (2003). Hurufilik ve Kuran, Nesimi Örneği. Ankara: Fecr Yayınevi.