ABD'NİN AFGANİSTAN'DAN ÇEKİLMESİ İLE TALİBAN'IN YENİDEN İKTİDARA GELMESİ

İmparatorluklar mezarlığıyla anılan, ticaret antik İpek Yolu’nun kavşak noktasında ve aynı zamanda Orta Asya, Güney Asya ve Ortadoğu arasında köprü niteliği taşıyan Afganistan, 20. Yüzyılda olduğu gibi 21. Yüzyıl’da da huzur ve istikrarı yakalayamamıştır. 11Eylül olaylarının ardından Afganistan'a askeri müdahalede bulunan ABD ve müttefikleri son yirmi yılda Afganistan'da başarılı olamamıştır. Trump yönetimi, ABD’ye 1 trilyon dolar maliyeti olan ve 2400’den fazla askerinin ölümü ile sonuçlanan tarihindeki en uzun savaşına son vermeye karar vermiştir. ABD ve NATO 20 yıl Taliban’a karşı savaşta başarısızlığını perdelemek için 29 Şubat 2020'de Taliban ile barış anlaşmasını imzalamıştır. Taliban’la anlaşma yapan Trump yönetimi, 1 Mayıs tarihinden itibaren ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmeye başlayacağını açıklamıştı Fakat yeni ABD Başkanı Joe Biden, ABD’nin 1 Mayıs’tan itibaren Afganistan’dan geri çekilmeye başlayacağını Ağustos sonunda tamamlanacağını açıklamıştır. Taliban, ABD’nin 22 Temmuz’da Afganistan’dan tamamen çekildiğini açıklamasıyla ülke genelinde saldırılarını artırmış ve iki hafta gibi kısa sürede Panjshir dışında Başkent Kabil dahil tüm illeri ele geçirmiştir. Her ne kadar ABD müdahalesi sonrası özellikle Bonn Konferansı süreciyle başlayan dönemde uluslararası toplumun büyük ekonomik yardımları ve NATO’nun askeri varlığı ülkede olumlu gelişmelerin yaşanmasına yol açsa da bu gelişmeler Taliban’ın 15 Ağustos 2021’de Kabil yönetimini 20 yıl sonra tekrar ele geçirmesi ile yok olmuştur. Özellikle ABD’nin önderliğinde ve NATO üyelerinin desteği ile kurulan ve yaklaşık 90 milyar dolar harcanan 200 bin kişilik Afgan Ulusal Ordusu, hava desteğinin eksikliği, yolsuzluk ve bir savaş doktrini iradesinin olmaması nedeniyle bir günde dağılmıştır. Taliban’ın 20 yıl sonra yeniden yönetimi ele geçirmesi ile benzer uygulamalar ve katı kurallar koyması Afganistan’ın iç savaşa sürükleneceğinin yanı sıra terör gruplarının güvenli sığınağı haline gelmesi ve kitlesel göçün de yaşanacağı yönünde endişeler de artmaktadır. Bu çalışmada, 20 yıl sonra yeniden iktidara gelen Taliban’ın ortaya çıkışı, son bir aydaki uygulamalarının ekonomik, siyasi ve sosyal alanlarında yol açtığı sonuçlar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Taliban, Afganistan, ABD, NATO, Güvenlik.

PDF

___

Ahmadi, Akbarshah(2017). “Dinsel Şiddetin Sosyo-Politik Kaynakları:Taliban Örneği”, Uludağ üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26,118-32.
Ansari, Khaja Bashirahmad.(2018). Mazhabi Taliban. Kabil: Seyid Yayınları.
Arslan, Mustafa.( 2015). “Abdurrahman Han Reformlarından 2015'e Afgan Modernleşmesi”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 309-336.
Avapress, “Taliban’ın Doğuşu, Yükselişi Ve Silahlanması”, https://avapress.com/fa/, (E. T: 25.07.2021).
Burget, Fazıl. Ahmed. (2013). Durand Hattı: Afganistan-Pakistan Arasında Yaşanan Kavganın Diğer Adı. ORSAM, 5(56), 60-67.
Dashti, Zabihullah. (2015). Karzai Döneminde Afganistan-Pakistan İlişkileri(2001-2014). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli. Deutsche Welle, “Taliban: Afganistan'da savaş sona erdi”. https://www.dw.com/tr/taliban-afganistanda-sava%C5%9F-sona-erdi/a-58874641, (E. T: 14.09.2021).
Dünya Gazetesi, “Taliban'ın etkisi arttıkça Afganlar ülkeyi terk ediyor”. https://www.dunya.com/dunya/talibanin-etkisi-arttikca-afganlar-ulkeyi-terk-ediyor-haberi-628936, (E. T: 08.09.2021). Etilaatroz Gazetesi, “Afganistan'da Taliban'ın kontrolü ele geçirmesinin ardından 153 medya kuruluşu kapatıldı”.https://www.etilaatroz.com/131483/153-media-outlets-were-forced-shut-down-after-taliban-took-control-of-afghanistan/ (E. T: 14.09.2021).
Etilaatroz Gazetesi, “Celalabad'daki bombalı saldırıyı IŞİD üstlendi”. https://www.etilaatroz.com/131522/isil-claimed-responsibility-for-the-bombings-in-jalalabad/,(E. T: 14.09.2021).
Etilaatroz Gazetesi, “İmran khan kapsayıcı hükümet görüşmelerine başladı”. https://www.etilaatroz.com/131487/talks-on-forming-an-inclusive-government-involving-tajiks-hazaras-and-uzbeks-begin-with-taliban/,(E. T: 15.09.2021).
İOM, “Afganistan”, https://afghanistan.iom.int/,(E. T: 17.09.2021).
Khama Gazetesi, “Guterres: Afganistan'da derinleşen insani, ekonomik kriz ve hizmetlerin aksaması endişe verici”, https://www.khaama.com/persian/archives/92141, (E. T: 17.09.2021). Khama, “Kadınlar için güçlü ve etkin bir yönetim kuracağız: Mücahid”. https://www.khaama.com/taliban-to-establish-potent-amp-effective-administration-for-women-457457457/,(E. T: 15.09.2021).
Kuğu, Ali Riza.(2020). Afganistan'da iktidar mücadelesi ve dış müdahale sorunsalı: Uluslararası toplum için yeni bir yol haritası. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yıyımlanmamış Dokra Tezi). İstanbul.
Müşerref, Perviz.( 2006). Dar Khati Atesh. Çev:Seyid Harun Yunisi. Kabil: Maywand Yayınları.
Naimi, Mohammed Naim. (2018). “Din ve Terör (Din ve Terör ilişkisinin Din Psikolojisi Açısından Değerlendirilmsi-Taliban Örneği)”, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya.
Önal, Hilal. (2010).“ABD’nin Afganistan Politikasinin Açmazlari: Bölgesel Bir Analiz”. Uluslarar Hukuk ve Politika, 6(23),43-71.
Örnek, Serdar.(2011). “11 Eylül Olayları Ve Afganistan Operasyonu”, Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (1), 108-134.